Elia Kazan, właściwie Elia Kazanjoglou (ur.
7 września
1909
, zm.
28 września
2003
) –
amerykański
pisarz
,
reżyser
filmowy i teatralny pochodzenia
greckiego
.
Życiorys
Przybył do Stanów Zjednoczonych w wieku 4 lat. Studiował
dramat
w
Yale
, następnie wstąpił do Group Theatre. W latach 30. przez półtora roku należał do amerykańskiej Partii Komunistycznej, z której odszedł w
1934
, gdy dowiedział się o czystkach w
Związku Radzieckim
.
Po wojnie dał się poznać jako jeden z najlepszych reżyserów
Broadwayu
, m.in. dzięki inscenizacji
Tramwaj zwany pożądaniem
. Jego filmy zawsze były kontrowersyjne i poruszały drażliwe tematy. W
1947
Kazan założył Actors Studio, gdzie nauczano wg metod Stanisławskiego. Najwybitniejszy uczeń Kazana –
Marlon Brando
– grał w kilku filmach swego nauczyciela, m.in. w
Viva Zapata!
(
1952
) i
Tramwaj zwany pożądaniem
(
1951
).
W 1952 Kazan został wezwany przed komisję senacką
McCarthy'ego
i złożył zeznania obciążające ośmiu kolegów z Partii Komunistycznej, co zostało negatywnie przyjęte przez środowiska artystyczne i przyczyniło się do zerwania na długie lata przyjaźni z wybitnym
dramaturgiem
,
Arthurem Millerem
. Fakt ten został przypomniany
opinii publicznej
Ameryki w
1999
roku, kiedy sędziwy reżyser odebrał nagrodę
Amerykańskiej Akademii Filmowej
za całokształt działalności artystycznej.
Z bardziej znanych w
Polsce
filmów Kazana należy przypomnieć Układ, który nakręcił na podstawie własnej książki pod tym samym tytułem.