Gołębiowate (gołębie właściwe,
łac.
Columbidae) –
rodzina
ptaków
z
rzędu
gołębiowych
(Columbiformes). Obejmuje w większości gatunki związane z drzewami, lecz występują również związane ze skałami i naziemne, zamieszkujące cały świat poza okolicami okołobiegunowymi.
Cechy charakterystyczne
Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
- krępa budowa ciała
- stosunkowo mała głowa i dziób
- u nasady dzioba nabrzmiała, miękka
woskówka
- miękkie i gęste upierzenie
- większość dobrze, szybko lata
- długość ciała od 15 do 65 cm
- pokarm roślinny - zasadniczo nasiona, niekiedy
bezkręgowce
- pijąc zanurzają dziób w wodzie i wsysają ją
- gniazdo stanowi zazwyczaj platforma z drobnych gałązek
- zazwyczaj dwa jaja w zniesieniu (rzadziej jedno)
-
gniazdowniki
- oboje rodzice wysiadują jaja i karmią młode
- pokarm piskląt przez pierwsze dni stanowi
ptasie mleczko
.
Gatunki gołębiowatych
Forma miejska gołębia skalnego
Do rodziny należą następujące
rodzaje
i
gatunki
(około 285)[2][3]:
Podrodzina: Columbinae - gołębie
-
gołąb skalny
(Columba livia)
- gołąb górski (Columba rupestris)
- gołąb białobrzuchy (Columba leuconota)
- gołąb okularowy (gołąb gwinejski) (Columba guinea)
- gołąb białokryzy (Columba albitorques)
-
gołąb siniak
(Columba oenas)
- gołąb brunatny (Columba eversmanni)
- gołąb somalijski (Columba oliviae)
-
gołąb grzywacz
(Columba palumbus) - jedyny gatunek nie podlegający ochronie w Polsce
- gołąb maderski (Columba trocaz)
- gołąb kanaryjski (Columba bollii)
- gołąb kongijski (Columba unicincta)
- gołąb laurowy (Columba junoniae)
- gołąb żółtooki (Columba arquatrix)
- gołąb kameruński (Columba sjostedti)
- gołąb kasztanowaty (Columba thomensis)
- gołąb śniady (Columba pollenii)
- gołąb himalajski (Columba hodgsonii)
- gołąb pstrogłowy (Columba albinucha)
- gołąb jasnoszyi (Columba pulchricollis)
- gołąb brązowogrzbiety (Columba elphinstonii)
- gołąb liliowy (Columba torringtoni)
- gołąb jasnogłowy (Columba punicea)
- gołąb srebrzysty (Columba argentina)
- gołąb siwogłowy (Columba palumboides)
- gołąb czarny (Columba janthina)
- gołąb białogardły (Columba vitiensis)
- gołąb białogłowy (Columba leucomela)
-
gołąb boniński
(Columba versicolor) †
- gołąb srebrnokryzy (Columba jouyi) †
- gołąb żółtonogi (Columba pallidiceps)
- gołąb szarogłowy (Columba delegorguei)
- gołąb lśniący (gołąb wspaniałogłowy) (Columba iriditorques)
- gołąb zatokowy (Columba malherbii)
- gołąb cynamonowy (Columba larvata)
- Columba duboisi †
- gołąb karaibski (Patagioenas leucocephala syn. Columba leucocephala)
- gołąb antylski (Patagioenas squamosa syn. Columba squamosa)
- gołąb łuskowany (Patagioenas speciosa syn. Columba speciosa)
- gołąb łuskogrzbiety (Patagioenas picazuro syn. Columba picazuro)
- gołąb gołooki (Patagioenas corensis syn. Columba corensis)
- gołąb plamisty (Patagioenas maculosa syn. Columba maculosa)
-
gołąb pręgosterny
(Patagioenas fasciata syn. Columba fasciata)
- gołąb chilijski (Patagioenas araucana syn. Columba araucana)
- gołąb jamajski (Patagioenas caribaea syn. Columba caribaea)
- gołąb różowawy (Patagioenas cayennensis syn. Columba cayennensis)
- gołąb czerwonodzioby (Patagioenas flavirostris syn. Columba flavirostris)
- gołąb peruwiański (Patagioenas oenops syn. Columba oenops)
- gołąb różowoszyi (Patagioenas inornata syn. Columba inornata)
- gołąb ołowiany (Patagioenas plumbea syn. Columba plumbea)
- gołąb brązowy (Patagioenas subvinacea syn. Columba subvinacea)
- gołąb krótkodzioby (Patagioenas nigrirostris syn. Columba nigrirostris)
- gołąb mały (Patagioenas goodsoni syn. Columba goodsoni)
- gołąb rdzawosterny (Nesoenas mayeri)
- synogarlica brunatna (Nesoenas picturata syn. Streptopelia picturata)
-
turkawka zwyczajna
(Streptopelia turtur)
- turkawka żałobna (Streptopelia lugens)
- turkawka różowobrzucha (Streptopelia hypopyrrha)
-
turkawka wschodnia
(synogarlica wschodnia) (Streptopelia orientalis)
- synogarlica wyspowa (Streptopelia bitorquata)
-
sierpówka
(synogarlica turecka) (Streptopelia decaocto)
- cukrówka (synogarlica północnoafrykańska) (Streptopelia roseogrisea)
- synogarlica białoskrzydła (Streptopelia reichenowi)
- synogarlica okularowa (Streptopelia decipiens)
- synogarlica czerwonooka (s. żółtolica) (Streptopelia semitorquata)
- synogarlica popielata (Streptopelia capicola)
- synogarlica różowa (s. czerwonowinna) (Streptopelia vinacea)
- synogarlica mała (Streptopelia tranquebarica)
- synogarlica perłoszyja (Streptopelia chinensis)
-
synogarlica senegalska
(Streptopelia senegalensis)
- kasztanówka prążkowana (Macropygia unchall)
- kasztanówka cienkodzioba (Macropygia amboinensis)
- kasztanówka wielka (Macropygia magna)
- kasztanówka rudogłowa (Macropygia rufipennis)
- kasztanówka filipińska (Macropygia tenuirostris)
- kasztanówka rdzawa (Macropygia emiliana)
- kasztanówka czarnodzioba (Macropygia nigrirostris)
- kasztanówka zmienna (Macropygia mackinlayi)
- kasztanówka mała (Macropygia ruficeps)
- ogonówka duża (Reinwardtoena reinwardtii)
- ogonówka biało-czarna (Reinwardtoena browni)
- ogonówka czubata (Reinwardtoena crassirostris)
- ogonówka białolica (Turacoena manadensis)
- ogonówka czarna (Turacoena modesta)
- turkaweczka zielonoplamkowa (Turtur chalcospilos)
- turkaweczka czarnodzioba (gołąb rudoplamy) (Turtur abyssinicus)
- turkaweczka modroplamkowa (gołąb karlik) (Turtur afer)
- turkaweczka białoczelna (jamburynek) (Turtur tympanistria)
- turkaweczka modrogłowa (gołąb dziewczęcy) (Turtur brehmeri)
- miedzianka szmaragdowa (gołąb zielonoskrzydły) (Chalcophaps indica)
- miedzianka brązowogłowa[4] (Chalcophaps longirostris)
- miedzianka białoczelna (Chalcophaps stephani)
- błyskolotka białogłowa (Henicophaps albifrons)
- błyskolotka białobrzucha (Henicophaps foersteri)
- błyskolotka białogardła (Phaps chalcoptera)
- błyskolotka mała (Phaps elegans)
- błyskolotka maskowa (Phaps histrionica)
Rodzaj: Ocyphaps
- aborygenek długoczuby (gołąbek długoczuby) (Ocyphaps lophotes)
- aborygenek lancetoczuby (Geophaps plumifera)
- aborygenek wąsaty (Geophaps scripta)
- aborygenek maskowy (Geophaps smithii)
- aborygenek rdzawopióry (Petrophassa rufipennis)
- aborygenek białopióry (Petrophassa albipennis)
-
gołąbek diamentowy
(Geopelia cuneata)
- gołąbek zebrowany (Geopelia striata)
- gołąbek łuskowany (Geopelia placida)
- gołąbek falisty (Geopelia maugei)
- gołąbek duży (Geopelia humeralis)
-
wonga
(Leucosarcia melanoleuca)
-
gołębiak karoliński
(gołąb karoliński) (Zenaida macroura)
- gołębiak kasztanowaty (Zenaida graysoni)
- gołębiak plamouchy (Zenaida auriculata)
- gołębiak cynamonowy (Zenaida aurita)
- gołębiak plamisty (Zenaida galapagoensis)
- gołębiak białoskrzydły (Zenaida asiatica)
- gołębiak szarosterny (Zenaida meloda)
-
gołąbeczek malutki
(Columbina passerina)
- gołąbeczek karłowaty (Columbina minuta)
- gołąbeczek szarawy (Columbina buckleyi)
- gołąbeczek cynamonowy (Columbina talpacoti)
- gołąbeczek białoskrzydły (Columbina picui)
- gołąbeczek szarogłowy (Columbina cruziana)
- gołąbeczek rdzawy (Columbina cyanopis)
- siniaczek plamisty (Claravis pretiosa)
- siniaczek paskowany (Claravis godefrida)
- siniaczek purpurowy (Claravis mondetoura)
- żółtook łuskowany (Metriopelia ceciliae)
- żółtook szarogłowy (Metriopelia morenoi)
- żółtook duży (Metriopelia melanoptera)
- żółtook złotoplamy (Metriopelia aymara)
- łuskowiak aztecki (Scardafella inca syn. Columbina inca)
- łuskowiak jarzębaty (Scardafella squammata)
Rodzaj: Uropelia
- żółtonóżek (Uropelia campestris)
- gołębik białosterny (Leptotila verreauxi)
- gołębik białolicy (Leptotila megalura)
- gołębik szaroczelny (Leptotila rufaxilla)
- gołębik siwogłowy (Leptotila plumbeiceps)
- gołębik blady (Leptotila pallida)
- gołębik panamski (Leptotila battyi)
- gołębik grenadyjski (Leptotila wellsi)
- gołębik duży (Leptotila jamaicensis)
- gołębik szaropierśny (Leptotila cassini)
- gołębik ochrowy (Leptotila ochraceiventris)
- gołębik kolumbijski (Leptotila conoveri)
- błyskotek purpurowy (Geotrygon lawrencii)
- błyskotek kraterowy (Geotrygon carrikeri)
- błyskotek zielonoszyi (Geotrygon costaricensis)
- błyskotek rdzawogłowy (Geotrygon goldmani)
- błyskotek szafirowy (Geotrygon saphirina)
- błyskotek szaroczelny (Geotrygon caniceps)
- błyskotek białoczelny[4] (Geotrygon leucometopia)
- błyskotek czubaty (Geotrygon versicolor)
- błyskotek brunatny (Geotrygon chiriquensis)
- błyskotek wąsaty (Geotrygon veraguensis)
- błyskotek purpurogłowy (Geotrygon purpurata)
- błyskotek białolicy (Geotrygon albifacies)
- błyskotek łuskoszyi (Geotrygon linearis)
- błyskotek białogardły (Geotrygon frenata)
- błyskotek zielonogłowy (Geotrygon chrysia)
- błyskotek białowąsy (Geotrygon mystacea)
- błyskotek fioletowy (Geotrygon violacea)
-
błyskotek rdzawy
(Geotrygon montana)
Rodzaj: Starnoenas
- błyskotek modrogłowy (Starnoenas cyanocephala)
Rodzaj: Caloenas
- nikobarczyk (gołąb nikobarski) (Caloenas nicobarica)
-
wyspiarek zbroczony
(Gallicolumba luzonica)
- wyspiarek płowobrzuchy (Gallicolumba crinigera)
- wyspiarek szarosterny (Gallicolumba platenae)
- wyspiarek brązowoskrzydły (Gallicolumba keayi)
- wyspiarek złotoplamy (Gallicolumba menagei)
- wyspiarek złotopierśny (Gallicolumba rufigula)
- wyspiarek złotoczelny (Gallicolumba tristigmata)
- wyspiarek białobrewy (Gallicolumba jobiensis)
- wyspiarek karoliński (Gallicolumba kubaryi)
- wyspiarek polinezyjski (Gallicolumba erythroptera)
- wyspiarek mariański (Gallicolumba xanthonura)
- wyspiarek rdzawogłowy (Gallicolumba stairi)
- wyspiarek siwogłowy (Gallicolumba sanctaecrucis)
-
wyspiarek grubodzioby
(Gallicolumba salamonis) †
- wyspiarek ciemny (Gallicolumba rubescens)
- wyspiarek papuaski (Gallicolumba beccarii)
- wyspiarek rdzawokarkowy (Gallicolumba canifrons)
- wyspiarek jasnogłowy (Gallicolumba hoedtii)
- Gallicolumba ferruginea †
- Gallicolumba norfolciensis †
Rodzaj: Trugon
- papuasek (Trugon terrestris)
Rodzaj: Microgoura
- korończyk (Microgoura meeki) †
Podrodzina: Otidiphabinae - bażanciaki
Rodzaj: Otidiphaps
- bażanciak (Otidiphaps nobilis)
Podrodzina: Gourinae - korońce
- koroniec siodłaty (Goura cristata)
- koroniec błękitny (Goura scheepmakeri)
-
koroniec plamoczuby
(Goura victoria)
Podrodzina: Didunculinae - zębacze
-
zębacz
(Didunculus strigirostris)
Podrodzina: Treroninae - trerony
- brązaczek białouchy (Phapitreron leucotis)
- brązaczek ametystowy (Phapitreron amethystinus)
- brązaczek ciemnouchy (Phapitreron cinereiceps)
- brązaczek szarobrzuchy[4] (Phapitreron brunneiceps)
- treron cynamonowy (Treron fulvicollis)
- treron mały (Treron olax)
- treron różowoszyi (Treron vernans)
- treron zielonolicy (Treron bicinctus)
- treron żółtolicy (Treron pompadora)
- treron żółtorzytny[4] (Treron affinis)
- treron rdzaworzytny[4] (Treron phayrei)
- treron zielonoszyi (Treron chloropterus)
- treron modrogłowy (Treron axillaris)
- treron żółtoszyi (Treron aromaticus)
- treron grubodzioby (Treron curvirostra)
- treron szarolicy (Treron griseicauda)
- treron zielonosiwy (Treron teysmannii)
- treron zielony (Treron floris)
- treron timorski (Treron psittaceus)
- treron wielki (Treron capellei)
- treron złotoszyi (Treron phoenicopterus)
- treron żółtobrzuchy (winago) (Treron waalia)
- treron malgaski (Treron australis)
- treron komorski[4] (Treron griveaudi)
- treron krasnonosy (t. czerwononosy) (Treron calvus)
- treron szarogłowy (Treron pembaensis)
- treron papugodzioby (Treron sanctithomae)
- treron ostrosterny (Treron apicauda)
- treron sumatrzański (Treron oxyurus)
- treron białobrzuchy (Treron seimundi)
- treron klinosterny (Treron sphenurus)
- treron złotolicy (Treron sieboldii)
- treron złotogłowy (Treron formosae)
- owocożer czarnogrzbiety (Ptilinopus cinctus)
- owocożer czerwonoplamy (Ptilinopus dohertyi)
- owocożer różowogłowy (Ptilinopus porphyreus)
- owocożer czarnouchy (Ptilinopus marchei)
- owocożer szarolicy (Ptilinopus merrilli)
- owocożer barwny (Ptilinopus occipitalis)
- owocożer bordowouchy (Ptilinopus fischeri)
- owocożer czerwonolicy (Ptilinopus jambu)
- owocożer ciemnobrody (Ptilinopus subgularis)
- owocożer czarnobrody (Ptilinopus leclancheri)
- owocożer żółtobrzuchy (Ptilinopus bernsteinii)
- owocożer purpurowy (Ptilinopus magnificus)
- owocożer perłoskrzydły (Ptilinopus perlatus)
- owocożer ozdobny (Ptilinopus ornatus)
- owocożer plamoskrzydły (Ptilinopus tannensis)
- owocożer złotoczelny (Ptilinopus aurantiifrons)
- owocożer złotobrzuchy (Ptilinopus wallacii)
- owocożer wspaniały (Ptilinopus superbus)
- owocożer tęczowy (Ptilinopus perousii)
- owocożer krasnogłowy (Ptilinopus porphyraceus)
- owocożer szaroszyi (Ptilinopus pelewensis)
- owocożer różowoczelny (Ptilinopus rarotongensis)
- owocożer mariański (Ptilinopus roseicapilla)
- owocożer królewski (Ptilinopus regina)
- owocożer srebrnogłowy (Ptilinopus richardsii)
- owocożer atolowy (Ptilinopus purpuratus)
- owocożer miedziany (Ptilinopus chalcurus)
- owocożer koralowy (Ptilinopus coralensis)
- owocożer czerwonobrzuchy (Ptilinopus greyii)
- owocożer różowobrzuchy (Ptilinopus huttoni)
- owocożer białoczelny (Ptilinopus dupetithouarsii)
- owocożer czerwonowąsy (Ptilinopus mercierii) †
- owocożer szarogłowy (Ptilinopus insularis)
- owocożer koroniasty (Ptilinopus coronulatus)
- owocożer białolicy (Ptilinopus pulchellus)
- owocożer niebieskoczelny (Ptilinopus monacha)
- owocożer nadobny (Ptilinopus rivoli)
- owocożer żółtopierśny (Ptilinopus solomonensis)
- owocożer czerwonopierśny (Ptilinopus viridis)
- owocożer białogłowy (Ptilinopus eugeniae)
- owocożer zielony (Ptilinopus iozonus)
- owocożer guzodzioby (Ptilinopus insolitus)
- owocożer siwogłowy (Ptilinopus hyogaster)
- owocożer brodawkowy (Ptilinopus granulifrons)
- owocożer żółtobrody (Ptilinopus melanospilus)
- owocożer karłowaty (Ptilinopus nainus)
- owocożer żółtooki (Ptilinopus arcanus)
- owocożer ognisty (Ptilinopus victor)
- owocożer złotawy (Ptilinopus luteovirens)
- owocożer żółtogłowy (Ptilinopus layardi)
Rodzaj: Drepanoptila
- strzępopiór (Drepanoptila holosericea)
- koralczyk maurytyjski (Alectroenas nitidissima) †
- koralczyk niebieskawy (Alectroenas madagascariensis)
- koralczyk srebrnogłowy (Alectroenas sganzini)
- koralczyk czerwonogłowy (Alectroenas pulcherrima)
- koralczyk maskareński (Alectroenas rodericana) †
- muszkatela różowobrzucha (Ducula poliocephala)
- muszkatela białobrzucha (Ducula forsteni)
- muszkatela okularowa (Ducula mindorensis)
- muszkatela spiżowa (Ducula radiata)
- muszkatela brunatnobrzucha (Ducula carola)
- muszkatela miedziana (Ducula aenea)
- muszkatela nikobarska[4] (Ducula nicobarica)
- muszkatela białooka (Ducula perspicillata)
- muszkatela seramska[4] (Ducula neglecta)
- muszkatela złotooka (Ducula concinna)
- muszkatela brodawkowata (Ducula pacifica)
- muszkatela szarogłowa (Ducula oceanica)
- muszkatela niebieskawa (Ducula aurorae)
- muszkatela płaskodzioba (Ducula galeata)
- muszkatela krasnonosa (Ducula rubricera)
- muszkatela szmaragdowa (Ducula myristicivora)
- muszkatela czerwonorzytna (Ducula rufigaster)
- muszkatela cynamonowa (Ducula basilica)
- muszkatela pręgosterna (Ducula finschii)
- muszkatela górska (Ducula chalconota)
- muszkatela blada (Ducula pistrinaria)
- muszkatela różowawa (Ducula rosacea)
- muszkatela ciemna (Ducula whartoni)
- muszkatela popielata (Ducula pickeringii)
- muszkatela płowa (Ducula latrans)
- muszkatela kasztanowobrzucha (Ducula brenchleyi)
- muszkatela ciemnobrzucha (Ducula bakeri)
- muszkatela nowokaledońska (Ducula goliath)
- muszkatela czerwonooka (Ducula pinon)
- muszkatela czarna (Ducula melanochroa)
- muszkatela obrożna (Ducula mullerii)
- muszkatela różowoszyja (Ducula zoeae)
- muszkatela kasztanowata (Ducula badia)
- muszkatela ciemnogrzbieta (Ducula lacernulata)
- muszkatela płowobrzucha (Ducula cineracea)
- muszkatela dwubarwna (Ducula bicolor)
- muszkatela srokata (Ducula spilorrhoa)
- muszkatela melanezyjska (Ducula subflavescens)
- muszkatela biała (Ducula luctuosa)
Rodzaj: Lopholaimus
- siwiec (Lopholaimus antarcticus)
Rodzaj: Cryptophaps
- garlica szarogłowa (Cryptophaps poecilorrhoa)
- krasnook ciemnogłowy (Gymnophaps albertisii)
- krasnook długosterny (Gymnophaps mada)
- krasnook rdzawopierśny[4] (Gymnophaps stalkeri)
- krasnook blady (Gymnophaps solomonensis)
Rodzaj: Dysmoropelia
- Dysmoropelia dekarchiskos †
Gołąb w kulturze
Ducha Świętego przedstawia się w postaci białej gołębicy
Wschodnie
narody gołębia kojarzyły zawsze z duchem i
duszą
, a mieszkańcy Syrii umieszczali nad grobowcami domki dla gołębi, które miały oznaczać ulatującą duszę ludzką. W niektórych tamtejszych krajach obejmowano je opieką społeczną - ich zabicie było czynem nieetycznym. Podobne poglądy panowały w Europie, zwłaszcza środkowej części Starego Kontynentu i Wenecji, oraz Ameryce. Wierność pary gołębi wzbudzała sympatię człowieka, a gruchanie samców irytację, gdyż niektórzy kojarzyli je z bolesnymi jękami duszącego się człowieka. W podobnym kontekście pisze św. Izajasz: "Wołałem o pomoc (…) stękałem jak gołąb (…), cierpię mękę". Zgodę obrazowano czasem w postaci dwóch gołębi stykających się dziobami, a wdowieństwo czarnymi ptakami. Biały gołąb stał się talizmanem zdrowia i antidotum na zarazę. W marzeniu sennym gołąb miał wróżyć szczęśliwe wydarzenie.
Antyczni Grecy
widzieli w nim dominację duszy nad ciałem (w alchemii gołąb w ołowiu oznaczał ducha w materii), a wiele cywilizacji uznawało go za przewodnika dusz po śmierci. W mitologii pod postacią gołębicy ukazywano
Afrodytę
, Wenus - boginię miłości. Sanktuarium Afrodyty w Pafos na Cyprze było znane z gołębi, które określano jako "ptaki pafijskie". Ptak z różdżką oliwną był oznaką pokoju, a także harmonii. Inne wierzenia widziały w nim arcykobiecą boginię płodności fenickiej Isztar, syryjskiej Atargatis, Wielkiej Macierzy Bogów Kybele. Jeden z mitów mówi o tym jak z egipskich Teb przyleciał gołąb i siadł na dębie w Dodonie. Ludzkim głosem przemówił i kazał założyć wyrocznię. Gołębia uważa się za jednego z pierwszych udomowionych ptaków. Już starożytni Egipcjanie używali gołębi do przenoszenia wiadomości. Na długie lata był odpowiednikiem dzisiejszej poczty. W Grecji rozpoczęto hodowlę tych ptaków po klęsce floty fenickoperskiej pod Atos (w 492 p.n.e.), gdy Persowie wypuścili święte gołębie z klatek. Poza tym symbolizował niebiańską czystość, odrodzenie, uskrzydlone dążenia, natchnienie boskie, prostotę, szczerość, zazdrość, melancholię, pobożność, ofiarę, pokorę, rozkosz, prawdę, mądrość, rozkosz, dumę i niewinność. Jednym ze znanych rysunków Pabla Picassa jest "Gołąb pokoju". Gołębiami w polityce międzynarodowej nazywa się zwolenników kompromisu i ugody. W niektórych państwach uchodziły one za kulinarny przysmak. Gwiazdozbiór Plejad wyobrażano sobie jako stado dzikich gołębi, co miało upamiętniać samobójczą śmierć nimfy Plejady, córki Atlasa[5].
Chrześcijaństwo
Od pierwszych wieków
chrześcijaństwa
gołębica była głównym
ikonograficznym
symbolem
Ducha Świętego
, a od nakazu z 1775 roku
Benedykta XIV
jedynym. W
Biblii
pod tą postacią objawił się w czasie chrztu
Jezusa Chrystusa
.
Jan Apostoł
pisze o świadectwie
Jana Chrzciciela
"Ujrzałem Ducha, który jak gołębica zstępował z nieba i spoczął na Nim", a Mateusz Ewangelista: "Bądźcie roztropni jak węże, a prości jak gołębice".
Święty
Izajasz
o narodzie Izraela wspomina, że będzie "wzdychał jak gołębica". Rodzice Jezusa w czasie Jego ofiarowania złożyli gołębia jako ofiarę w
Świątyni Jerozolimskiej
zgodnie z zaleceniami
Księgi Kapłańskiej
: "A jeśliby nie mógł ofiarować drobnego bydła, niech ofiaruje parę synogarlic albo dwoje gołębiąt Panu".
W
Starym Testamencie
gołąb przynosi
Noemu
do
arki
zieloną gałązkę w dziobie, co zwiastuje koniec
potopu
, nowe życie i
Miłosierdzie Boże
: "i znów wysłał z arki synogarlicę; ta powróciła do niego wieczorem, niosąc w dziobku gałązkę oliwną". Dało to początek pokoju zawartego między Bogiem, a rodziną Noego. Gołąb był ulubioną ofiarą Jahwe. Głównie niezamożni składali ofiary z ptaków zamiast jagniąt.
To zatem najczęściej wspominany ptak w
Piśmie Świętym
. Zawsze kojarzył się z łagodnością, delikatnością, Zwiastowaniem (gdy trzyma lilię), duszy zmarłego i niewinnością. Często ukazywano go w trakcie czułych pocałunków lub z podkreśleniem szybkiego lotu.
Święty Augustyn
nawoływał, że "jeśli [ktoś] ma Ducha Świętego musi być prosty jak gołębica", bo ta jest prosta, niewinna, bez żółci, nieostra w pazurkach. Niekiedy śmierć męczenników obrazowano jako opuszczenie duszy z ciała poprzez usta w postaci gołębia - tak jest w przypadku opowieści o św. Polikarpie, św. Eulalii i św. Scholastyce. Ptak stał się atrybutem wielu świętych: św. Agnieszki z pierścieniem, u Dawida siedzący na ramieniu, na głowie u św. Ennurcha, przy uchu piszącego św. Grzegorza Wielkiego, co nadaje mu natchnienie, Teresie z Avila, Janowi Złotoustemu, Tomaszowi z Akwinu.
Gołąbek pokoju - symbol pokoju między narodami
Mozaiki wczesnochrześcijańskich
katakumb
i starożytne wizerunki nagrobne prezentowały gołębie pijące z naczyń, czyli źródeł pamięci (również o zmarłych), co odnosiło się do dusz karmiących się zdrową nauką Kościoła. Gołąb uosabiał owoce Ducha Świętego: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, łagodność, opanowanie, ale i sam Kościół. Z tego powodu powiązany był z cyfrą 7, bo tyle było darów Ducha Świętego, i 12, gdyż była to liczba apostołów.
Często od
XVI wieku
w przestawieniach
Trójcy Świętej
Bóg Ojciec i Syn Boży siedzą obok siebie, a nad nimi unosi się w postaci ptaka Duch Święty[6].
Literatura
Król Aniusz w Metamorfozach Owidiusza opowiada jak jego córki prześladowane przez zwycięskich Greków zamieniły się w gołębie dzięki bogowi płodności - Bachusowi. Homer wspomina o dzikim gołębiu skalnym (gr. peleids). Homer w dziele Szekspira wypowiada słowa: "Muszę mieć chyba wnętrzności gołębia i brak zupełny żółci, nadającej gorycz poczucia krzywdy".
W Żonie modnej Ignacego Krasińskiego "Synogarlica jęczy, a gołąbek grucha”. W Pieśni nad pieśniami urodę gołębia przyrównuje się do wdzięku kobiety, Oblubienicy: "toś tyś jest piękna, oczy twoje jak gołębicy”, „Piękne są jagody lica twego jako synogarlicy”, „Gołębico moja (…), oblicze twoje piękne”. W Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza czytamy "Przodem gołębie białe, które w biegu płoszy, leciały jak przed wozem bogini rozkoszy" (Afrodyty). Jeden z wierszy Juliusza Słowackiego jest zatytułowany „Duchu Święty, gołębico, zleć!” , a w wierszu Roztaczanie odnosi się do smutku: "Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku i nosi ciągłe wieści".
Przypisy
- ↑
Columbidae
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)
- ↑ Frank Gill, Minturn Wright, David Donsker:
Family Columbidae
(
ang.
). IOC World Bird List: Version 2.0. [dostęp 30 maja 2009].
- ↑ Nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Włodzimierz Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40, zeszyt specjalny (1999).
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 4,9
COLUMBIDAE Leach, 1820 - gołębiowate - Pigeons, Doves
. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego (Kompletna lista ptaków świata). [dostęp 8 maja 2010].
- ↑
Symbole w utworach literackich...
. [dostęp 2010-08-17].
- ↑ Natalia Budzyńska: Biała gołębica. Poznań: Przewodnik katolicki, nr 21/2010, s. 42.