Stopa rezerw obowiązkowych – miernik kwoty rezerw obowiązkowych, jaką banki komercyjne są zobowiązane wpłacić do banku centralnego (w Polsce jest nim NBP ) w celu zabezpieczenia ich wypłacalności (banków komercyjnych). W zależności od tego jaki jest wskaźnik rezerwy obowiązkowej bank centralny decyduje o tym jaka jest podaż pieniądza. Stopa rezerw obowiązkowych może być naliczana od wkładów złotowych płatnych na żądanie, od wkładów złotowych – terminowych, wkładów w walutach obcych płatnych na żądanie i od wkładów terminowych w walutach obcych.

Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej.Do 31 października 2003 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosiła 3,50% dla wszystkich rodzajów depozytów. W maju 2009 r. została obniżona do 3%. Od 30 września 2003 r. wszystkie banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tys. euro. Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane.

Zakładając, że stopa rezerw obowiązkowych wynosi 5%, bank komercyjny jest zobowiązany z każdych 100 zł zdeponowanych w banku przekazać na depozyt w banku centralnym 5 zł, reszta może posłużyć na cele kredytowe. W ten sposób do obiegu trafia 95 zł (100 - 5), które mogą zostać ponownie zdeponowane. Gdyby bank centralny zwiększył stopę rezerw do 6%, to bank komercyjny wpłaciłby na depozyt do banku centralnego 6 zł, a na cele kredytowe pozostałoby 94 zł.

Bank centralny może w ten sposób sterować podażą pieniądza poprzez zwiększanie stopy rezerw, co spowoduje zmniejszenie podaży pieniądza lub poprzez zmniejszanie stopy rezerw, co w efekcie zwiększy podaż pieniądza. Zmniejszenie stopy rezerw obniża bezpieczeństwo systemu bankowego.

Mnożnik kreacji pieniądza

W opisanych powyżej przykładach widać jaki wpływ ma poziom stopy rezerw obowiązkowych. Dla wyliczania wpływu polityki banku centralnego służy następujący wzór:

Z wzoru tego wynika, że:

Gdzie:
re – stopa rezerw obowiązkowych;
M – podaż pieniądza ;
H – baza monetarna , czyli, że każdej zmianie bazy monetarnej o ΔH towarzyszy zmiana podaży pieniądza równa iloczynowi mnożnika i tej zmiany.

Przykład Bank centralny zwiększa stopę rezerw obowiązkowych z 4% na 5%, i dotychczas podaż pieniądza wynosiła 2 500 mld PLN, co oznaczało lokaty w wysokości 100 mld zł. Przy nowej stopie rezerw obowiązkowych podaż pieniądza wyniesie 2 000 mld PLN, co oznacza spadek o 20%.

Mnożnik kreacji w Polsce

Bankowcy szacują, że 1 punkt procentowy obniżki rezerwy obowiązkowej zwiększa możliwość kreacji pieniądza o 6 mld zł^[1].

Zobacz też

• operacje otwartego rynku
• polityka pieniężna

Przypisy