Pazurnice (Onychophora), pratchawce (Protracheata) –
typ
lądowych zwierząt
bezkręgowych
o robakowatym kształcie ciała,
homologicznej metamerii
, jednej parze
czułków
i licznych
odnóżach
. Pazurnice posiadają cechy zarówno
pierścienic
(Annelida), jak i
stawonogów
(Arthropoda). Tworzą reliktową grupę o budowie nieznacznie zaledwie zmienionej od
paleozoiku
. Dotychczas opisano około 200 gatunków[2], z których większość występuje w tropikalnej strefie półkuli południowej, a część w strefach umiarkowanych Australii i Nowej Zelandii. Zasiedlają miejsca wilgotne i kamieniste w pobliżu cieków wodnych. Żywią się materią organiczną i drobnymi bezkręgowcami.
Pazurnice mierzą zwykle około 5 cm długości, największe osiągają 15 cm. Ich ciało, składające się z segmentów-pierścieni, jest delikatnie spłaszczone na stronie brzusznej. Z każdego segmentu wyrasta para odnóży, wyposażonych w pazurki, od których pochodzi nazwa pazurnice. Nazwa pratchawce (pro- + tracheata) nawiązuje do koncepcji wywodzącej pochodzenie
tchawkowców
(Tracheata) od Protracheata, które dawniej uważane były za przodków lądowych stawonogów (zobacz
Uniramia
).
Do cech upodabniających pazurnice do pierścienic naukowcy zaliczają homonomiczną metamerię ciała, liczne warstwy mięśni
wora powłokowo-mięśniowego
, ułożenie
metanefrydiów
oraz pęcherzykowaty typ oczek[3] (oczy kubkowe).
Z drugiej strony pazurnice oddychają
tchawkami
, ich ciało pokrywa
chityna
, mają zdolność
linienia
,
otwarty układ krwionośny
i
hemocel
, a na głowie mają parę członowanych czułków, co nadaje im cechy stawonogów.
Przechodzą rozwój prosty – czyli bez stadium
larwalnego
; są rozdzielnopłciowe.
Jest dużo
skamieniałości
, z tego względu przedstawiona systematyka uwzględniała grupy wymarłe. Współcześnie żyją tylko przedstawiciele rzędu Euonychophora obejmującego rodziny Peripatidae i Peripatopsidae, tradycyjnie wydzielane na podstawie położenia gonoporów[4]. Badania genetyczne nie potwierdzają[5] jednak takiego podziału.
- Gromada: † Xenusia
- Rząd: † Archonychophora
- Rząd: † Protonychophora
- Rodzina Aysheaiidae
- Rodzina Xenusiidae
- Rząd: † Scheronychophora
- Rodzina Eochochariidae
- Rodzina Hallucigeniidae
- Rodzina Cardiodyctyidae
- Rząd: † Paronychophora
- Gromada: Udeonychophora
- Rząd: † Ontonychophora
- Rodzina Helenodoridae
- Rodzina Succinipatopsidae
- Rodzina Tertiapatidae
- Rząd: Euonychophora
- Rodzina Peripatidae (10 rodzajów, 87 gatunków)
- Rodzina Peripatopsidae (39 rodzajów, 140 gatunków)
Przypisy
- ↑
Onychophora
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)
- ↑ Georg Mayer:
Onychophora Website
(
ang.
). [dostęp 30 czerwca 2010].
- ↑ Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 2009. .
- ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 2007. .
- ↑ Braband et al. Extensive duplication events account for multiple control regions and pseudo-genes in the mitochondrial genome of the velvet worm Metaperipatus inae (Onychophora, Peripatopsidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution” (2010).
doi:10.1016/j.ympev.2010.05.012
(
ang.
).