Fretka (Mustela putorius furo) – niewielki drapieżnik z rodziny
łasicowatych
(Mustelidae), udomowiona forma
tchórza zwyczajnego
lub
tchórza stepowego
. Od lat 80. XX-wieku rośnie popularność fretki jako
zwierzęcia domowego
. Znalazło to wyraz we włączeniu fretek (obok psów i kotów) do grupy zwierząt podróżujących z paszportami dla zwierząt domowych w krajach
UE
. Jednak nie wszystkie kraje podchodzą z taką wyrozumiałością do domowych pupili. W Portugalii, na przykład, obowiązuje zakaz hodowania (bez odpowiedniej zgody) i przewożenia fretek ze względu na ryzyko hybrydyzacji pomiędzy fretkami domowymi i dzikimi.
Zachowanie
Fretki pozwalają się oswoić i mogą być dobrymi towarzyszami. Wymagają jednak dużej cierpliwości i zainteresowania ze strony właściciela. Żywiołowy charakter i nieustraszona natura dają wybuchową mieszankę w połączeniu z brakiem zahamowań i skłonnością do podgryzania. Nie jest to pupil dla każdego. Przy pochopnym zakupie, niemiłym zaskoczeniem może okazać się też intensywny zapach zwierzęcia, nie dający się porównać z zapachem psa czy kota. W okresie rui staje się mocniejszy a przestraszone zwierzę puszcza niekiedy popularnie tzw. "bąka". Jest to wydzielina z gruczołów około odbytowych służąca do odstraszania napastnika. Trudno też przyuczyć fretkę do korzystania z kuwety. Fretki żyją przeciętnie 6-10 lat, a w sprzyjających warunkach 8-12 lat.
Opis
Długość ciała wraz z ogonem: 40-70 cm. Samiec większy od samicy. Masa ciała: samica do ok. 1,2 kg, samiec 1,6-2,5 kg. Fretka występuje w wielu odmianach barwnych jak:
- Tchórz Polski (Golden) Fretka
Pysk – krótki, zaokrąglony. Nos – czarny Oczy – czarne Maska – biała w kształcie lit. T lub V, pożądane białe gwiazdki nad oczami Okrywa – ciemnobrązowa, dopuszczalna brunatna Podszerstek – ecru do pomarańczowego
Nos – jasny, preferowany beżowy, dopuszczalne przebarwienia: lit T, H lub obwódki Oczy – ciemno rubinowe do czarnych Maska – w kształcie lit. T lub V Okrywa – ruda Podszerstek – pożądany ecru, dopuszczalny biały
Skarpetki: idealne: symetrycznie rozmieszczone, sięgające powyżej stawu skokowego dopuszczalne: niesymetryczne, sięgające przynajmniej do stawu skokowego Krawat: idealny: duży, biały, schodzący wyraźnie poniżej nasady szyi dopuszczalny: odcienie bieli do żółtego, sięgający przynajmniej do nasady szyi Końcówka ogona – pożądana biała Inne białe plamy (np. na brzuchu) powinny występować symetrycznie.
Nos – czarny, dopuszczalny różowy Oczy – czarne, dopuszczalne ciemno-burgundowe Maska – w kształcie lit. T lub V, dopuszczalna niepełna Okrywa – mieszana (włos czarny i biały), pożądana wyrównana Podszerstek – biały
Idealna – głowa biała do linii barków, łapy, pas barkowy oraz ogon mocno kontrastujący z głową. Dopuszczalne – głowa do linii barków w kolorze ecru, łapy, pas barkowy oraz ogon mocno kontrastujący z głową. Niedopuszczalne – maska lub przebarwienia wokół oczu, znikomy kontrast między kolorem głowy a kolorem łap, pasa barkowego oraz ogona. Inne białe plamy (np. na łapach czy brzuchu) powinny występować symetrycznie. Końcówka ogona – pożądana biała
Nos – różowy lub jasny, dopuszczalne przebarwienia: lit T, H lub obwódki Oczy – ciemno rubinowe do czarnych Maska – w kształcie lit. T lub V Okrywa – łagodne pastelowe brązy, niedopuszczalne odcienie czerwieni Podszerstek – pożądany biały, dopuszczalny ecru
Nos – różowy bez przebarwień Oczy – czerwone do burgundowych Maska – brak Okrywa – biała, dopuszczalne sezonowe, miejscowe przebarwienia (jasnożółte) Podszerstek – biały
- Biała Ciemnooka DEW – Dark Eyed White
Oczy – burgundowe do czarnych Maska – brak Okrywa – idealna biała, dopuszczalne skoncentrowane przebarwienia (do 10% powierzchni ciała) Podszerstek – biały
Nos – czarny bez przebarwień Oczy – czarne Maska – idealna: brak, dopuszczalna: gwiazdki nad oczami Okrywa – czarna Podszerstek – idealny: czarny, dopuszczalny: brunatny
Rozród
Trwa ok. 42 dni; w miocie ok. 8 młodych. Samica może mieć do dwóch miotów rocznie, jednak jest to dla niej bardzo wyczerpujące. W dobrych hodowlach domowych hodowcy rozmnażają fretki raz w ciągu roku, zwykle na wiosnę, kiedy to zaczyna się ruja tych zwierząt.
Udomowienie
Nie jest znane miejsce ani okres
domestykacji
tchórza. Wiadomo, że nastąpiło to w basenie Morza Śródziemnego. Niewykluczone, że miejscem tym był Egipt, choć bardziej prawdopodobne wydaje się, że to Europejczycy oswoili tchórza. Znane były w starożytnym Egipcie, Rzymie oraz Grecji.
Najstarsze odkryte szczątki fretek pochodzą z ok. 1500 p.n.e., dlatego przypuszcza się, że ich udomowienie nastąpiło jeszcze wcześniej.
Znaczenie dla człowieka
Podobnie jak pozostałe gatunki rodzaju
Mustela
fretka była i nadal jest cennym
zwierzęciem futerkowym
, bywa również wykorzystywana jako
zwierzę laboratoryjne
. Fretki od wieków używane były do polowań na
króliki
. Były również hodowane w
Europie
przed upowszechnieniem się kota domowego jako zwierzęta domowe tępiące myszy. Prawdopodobnie samiec fretki (
albinos
) widnieje na słynnym obrazie
Leonarda da Vinci
"
Dama z łasiczką
".
Ciekawostki
- Fretka, znana z dobrze rozwiniętego instynktu łowieckiego, od dawien dawna używana była do polowania na
króliki
. Na polowanie wychodzono zwykle rano; odnalazłszy norę, zakładano przy każdym z kilku otworów workowatą, mierzącą ok. 1 m sieć, po czym wpuszczano fretkę przez otwór główny. Uciekający królik wpadał w zastawioną sieć, gdzie chwytany był przez myśliwego lub zaduszany przez fretkę. Samą fretkę należało schwytać, gdy tylko ukazywała się u wylotu nory, w przeciwnym razie wracała do nory króliczej i układała się w niej do spoczynku. Informacje o używaniu do polowania fretek (bądź innych łasicowatych) znajdujemy już w "Geografii"
Strabona
(w opisie zwalczania plagi królików na
Balearach
).
Przypisy