Kanclerz wielki koronny – w dawnej Polsce : urzędnik kierujący kancelarią monarchy oraz odpowiadający za politykę zagraniczną. Urząd ten pojawił się na początku XII wieku i był sprawowany przez osobę duchowną. W czasie rozbicia dzielnicowego każdy władca miał własnego kanclerza; po zjednoczeniu kanclerz krakowski wypierał kanclerzy ziemskich (urzędy te zanikły do XV wieku ).

kanclerz wielki koronny przed królem Polski

Później urzędnik ten zwany był kanclerzem Królestwa Polskiego, jeszcze później kanclerzem koronnym. Po unii lubelskiej istniał osobny kanclerz dla Litwy . Utarło się, iż kanclerz koronny kieruje polityką zagraniczną wobec państw Europy Zachodniej , zaś kanclerz Wielkiego Księstwa Litewskiego wobec Rosji . Kanclerz koronny był pierwszym urzędnikiem państwa dbającym o praworządność i pilnującym by król przestrzegał praw i zachowywał pacta conventa . Przewodził także sądowi królewskiemu - Asesorii . Był czasem nazywany pieczętarzem, od pieczęci, którymi uwierzytelniał dokumenty. Zastępca kanclerza nosił tytuł podkanclerzego ; mieli identyczny zakres uprawnień a faktyczny podział wpływów między kanclerzem a podkanclerzym zależała od aktualnych konfiguracji politycznych. W epoce nowożytnej jeden z kanclerzy był duchownym, a jeden świeckim. Urząd istniał do końca Polski szlacheckiej (a dokładniej do 1795 roku).

Zobacz też

• Urzędy centralne
• Urzędy senatorskie
• Urzędy ziemskie