Gubernator Generalny (
ang.
Governor General,
fr.
Gouverneur général) - najstarsza instytucja polityczna w
Kanadzie
. Gubernator generalny jest namiestnikiem
monarchy Kanady
, który jest głową Kanady. Dawniej gubernator generalny sprawował realną władzę nad koloniami brytyjskimi w Kanadzie. Współcześnie posiada funkcje głównie tytularne i honorowe, choć z szerokimi uprawnieniami konstytucyjnymi z których może skorzystać w sytuacjach wyjątkowych. Jest wodzem naczelnym (Comander-in-Chief) kanadyjskich sił zbrojnych. Gubernator generalny mianowany jest przez monarchę, współcześnie za radą
premiera Kanady
, zwykle na okres pięciu lat. Oficjalną rezydencją gubernatora generalnego jest Rideau Hall w
Ottawie
. Drugą rezydencją, w której spędza zazwyczaj kilka tygodni w roku jest La Citadelle w
Québecu
.
Gubernator generalny Nowej Francji
Gubernator generalny
Nowej Francji
był przedstawicielem i namiestnikiem
króla Francji
. Jego władza była jednak znacznie ograniczona poprzez drugi urząd - Intendenta. Gubernator sprawował funkcje reprezentacyjne, kierował polityką zagraniczną oraz był dowódcą sił zbrojnych, podczas gdy Intendent zajmował się sprawami administracyjnymi. Brak jasnego oddzielenia kompetencji obu urzędów powodował częste konflikty personalne, a wpływ na politykę uzyskiwała osoba o silniejszej osobowości lub mająca większe poparcie na dworze w
Paryżu
.
Gubernator generalny Brytyjskiej Kanady
Gubernator generalny Brytyjskiej Kanady był przedstawicielem i namiestnikiem króla lub królowej Anglii. Sprawował pełną polityczną, militarną i administracyjną władzę w kolonii. Mimo że istniały w obu częściach Kanady (
Górna Kanada
i
Dolna Kanada
) wybieralne zgromadzenia legislacyjne, spełniały one wyłącznie rolę doradczą. W istocie gubernatorzy najczęściej ignorowali zdanie wyborców, współpracując z konserwatywnymi elitami brytyjskich lojalistów. Taki stan rzeczy doprowadził do wybuchu niezadowolenia społecznego w postaci
rebelii roku 1837
.
Gubernator generalny Unii Kanadyjskiej
Po wprowadzeniu
Unii
gubernator generalny stracił część swojej władzy na rzecz wybieralnego i posiadającego poparcie w zgromadzeniu legislacyjnym rządu (
rządu przedstawicielskiego
- responsible government). Mimo tego gubernator zachowywał dużą cześć swej poprzedniej władzy. To on powoływał i dymisjonował rządy, niekiedy wbrew woli wyborców oraz posiadał prawa odwoływania ustaw, jeśli jego zdaniem były sprzeczne z interesami brytyjskimi.
Uprawnienia i obowiązki gubernatora generalnego w skonfederowanej Kanadzie
Do zakresu uprawnień i obowiązków gubernatora generalnego wchodzą
- Reprezentowanie suwerena (monarchy) w Kanadzie - w związku z faktem, że na wzór westminsterski
parlament Kanady
ma strukturę trójczłonową - Korona, Senat i Izba Gmin, gubernator generalny ma obowiązek i przywilej zastępowania królowej (lub króla) we wszystkich jej normalnych funkcjach, do których należą:
- zapewnienie ciągłości władzy
- sygnowanie ustaw
- przyjmowanie "mowy tronowej"
- zwoływanie, otwieranie i zamykanie sesji parlamentu
- rozwiązywanie starego parlamentu po wyborach
- przyjmowanie przysięgi od premiera, Sędziego Najwyższego i członków gabinetu (ministrów)
- Mianowanie senatorów na podstawie wskazówek premiera (zob.
parlament Kanady
)
- Reprezentowanie niepodległości Kanady
- gubernator generalny przyjmuje listy uwierzytelniające od ambasadorów obcych krajów, wita także głowy obcych państw i inne ważne osobistości przybywające oficjalnie do Kanady.
- gubernator generalny jest konstytucyjnym zwierzchnikiem Commander-in-Chief kanadyjskich sił zbrojnych.
- Przyznawanie wyróżnień, orderów
- The Order of Canada - najwyższe odznaczenie przyznawane w Kanadzie
- Order of Military Merit - najwyższe odznaczenie wojskowe w Kanadzie
- Decoration of Bravery - honorujące osoby za nadzwyczajną odwagę
- Caring Canadian Award - wyróżnienie za osiągnięcia w działalności społecznej
- Przyznawanie herbów - gubernator generalny stoi na czele Canadian Heraldic Authority przyznającego herby osobom i instytucjom w Kanadzie. Nadawanie emblematów heraldycznych nie jest tożsame z tytułami szlacheckimi, które w Kanadzie nie istnieją. Prawo zabrania też obywatelom kanadyjskim przyjmowania tytułow szlacheckich od obcych państw ( np. królowa nie może nadać obywatelowi kanadyjskiemu godności lorda, gdyż jest to tytuł angielski).
- Zapewnianie spójności państwowej i przywództwo moralne - poprzez uczestniczenie w ważnych uroczystościach państwowych i lokalnych, kontakty z siłami politycznymi, reprezentantami mniejszości kulturalnych i ważnych organizacji społecznych i kulturalnych.
Symbole władzy i insygnia gubernatora generalnego
Flaga gubernatora generalnego
Zwracając się do gubernatora generalnego używa się następującej formuły: His Excellency the Right Honourable / Son Excellence le très honorable gdy jest nim mężczyzna lub Her Excellency the Right Honourable / Son Excellence la très honorable gdy jest nim kobieta.
Znakiem gubernatora generalnego jest flaga z herbem. Flaga zawsze poprzedza osobę gubernatora i zawieszona jest na maszcie przed budynkiem, w którym aktualnie gubernator się znajduje. Herb i flaga zostały nadane gubernatorowi przez królową Kanady w
1981
r. i są wzorowane na poprzedniej fladze używanej od
1931
r. Przed tą datą gubernatorzy generalni używali swoich własnych herbów rodowych.
W
1968
r. królowa nadała generalnym gubernatorom Kanady status wicekrólewski. W związku z tym przysługuje im odgrywanie hymnu powitalnego, gdy wstępują lub opuszczają miejsce oficjalnych spotkań. Hymn gubernatora generalnego złożony jest z sześciu pierwszych
taktów
hymnu monarchy
God Save the Queen
, a następnie cztery pierwsze i cztery ostatnie takty hymnu Kanady
O Canada
.
Gubernatorowi generalnemu wraz z objęciem urzędu przyznawane są następujące insygnia:
- The Order of Canada
- The Order of Merit of the Police Forces
- The Most Venerable Order of the Hospital of St. John of Jerusalem
- The Canadian Centennial Medal
- The Commemorative Medal for the 125th Anniversary of the Confederation of Canada
- The Queen's Golden Jubilee Medal
- The Canadian Forces Decoration
Lista gubernatorów generalnych
Gubernatorzy Kanady Francuskiej (
Nowej Francji
)
Gubernatorzy Kanady Brytyjskiej do czasów
Konfederacji Kanady
Gubernatorzy Kanady Brytyjskiej od czasów
Konfederacji Kanady
Źródła
