Tendencje zjednoczeniowe
W
XIII w. w
państwie Piastów nastąpiło zahamowanie rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej, co doprowadziło do wzrostu skłonności do zjednoczenia
monarchii. W kraju szerzyły się
napady zbójeckie, w których uczestniczyli także
możnowładcy i
rycerze, zmieniała się mentalność
społeczeństwa, a słabi książęta nie byli w stanie stawić czoła wewnętrznym i zewnętrznym atakom wrogów. We wczesnym
średniowieczu uważano, że państwo jest własnością panującej dynastii, która mogła nim swobodnie dysponować, zaś w okresie rozkwitu średniowiecza uważano już, że władcy są zobowiązani działać zgodnie z istniejącymi
prawami i nie przekraczać posiadanych przywilejów, a państwo stanowiło niepodzielną całość. Osadnicy przybywający do państwa
Piastów z zachodniej granicy różnili się od rodaków obyczajami i językiem, co ukształtowało w społeczeństwie
polskim poczucie odrębności.