Ridley Scott (ur.
30 listopada
1937
w
South Shields
) –
brytyjski
reżyser
i
producent filmowy
. Jego młodszy brat
Tony
też jest reżyserem.
Dzieciństwo
Urodzony w
South Shields
w hrabstwie Tyne and Waer Ridley wychowywał się w rodzinie wojskowej; przez większość czasu jego ojciec - oficer królewskich wojsk inżynieryjnych - był nieobecny. Starszy brat Ridleya, Frank wstąpił do marynarki handlowej, gdy był jeszcze młody i miał z bratem słaby kontakt. W tym czasie rodzina przeprowadzała się, mieszkając między innymi w Kumbrii, Walii i Niemczech. Po II wojnie światowej rodzina Scottów przeprowadziła się z powrotem do rodzinnej północno-wschodniej Anglii, ostatecznie osiedlając się w
Teesside
(którego industrialny krajobraz był inspiracją dla wielu scen w Łowcy androidów). Scott lubił oglądać filmy, a jego ulubione to: Lawrence z Arabii, Obywatel Kane i Siedmiu samurajów. Studiował w Teesside w latach 1954-58, w Grangefield Grammar School i później w West Hartlepool College of Art, robiąc dyplom z projektowania graficznego. Stopień magistra projektowania graficznego zdobył w elitarnym
Royal College of Art
, gdzie studiował latach 1960-62.
W RCA współtworzył magazyn ARK i pomógł w założeniu wydziału filmowego. Na zakończenie nauki nakręcił czarno-biały film krótkometrażowy Chłopiec na rowerze, w którym zagrał jego ojciec i brat Tony. Strona wizualna filmu stała się późniejszym znakiem rozpoznawczym jego stylu. Po ukończeniu studiów w 1963 roku, Scott podejmuje praktykę w BBC jako scenograf, uczestnicząc w realizacji popularnego serialu policyjnego Z Cars i SF Out of the Unknown. Na początku swojej kariery reżyserskiej Scott był wielbicielem Stanleya Kubricka. Zaczynając praktykę w BBC zrobił remake filmu
Ścieżki chwały
jako film krótkometrażowy.
Został zatrudniony jako scenograf przy serialu The Daleks, gdzie miał między innymi stworzyć słynne postaci obcych. Jednakże, na krótko przed rozpoczęciem pracy, z powodu braku czasu został zastąpiony przez Raymonda Cusicka. W BBC Scott wziął udział w programie szkoleniowym dla reżyserów, i przed odejściem ze stacji, nakręcił kilka odcinków Z Cars, jego spin offa Softly, Softly i serialu przygodowego Adam Adamant Lives!
W 1968 Ridley Scott z bratem Tonym założyli Ridley Scott Associates - firmę produkcyjną realizującą filmy i reklamy. Pięciu członków rodziny Scotta to reżyserzy, wszyscy pracowali w RSA. Brat Tony to od dwóch dekad reżyser odnoszący sukcesy; synowie Jake i Luke są uznanymi twórcami reklamówek, tak jak i córka Jordan.
W 1995 roku Shepperton Studios zostało kupione przez konsorcjum kierowane przez Ridleya i Tony'ego Scotta, którzy je bardzo odnowili i poszerzyli.
Początki kariery
W 1968 roku Scott opuszcza BBC i zakłada firmę produkcyjną Ridley Scott Associates, pracując z takimi reżyserami jak:
Alan Parker
,
Hugh Hudson
,
Hugh Johnson
. Zatrudnił też młodszego brata Tony'ego. Realizuje reklamy telewizyjne na początku lat 70., w tym w 1974 roku reklamę Hovisa Bike Round kręconą w Shaftesbuty, następnie przenosi się do Hollywood, gdzie wyprodukował i nakręcił kilka bardzo kasowych filmów.
Znane filmy
Pojedynek
Pojedynek był pierwszym filmem nakręconym przez Scotta. Wyprodukowany w Europie, otrzymał nagrodę za najlepszy debiut reżyserski na MFF w Cannes w 1977 roku, ale w USA okazał się kasową klapą. Film rozgrywa się w czasach wojen napoleońskich i opowiada historię dwóch oficerów huzarii - D'Huberta i Ferauda (granych przez
Keitha Carradine'a
i
Harvey Keitela
). Ich kłótnia z powodu drobnego incydentu zmienia się w gorzki i bolesny zatarg trwający przez kilkanaście lat, spleciony z większym konfliktem będącym tłem wydarzeń. Film chwalono za autentyzm mundurów i militariów czasów Napoleona, a także za odtworzenie metod fechtunku z początków XIX wieku, co było zasługą choreografa walk Williama Hobbsa.
Kasowa porażka Pojedynku splotła się z sukcesem Alana Parkera - Scott potem przyznał, że przez tydzień był chory z zazdrości. Scott początkowo zamierzał zrealizować kolejną adaptację Tristana i Izoldy, ale po obejrzeniu Gwiezdnych wojen dostrzegł potencjał w filmach efektownie kręconych. Dlatego przyjął posadę reżysera filmu
Obcy - ósmy pasażer Nostromo
, przełomowego horroru SF z 1979 roku, dzięki któremu stał się rozpoznawalny na całym świecie. Film był kręcony głównie w 1978 roku, ale scenografia, wizualna atmosfera i nacisk na realizm uczyniły z Obcego dzieło ponadczasowe.
Po roku pracy nad filmową adaptacją Diuny i nagłej śmierci brata Franka, Ridley nakręcił filmową adaptację opowiadania
Philipa Dicka
Czy androidy śnią o elektrycznych owcach?
. Mimo udziału Harrisona Forda i znakomicie przyjętej muzyki Vangelisa, film okazał się kasową klapą 1982 roku i szybko zdjęto z kin. Notatki Scotta posłużyły wytwórni Warner Bros. do stworzenia w 1991 roku wersji reżyserskiej, w której usunięto narrację z offu i zmieniono zakończenie. Scott osobiście nadzorował cyfrowe odnowienie Łowcy androidów i stworzył wersję ostateczną. Dziś film jest uznawany za najważniejszy film SF XX wieku i razem z powieścią
Williama Gibsona
uznawany jest za początek nurtu cyberpunku.
Reklama Apple Macintosha 1984
W 1984 roku Scott nakręcił telewizyjną reklamę 1984 napisaną przez Steve'a Haydena i Lee Clow, wyprodukowaną przez Chait/Day. Zagrali w niej Anna Mayor jako bezimienna bohaterka i David Graham jako Wielki Brat. Reklamę pokazano w USA 22 stycznia 1984 podczas trzeciej kwarty rozgrywek Super Bowl. Wprowadziła po raz pierwszy firmę Macintosh i jest uważana za arcydzieło. Była ona pełna aluzji do powieści George'a Orwella Rok 1984.
W 1985 r. Scott nakręcił Legendę, film fantasy wyprodukowany przez Arnona Milchana. Nie mając doświadczenia w filmowych baśniach, Scott postanowił stworzyć film w świecie czarów, księżniczek i goblinów. W filmie zagrali Tom Cruise (Jack, główny bohater), Mia Sara (księżniczka Lily) i Tim Curry (Pan Ciemności). Ale seria problemów, zarówno z okresu zdjęciowego, m.in. zniszczenie lasu przez ogień, jak i w postprodukcji (głównie nadmiar montażu i zastąpienie oryginalnej muzyki Jerry'ego Goldsmitha kompozycjami Tangerine Dream) opóźniły premierę filmu. W rezultacie Legenda zebrała słabe recenzje.
1987-2000
Pragnąc kasowego sukcesu i szacunku krytyki, która widziała w nim komercyjnego filmowca tworzącego fantastyczne ujęcia z nikłą treścią, Scott zdecydował się odłożyć filmy SF i fantasy, by uniknąć zaszufladkowania. Zaczął tworzyć realityczne, dojrzałe thrillery.
Były to: Osaczona z Tomem Berengerem, Lorraince Bracco i Mimi Rogers w rolach głównych z 1987 roku oraz
Czarny deszcz
z Michaelem Douglasem i Andym Garcią z 1989 r., częściowo kręcony w Tokio i Osace. Oba filmy odniosły umiarkowany sukces kasowy.
Scotta znowu doceniono za stronę wizualną, ale nadal krytykowano go za to, że jego filmy są tylko trochę czymś więcej niż rozszerzonymi wersjami reklam telewizyjnych.
Thelma i Louise
z Geeną David i Susan Sarandon okazał się wielkim hitem i naprawił reputację Scotta. Jakkolwiek, jego kolejny film
1492. Wyprawa do raju
był mniej popularny. Była to efektowna wizualnie historia
Krzysztofa Kolumba
. Ale film okazał się kasową klapą i Scott nie nakręcił kolejnego filmu przez 4 lata.
W 1995, wspólnie z bratem Tonym, Scott założył firmę producencką Scott Free Productions w Los Angeles. Produkowała ona filmy kinowe i telewizyjne. Wszystkie jego późniejsze filmy jak
Sztorm
i
G.I. Jane
były produkowane pod szyldem Scott Free. Także w 1995 dwaj bracia przejęli kontrolę nad Shepperton Studios, które później połączono z Pinewood Studios. Scott i jego brat od 2005 roku produkują dla CBS
Wzór
- serial kryminalny o genialnym matematyku, który pomaga FBI rozwiązać zagadki kryminalne.
Ogromny sukces filmu Gladiator ożywił gatunek filmu miecza i sandałów. Scott nakręcił następnie
Hannibala
, sequel Milczenia owiec Jonathana Demme. W 2001, stworzył film wojenny
Helikopter w ogniu
, który ustabilizował jego pozycję jako reżysera odnoszącego artystyczne i kasowe sukcesy.
W 2003 Scott wyreżyserował
Naciągaczy
adaptację powieści Erica Garcii z Nicolasem Cagem, Samem Rockwellem i Alison Lohman. Film zebrał pozytywne recenzje i odniósł umiarkowany sukces kasowy. W 2005 stworzył międzynarodową pvodukcję
Królestwo Niebieskie
opowiadającą o wyprawach krzyżowych, gdzie świadomie łączył historię z aktualnymi wydarzeniami. Rząd Maroka wysłał swoją kawalerię jako statystów w scenach batalistycznych.
Niezadowolony z kinowej wersji filmu Scott nadzorował wersję reżyserską Królestwa Niebieskiego, która została wydane na DVD w 2006 roku.
Scott znów połączył siły z aktorem Russellem Crowe, reżyserując Dobry rok, na podstawie bestsellerowej powieści. Film miał premierę 10 listopada 2006. Rupert Murdoch, prezes News Corp i współwłaściciel studia 20th Century Fox (które produkowały film) odrzucił Dobry rok jako klapę na spotkaniu akcjonariuszy na kilka dni przed premierą.
Następnym projektem reżyserskim Scotta był film American Gangster, przedstawiający historię króla narkotykowego światka
Franka Lucasa
. Był trzecim reżyserem, który miał zrealizować projekt, po tym jak zrezygnowali
Antoine Fuqua
i Terry George.
Denzel Washington
i
Benicio Del Toro
byli początkowo obsadzeni w głównych rolach w filmie, jaki miał powstać według pierwotnego scenariusza Stevena Zailliana pod roboczym tytułem Tru Blu, obydwaj aktorzy otrzymali stawki w wysokości 20 i 15 mln dolarów, ale produkcja stanęła w miejscu. Po odejściu George'a Scott przejął projekt na początku 2006 r. Poprosił Zailliana o napisanie scenariusza od nowa, skupiając się na dynamice między Frankiem Lucasem i Richiem Robertsem. Washington powrócił z powrotem do projektu jako Lucas, a Robertsa zagrał Russell Crowe. Film miał swoją premierę w listopadzie 2007, zebrał pozytywne recenzje i odniósł kasowy sukces. Pod koniec 2008 r. Scott zrealizował thriller szpiegowski W sieci kłamstw, ponownie zatrudniając Crowe'a, a także Leonardo DiCaprio. Film w dniu premiery odniósł umiarkowany sukces i spotkał się z mieszanymi recenzjami. Scott nakręcił kolejną wersję opowieści o Robin Hoodzie nazwaną Robin Hood z Russellem Crowe i Cate Blanchett w rolach głównych. Film miał premierę w USA 14 maja 2010.
Życie osobiste
Jego obecną partnerką jest aktorka Giannina Facio, która grała we wszystkich jego filmach od czasów Sztormu z wyjątkiem American Gangster. Dzieli swój czas między domami w Londynie, Francji i Los Angeles.
Podejście i styl
Scott nie był początkowo uważany za reżysera współpracującego z obsadą, ale w miarę rozwoju kariery stał się bardziej otwarty na pomysły pochodzące od aktorów. Na przykład Susan Sarandon zasugerowała, by Louise w jednej scenie pakowała buty do plastikowego worka parę butów, a w innej wymieniła biżuterię na kapelusz i inne przedmioty, Tim Robbins współpracował zaś ze Scottem i Susan Sarandon przy dopracowywaniu finałowej sceny, tak by miała mocniejszy wydźwięk. Russell Crowe stwierdził: Lubię być na planie u Scotta, bo aktorzy mogą grać [...] i główny nacisk jest na ich grę.
Z drugiej strony, bywa on wymagającym i trudnym reżyserem we współpracy. W trakcie realizacji Łowcy Androidów miał przezwisko Pan Szanowny. Kilku członków ekipy założyło w proteście podkoszulki z hasłami: Yes Guvnor, my ass i Will Rogers nigdy nie poznał Ridleya Scotta, co było aluzją do najsłynniejszej kwestii Willa Rogersa Nigdy nie poznam człowieka, którego nie lubię. Była to reakcja na sposób, w jaki Scott kierował swoją pierwszą amerykańską ekipą, który wielu jej członków uważało za zbyt ostry.
Jego wspaniały styl wizualny, charakteryzujący się dbałością o szczegóły scenograficzne i innowacyjnym, budującym atmosferę oświetleniem, miał duży wpływ na kolejne pokolenia filmowców - wielu z nich będzie naśladować ten styl. Scott często stosuje wolne tempo akcji pomiędzy kluczowymi scenami, te z kolei charakteryzuje bardzo dynamiczny montaż, np w Obcym i Łowcy Androidów. Sheila Benson, krytyk LA Timesa, nazwała ten ostatni (w oryginale: "Blade runner") - "Blade crawler", bo jest tak cholernie wolny. Inną stosowaną przez niego techniką jest posługiwanie się dźwiękiem lub muzyką do budowania napięcia, jak w Obcym, gdzie zastosowano syk pary, sygnał komputera i hałas maszyn statku kosmicznego.
Chociaż Scott znany jest głównie z plastycznego stylu, inne elementy powtarzające się w jego filmach to:
- Silne postacie kobiece.
- Niektóre filmy pokazują silny konflikt między ojcem a synem, które kończą się zabiciem tego pierwszego, czy to przez samego syna (Łowca Androidów, Gladiator) czy też sceną śmierci ojca, obserwowaną przez syna (Królestwo Niebieskie). Władca Ciemności w Legendzie również wspomina swojego ojca w kilku scenach. W Gladiatorze syn tuli ojca pozornie jako wyraz miłości, ale uścisk kończy się duszeniem i śmiercią ojca. Podobna scena jest w Łowcy Androidów.
- Scott wykorzystuje przestrzeń miasta dla wzmocnienia przekazu (np. futurystyczne Los Angeles w Łowcy Androidów, Tokio w Czarnym deszczu, Jerozolima w Królestwie Niebieskim).
- W Gladiatorze, Łowcy Androidów i Królestwie Niebieskim syn poznaje swojego ojca, kiedy jest dorosły. Inne wspólne elementy to brak matki i to, że syn lub ojciec są często obserwowani tuż przed śmiercią. Np. Roy Batty umiera, gdy ratuje Deckarda, Maximus umiera po zabiciu Kommodusa, a Godfrey z Ibelin zabija kilku wrogów po tym, jak został śmiertelnie ranny strzałą. Ponadto, główny bohater jest ratowany od śmierci przed dokonaniem ważnego czynu: Deckard jest ocalony przez Rachel, Maximus przez niewolnika, Balian przez muzułmańskiego wroga. Podobna sytuacja pojawia się w filmie Tony'ego Scotta Człowiek w ogniu.
- Motyw wojska i oficerów odzwierciedlający karierę jego ojca jak w G.I. Jane, Helikopterze w ogniu i Królestwie Niebieskim
- Podobnie jak Stanley Kubrick, Scott jest znany z robienia licznych dubli. Wsławił się tym zwłaszcza podczas realizacji Łowcy Androidów
- Często wykorzystuje muzykę klasyczną (reklamy Hovisa, Osaczona).
- Lubi współpracować z tym samym kompozytorami, takimi jak:
Jerry Goldsmith
(Obcy i Legenda),
Vangelis
(Łowca Androidów i 1492: Wyprawa do raju) czy
Hans Zimmer
(Czarny deszcz, Thelma i Louise, Gladiator, Hannibal, Helikopter w ogniu i Naciągacze). Scott dwa razy użył piosenki Stinga w napisach końcowych filmu ("Valparaiso" do Sztormu i "Someone to Watch Over Me" do Osaczonej).
Nagrody
Scott był trzykrotnie nominowany do Oscara za reżyserię za filmy:
Thelma i Louise
,
Gladiator
i
Helikopter w ogniu
, tak samo do Złotych Globów, nagród BAFTA i Emmy. W 2003 roku otrzymał tytuł szlachecki.
Filmografia
Linki zewnętrzne