Intelekt ujmuje rzeczy od zewnątrz, a intuicja przenosi nas do wnętrza rzeczy. On ujmuje rzeczy pośrednio, ona bezpośrednio, on ujmuje tylko stosunki między rzeczami, ona zaś same rzeczy, on schematycznie, ona indywidualnie, on tylko ilościowo, ona jakościowo, on przez symbole językowe, ona wprost, on analizuje rzeczy i rozbija je na części, ona ujmuje je w całości, on nagina rzeczy do swych pojęć, ujmuje rzeczy, jak się tego domagają potrzeby praktyczne, ona zaś niezależnie od nich.
Wszystko to wskazuje, że intelekt przekształca rzeczywistość, tłumaczy ją na swój język, a tylko intuicja ukazuje ją nam w oryginale. W ten sposób Bergson przeciwstawiał te dwie zdolności umysłu.
