Belemnity (Belemnitida, z
gr.
belemnon - pocisk, strzała) – rząd wymarłych morskich
głowonogów
należący do Decabrachia (
dziesięciornice
). Według niektórych systemów klasyfikacyjnych belemnity wraz z pokrewnymi rzędami (np.
Aulacocerida
i Phragmoteuthida) mają status nadrzędu Belemnoidea.
Szkielet
Belemnity posiadały
kalcytowy
endoszkielet
, złożony z wydłużonego, kolcopodobnego rostrum, w którego przedniej części w stożkowatym zagłebieniu (alweola) tkwił fragmokon - stożkowata muszla podzielona przegrodami na komory gazowe. Fragmokon pełnił funkcję hydrostatyczne. Od fragmokonu odchodziła ku przodowi duża płaska płytka zwana proostrakum. Najczęściej zachowują się jako skamieniałości
rostra
z alweolą lub bez niej, znacznie rzadsze są fragmokony, a incydentalne proostrakum. Odciski ciała znane są tylko z kilku stanowisk na świecie, gdzie warunki środowiskowe były wyjątkowo sprzyjące
fosylizacji
. Zwierzęta te przypominały współczesne
kałamarnice
, ale zamiast obecnych u kalmarów przyssawek, ich dziesięć odnóży było wyposażonych w haczyki. Belemnity różniły się kształtem, choć generalnie miały one wydłużone, opływowe ciało.
Zasięg i tryb życia
Skamieniałe rostra belemnitów
Belemnity żyły w
jurze
i
kredzie
i wymarły w czasie
masowego wymierania kredowego
. Pokrewne im formy, ale zaliczane do innych rzędów pojawiają się już w
karbonie
. Również najmłodsze formy "belemnitowe" znane z paleogenu zaliczane są przez większość badaczy do pokrewnych rzędów a nie do belemnitów. Belemnity wywodzą się z któregoś ze starszych rzędów Belemnoidea, a te z kolei od
łodzikowatych
.
Belemnity były
drapieżnikami
; chwytały małe morskie zwierzęta, m.in.
ryby
, i pożerały je za pomocą podobnych do dzioba szczęk. Świetnie przystosowane do drapieżnictwa, poruszały się szybko i zręcznie, często w składających się z kilkunastu osobników grupach. Uważa się, że były najsprawniejszymi pływakami wśród wszystkich głowonogów. Padały ofiarą wielkich gadów morskich, zwłaszcza
ichtiozaurów
.
Kiedyś ludzie nazywali często znajdywane rostra belemnitów
kamieniami piorunowymi
, strzałkami piorunowymi lub perunowymi, sądząc że powstają w miejscu gdzie w ziemię uderzył piorun.
Rząd Belemnitida można podzielić na podrzędy:
- podrząd: Belemnitina
- podrząd: Belemnopsina
- podrząd: Duvaliina
Zobacz też
Bibliografia
- U. Lehmann & G. Hillmer, 1991: Bezkręgowce kopalne. Wyd. Geologiczne, Warszawa.
