szkic ruchu obiegowego Ziemi widzianego z perspektywy północnej sfery niebieskiej ; skrajna prawa pozycja w chwili przesilenia zimowego

Ruch obiegowy Ziemi – ruch Ziemi wokół Słońca po orbicie o kształcie elipsy w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (z punktu widzenia obserwatora patrzącego na północną półkulę). Prędkość liniowa jest zmienna i w zależności od położenia wynosi od 29,291 km/s do 30,287 km/s. Ziemia obiega Słońce w ciągu jednego roku czyli: 365 dni 6 godzin 9 minut 9,54 sekundy. 2 stycznia znajduje się najbliżej Słońca w punkcie zwanym peryhelium w odległości około 147 mln km. W aphelium , które przypada na 3 lipca , odległość Ziemi od Słońca jest największa i wynosi ok. 152 mln km. W ciągu roku Ziemia przebywa drogę ok. 930 mln km. Oś ziemska jest nachylona do ekliptyki pod kątem 66°33' i ulega powolnym zmianom, jednak są one tak niewielkie, iż położenie Ziemi określa się jako stabilne. Pochylenie to powoduje nierównomierne oświetlenie Ziemi w ciągu roku, a co za tym idzie, wydzielenie stref oświetlenia Ziemi.

Jednym ze skutków ruchu Ziemi wokół Słońca jest sezonowa zmiana wyglądu nocnego nieba. W jej wyniku momenty wschodu i zachodu gwiazd każdego dnia następują wcześniej o 3 minuty i 56 sekund, co powoduje, że gwiazdozbiory okołorównikowe, obserwowane o tej samej porze doby przemieszczają się ku zachodniej części nieba, a po pewnym czasie z powrotem są dostępne obserwacjom tuż przed wschodem Słońca .

Charakterystyczne położenia Ziemi względem Słońca:

• 21 marca i 23 września – dzień równonocny wiosennej i jesiennej – promienie słoneczne padają pionowo na równik . Promienie słoneczne tylko w te dni oświetlają jednakowo półkulę północną i południową, a w ciągu doby oświetlają całą planetę podczas jej obrotu wokół osi. Dzień i noc na całej kuli trwają po 12 godzin.
• 22 czerwca – dzień przesilenia letniego – promienie słoneczne padają pionowo na zwrotnik Raka . Lepiej oświetlona jest półkula północna, na której dzień jest dłuższy od nocy. Za kołem podbiegunowym północnym panuje dzień polarny.
• 22 grudnia – dzień przesilenia zimowego – promienie słoneczne padają pionowo na zwrotnik Koziorożca . Lepiej oświetlona jest półkula południowa, na której dzień jest dłuższy od nocy. Za kołem podbiegunowym południowym panuje dzień polarny.

Następstwa ruchu obiegowego Ziemi:

Wynikające ze zmiany położenia w ciągu roku

• obserwowany ruch wsteczny planet i innych ciał Układu Słonecznego ,
• obserwacje paralaksy i aberracji światła gwiazd.
• występowanie i zmiany aktywności rojów meteorów ,
• rachuba czasu – kalendarz słoneczny,

Wynikające z ruchu obiegowego i nachylenia osi obrotu:

• występowanie pór roku ,
• zmienna długość dnia i nocy,
• zmienna pora wschodu i zachodu Słońca,
• zmienny azymut punktów wschodu i zachodu Słońca,
• zmiana maksymalnej wysokości Słońca nad widnokręgiem w południe,
• zjawisko dnia i nocy polarnej ,
• różne strefy oświetlenia kuli ziemskiej,
• występowanie stref klimatycznych ,

Na ruch Ziemi względem Słońca w mniejszym stopniu ma wpływ przyciąganie Księżyca , a w nieznacznym stopniu przyciąganie pozostałych planet i mniejszych ciał Układu Słonecznego. Wpływ ciał niebieskich spoza Układu Słonecznego (tj. innych gwiazd naszej Galaktyki ) jest pomijalny, choć w skali czasu istnienia Słońca, Ziemi i całego Układu także i ten wpływ powinien być brany pod uwagę.