Babkowate (Plantaginaceae Juss.) –
rodzina
roślin należących do rzędu
jasnotowców
(Lamiales Bromhead).
Rodzajem typowym
jest
babka
Plantago. W dawniejszych systemach klasyfikacyjnych
okrytonasiennych
(np. w
systemie Cronquista
z 1981) była to jedyna rodzina w obrębie rzędu Plantaginales obejmująca jedynie trzy rodzaje:
babka
(Plantago),
brzeżyca
(Littorella) oraz Bougueria. Późniejsze liczne prace
filogenetyczne
, podsumowane przez członków
Angiosperm Phylogeny Group
(APG), wykazały, że
takson
powinien znaleźć się w obrębie rzędu
jasnotowców
(Lamiales). Co istotne, okazało się, że babkowate w dawnym wąskim ujęciu (Plantaginaceae sensu stricto) są zagnieżdżone w obrębie linii rozwojowych kilkudziesięciu rodzajów dawniej zaliczanych do rodziny
trędownikowatych
(Scrophulariaceae), przy czym w liczbie tej nie znalazł się rodzaj typowy dla tej rodziny –
trędownik
(Scrophularia). Chociaż nazwa Veronicaceae (1782) jest najstarszą zastosowaną dla takiej grupy, to właśnie Plantaginaceae (1789) zostały uznane za właściwą zgodnie z zasadami
Międzynarodowego Kodeksu Nomenklatury Botanicznej
i ta nazwa też została użyta w kolejnych systemach publikowanych przez APG, w tym w ostatnim
systemie APG III
z 2009 r.
Babkowate w szerokim sensie (Plantaginaceae sensu lato) są rodziną bardzo zróżnicowaną i kosmopolityczną, choć najliczniej reprezentowaną w strefie klimatu umiarkowanego. Do rodziny tej należą
rośliny zielne
(w tym
rośliny wodne
) i
krzewy
. Zróżnicowanie utrudnia opisanie cech charakterystycznych. Cechami wyróżniającymi ją od innych przedstawicieli jasnotowców są niepodzielone poprzecznie główki
włosków gruczołowych
oraz podzielone
torebki
[1].
Grupa kilkunastu rodzajów z
lindernią
(Lindernia) wyodrębnione zostały w 2007 roku jako odrębna rodzina
linderniowatych
(Linderniaceae), co zostało uwzględnione w
systemie APG III
z 2009. Niektórzy autorzy sugerują także konieczność wyłączenia w randze osobnej rodziny grupy Gratiolaceae (m.in. z rodzajami konitrut Gratiola i
limnofila
Limnophila)[1].
Charakterystyka
- Pokrój
- Roczne lub wieloletnie rośliny zielne lub
krzewy
.
-
Liście
- Skrętoległe (też w przyziemnych rozetach) lub naprzeciwległe, o blaszce pojedynczej lub złożonej.
-
Kwiaty
- Zróżnicowane u różnych przedstawicieli. U niektórych 4-krotne, u innych 5-8-krotne, często o symetrii grzbiecistej. U wielu przedstawicieli kwiaty są bardzo uproszczone np. u roślin wiatropylnych takich jak
babki
) lub wodnych jak
przęstki
i
rzęśl
.
-
Owoce
-
Torebka
.
Systematyka
- Pozycja systematyczna według
APweb
(aktualizowany
system APG III
z 2009)[1]
Jedna z rodzin
jasnotowców
reprezentujących grupę
astrowych
w obrębie
dwuliściennych właściwych
:
- Podział rodziny według GRIN[2] (w ujęciu odpowiadającym systemowi APG III)
Plemię Angelonieae:
- rodzaj: Angelonia Humb. & Bonpl.
- rodzaj: Basistemon Turcz.
- rodzaj: Melosperma Benth.
- rodzaj: Monopera Barringer
- rodzaj: Monttea Gay
- rodzaj: Ourisia Comm. ex Juss.
Plemię Antirrhineae:
- rodzaj: Acanthorrhinum Rothm.
- rodzaj: Albraunia Speta
- rodzaj: Anarrhinum Desf.
- rodzaj: Antirrhinum L. – wyżlin
- rodzaj: Asarina Mill. – azaryna
- rodzaj: Chaenorhinum (DC.) Rchb. – lniczka
- rodzaj: Cymbalaria Hill –
cymbalaria
- rodzaj: Epixiphium (Engelm. ex A. Gray) Munz
- rodzaj: Galvezia Dombey ex Juss.
- rodzaj: Gambelia Nutt.
- rodzaj: Holmgrenanthe Elisens
- rodzaj: Holzneria Speta
- rodzaj: Howelliella Rothm.
- rodzaj: Kickxia Dumort. –
kiksja
| - rodzaj: Lafuentea Lag.
- rodzaj: Linaria Mill. –
lnica
- rodzaj: Lophospermum D. Don
- rodzaj: Mabrya Elisens
- rodzaj: Maurandella (A. Gray) Rothm.
- rodzaj: Maurandya Ortega
- rodzaj: Misopates Raf.
- rodzaj: Mohavea A. Gray
- rodzaj: Neogaerrhinum Rothm.
- rodzaj: Nuttallanthus D. A. Sutton
- rodzaj: Pseudomisopates Güemes
- rodzaj: Pseudorontium (A. Gray) Rothm.
- rodzaj: Rhodochiton Zucc. ex Otto & A. Dietr.
- rodzaj: Schweinfurthia A. Braun
|
Plemię Callitricheae:
Plemię Cheloneae:
- rodzaj: Brookea Benth.
- rodzaj: Chelone L.
- rodzaj: Chionophila Benth.
- rodzaj: Collinsia Nutt.
- rodzaj: Keckiella Straw
- rodzaj: Nothochelone (A. Gray) Straw
- rodzaj: Penstemon Schmidel – panstemon
- rodzaj: Tonella Nutt. ex A. Gray
- rodzaj: Uroskinnera Lindl.
Plemię Digitalideae:
- rodzaj: Digitalis L. –
naparstnica
- rodzaj: Erinus L. –
erynus
- rodzaj: Isoplexis (Lindl.) Loudon
Plemię Globularieae:
- rodzaj: Campylanthus Roth
- rodzaj: Globularia L. – kulnik
- rodzaj: Poskea Vatke
Plemię Gratioleae:
- rodzaj: Achetaria Cham. & Schltdl.
- rodzaj: Adenosma R. Br.
- rodzaj: Bacopa Aubl. – bakopa
- rodzaj: Benjaminia Mart. ex Benj.
- rodzaj: Boelckea Rossow
- rodzaj: Capraria L.
- rodzaj: Cheilophyllum Pennell ex Britton
- rodzaj: Conobea Aubl.
- rodzaj: Darcya B. L. Turner & C. C. Cowan
- rodzaj: Deinostema T. Yamaz.
- rodzaj: Dizygostemon (Benth.) Radlk. ex Wettst.
- rodzaj: Dopatrium Buch.-Ham. ex Benth.
- rodzaj: Fonkia Phil.
- rodzaj: Geochorda Cham. & Schltdl.
- rodzaj: Gratiola L. – konitrut
| - rodzaj: Hydranthelium Kunth
- rodzaj: Hydrotriche Zucc.
- rodzaj: Ildefonsia Gardner
- rodzaj: Leucospora Nutt.
- rodzaj: Limnophila R. Br. –
limnofila
- rodzaj: Maeviella Rossow
- rodzaj: Mecardonia Ruiz & Pav.
- rodzaj: Otacanthus Lindl.
- rodzaj: Philcoxia P. Taylor & V. C. Souza
- rodzaj: Schistophragma Benth. ex Endl.
- rodzaj: Schizosepala G. M. Barroso
- rodzaj: Scoparia L.
- rodzaj: Stemodia L.
- rodzaj: Tetraulacium Turcz.
|
Plemię Hemiphragmeae:
- rodzaj: Hemiphragma Wall.
Plemię Plantagineae:
- rodzaj: Aragoa Kunth
- rodzaj: Littorella P. J. Bergius –
brzeżyca
- rodzaj: Plantago L. –
babka
Plemię Sipthorpieae:
- rodzaj: Ellisiophyllum Maxim.
- rodzaj: Sibthorpia L.
Plemię Veroniceae:
- rodzaj: Besseya Rydb.
- rodzaj: Chionohebe B. G. Briggs & Ehrend.
- rodzaj: Detzneria Schltr. ex Diels
- rodzaj: Hebe Comm. ex Juss. –
hebe
- rodzaj: Kashmiria D. Y. Hong
- rodzaj: Lagotis Gaertn.
- rodzaj: Neopicrorhiza D. Y. Hong
- rodzaj: Paederota L. – pedorota
- rodzaj: Parahebe W. R. B. Oliv.
- rodzaj: Picrorhiza Royle ex Benth.
- rodzaj: Scrofella Maxim.
- rodzaj: Synthyris Benth.
- rodzaj: Veronica L. –
przetacznik
- rodzaj: Veronicastrum Heist. ex Fabr. – przetacznikowiec
- rodzaj: Wulfenia Jacq. – wulfenia
- rodzaj: Wulfeniopsis D. Y. Hong
- Pozycja rodziny w
systemie Reveala
(1993–1999)
Gromada
okrytonasienne
(Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa
Rosopsida
Batsch, podklasa
jasnotowe
(Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takht., rząd
jasnotowce
(Lamiales Bromhead), rodzina babkowate (Plantaginaceae Juss.)[3].
W ujęciu Reveala do rodziny zaliczane były tylko:
- rodzaj: Bougueria Decne. –
takson monotypowy
z gatunkiem – Bougueria nubicola Decne (wg GRIN gatunek włączany do rodzaju
babka
Plantago[2])
- rodzaj: Littorella P.J. Bergius –
brzeżyca
, w Polsce występuje jeden gatunek
- rodzaj: Plantago L. –
babka
, w Polsce występuje kilka gatunków
Przypisy