Olej rycynowy, olej rącznikowy (
łac.
Oleum Ricini, Oleum Palmae Christi) - produkt roślinny, otrzymywany z nasion byliny (w Polsce roślina roczna) -
rącznika pospolitego
przez wyciskanie oleju na zimno i wygotowywanie z wodą. Takie postępowanie pozwala na rozkład toksycznej toksoalbuminy -
rycyny
, której obecność w nasionach sprawia, że ich zażycie może wywołać śmiertelne zatrucie. Głównym (ok. 80%) składnikiem oleju rycynowego jest 18-węglowy monogliceryd
kwasu rycynolowego
. W jego składzie znajdują się również mniejsze ilości glicerydów kwasów olejowego, linolowego i innych.
Olej rycynowy to gęsta ciecz, bezbarwna lub jasnożółta. Na powietrzu gęstnieje, ale nie twardnieje.
Jest stosowany do produkcji oleju tureckiego,
kwasu sebacynowego
, jako dodatek do
paliw
,
smarów
,
farb
,
lakierów
itp. Jego roczna produkcja na świecie wynosi ok 1 mln ton, głównie z plantacji w
Egipcie
i
Indiach
.
Stosuje się go też w
lecznictwie
jako
środek przeczyszczający
. Za takie jego działanie odpowiedzialny jest zawarty w nim kwas rycynolowy, który po uwolnieniu (pod wpływem enzymów trawiennych) z glicerydów wchodzi w reakcję z zawartymi w treści jelitowej jonami sodu (Na+). Tworzy się w ten sposób
mydło
sodowe kwasu rycynolowego, które drażni błonę śluzową jelita cienkiego, co pobudza jego perystaltykę. Olej rycynowy stosuje się w dawce 1 ÷ 2 łyżek stołowych.
Stosowany jest ponadto w kosmetyce, jako odżywka do włosów suchych. Pomaga w odbudowie łamliwych i wypadających brwi i rzęs oraz paznokci i naskórka wokół nich. Jest częstym składnikiem tzw. domowych odżywek.
Olej z rącznika znany był i stosowany w Indiach i Egipcie już przed 4 tysiącami lat. Stosowany był wówczas prawdopodobnie m.in. podczas budowy
piramid
do smarowania kamiennych bloków w celu zapewnienia lepszego poślizgu przy ich przesuwaniu.
Olej rycynowy stosowany jest również w silnikach spalinowych, jako dodatek uszlachetniający pracę silnika - zapewnia lepsze smarowanie.
Oleju rycynowego nie wolno używać w czasie ciąży, gdyż może powodować powikłania w przebiegu ciąży i poronienia.
Zobacz też
