Apatryda (
łac.
ápatris pozbawiony ojczyzny), bezpaństwowiec - osoba, której żadne państwo nie uznaje za swojego
obywatela
, czyli osoba nie posiadająca żadnego
obywatelstwa
.
Apatrydą zostaje się tracąc
obywatelstwo
jednego państwa (np. wyjście za mąż za obcokrajowca, gdy prawo kraju ojczystego przewiduje w tej sytuacji "pójście kobiety za mężem"), nie nabywając jednocześnie
obywatelstwa
innego kraju, względnie rodząc się z rodziców, których państwo lub państwa ojczyste uznają tylko nabycie obywatelstwa przez urodzenie się na ich terytorium (ius soli) w państwie uznającym tylko nabycie obywatelstwa przez urodzenie się z rodziców będących jego obywatelami (ius sanguinis).
Bezpaństwowość była zjawiskiem częstszym przed kilkudziesięciu laty.
20 września
1954
r. na forum
ONZ
przyjęto Konwencję dotyczącą statusu bezpaństwowców. Zgodnie z nią, państwa powinny przyznać apatrydom status zbliżony do własnych
obywateli
.
Ochronę przed bezpaństwowością zapewniają prawodawstwa wielu krajów. Przykładowo polska ustawa o obywatelstwie przewiduje, iż dziecko urodzone na terytorium Polski, które nie uzyskałoby żadnego
obywatelstwa
(ponieważ np. jego rodzice są nieznani, są sami bezpaństwowcami albo pochodzą z kraju, który przyznaje
obywatelstwo
tylko dzieciom urodzonym na ich
terytorium
-
ius soli
), nabędzie polskie
obywatelstwo
, zaś utracić polskie obywatelstwo można tylko zrzekając się go.
Po
pierwszej wojnie światowej
wydawany był bezpaństwowcom różnych kategorii
paszport nansenowski
, dowód tożsamości pełniący funkcję
paszportu
. Nazwa pochodzi od badacza polarnego i działacza społecznego
Fridtjofa Nansena
.