Melantkowate (Melanthiaceae Batsch) –
rodzina
roślin
jednoliściennych
należąca do rzędu
melantkowców
. We florze Polski jej przedstawicielami są dwa rodzaje –
ciemiężyca
i
czworolist
.
Zasięg
wszystkich przedstawicieli obejmuje całą
Europę
,
Azję
północną i wschodnią,
Amerykę Północną
i przez Amerykę Środkową sięga po pasmo
Andów
w
Ameryce Południowej
. Z danych filogenetycznych wynika, że rodzina wyodrębniła się ok. 107 milionów lat temu, a podział na główne linie rozwojowe nastąpił 97 milionów lat temu. Rodzina obejmuje rośliny zielne, często
bulwiaste
lub
kłączowe
o
liściach
pochwiastą nasadą obejmujących
łodygę
, często zimozielonych, w plemieniu Parideae
okółkowych
.
Kwiaty
zwykle zebrane w efektowne, duże
kwiatostany
. Listki
okrywy
trwałe, pozostają na
owocu
[1].
Systematyka
W dawniejszych systemach klasyfikacyjnych roślin
okrytozalążkowych
(wliczając w to jeszcze
system Cronquista
z 1981 roku) przedstawiciele tej rodziny zaliczani byli do rodziny
liliowatych
, jak się później okazało
parafiletycznej
. W nowszych systemach należące tu rośliny łączone są w randze rodziny przez
system APG
,
APG II
, system Reveala z 2007 r.[2] i
APweb
, podczas gdy w
systemie Reveala
z lat 1994-99 i
systemie Takhtajana
nadawany był tej grupie roślin status
rzędu
, a opisane dalej plemiona podnoszone były do rangi rodzin.
- Pozycja systematyczna i relacje filogenetyczne w obrębie liliowców wg
Angiosperm Phylogeny Website
(aktualizowany
system APG III
z 2009)[1]
liliowce
|
| Corsiaceae |
|
| Campynemataceae |
|
|
| melantkowate Melanthiaceae |
|
|
| Petermanniaceae |
|
|
|
zimowitowate
Colchicaceaea |
|
|
| krasnolicowate Alstroemeriaceae |
|
| Luzuriagaceae |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Philesiaceae |
|
| Rhipogonaceae |
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
- Pozycja w
systemie Reveala
(1994-1999)
Gromada
okrytonasienne
(Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa
jednoliścienne
(Liliopsida Brongn.), podklasa
liliowe
(Liliidae J.H. Schafn.), nadrząd
Lilianae
Takht., rząd
melantkowce
(Melanthiales R. Dahlgre ex Reveal), rodzina melantkowate (Melanthiaceae Batsch.)[3].
W ujęciu Reveala z lat 90. do rodziny zaliczone zostały głównie rodzaje stanowiące opisane dalej plemię Melianthieae.
- Powiązania filogenetyczne w obrębie rodziny i jej podział systematyczny wg wg
Angiosperm Phylogeny Website
Relacje filogenetyczne w obrębie rodziny pozostają niejasne i są wciąż przedmiotem intensywnych badań. Badania molekularne wykazały, że opisywane na podstawie cech morfologicznych
rodzaje
są w istocie
taksonami parafiletycznymi
i tworzą kompleksy (np. Veratrum-Melanthium, Zigadenus-Amianthium)[4].
Podział i prawdopodobne powiązania filogenetyczne między
plemionami
melantkowatych[1][5]:
melantkowate |
| Melianthieae (
syn.
Veratraceae Salisbury, Xerophyllaceae Takhtajan |
|
|
|
| Heloniadeae (syn. Heloniadaceae J. Agardh) |
|
| Chionographideae (syn. Chionographidaceae Takhtajan) |
|
|
|
|
| Xerophylleae (syn. Xerophyllaceae Takhtajan) |
|
| Parideae (syn.
trójlistowate
Trilliaceae Chevalier, Paridaceae Dumortier) |
|
|
|
|
|
|
|
- Melianthieae
- Amianthium A.Gray
- Anticlea
- Melanthium L. (nazwa traktowana też jako synonim Veratrum s.l. po połączeniu rodzajów)
- Schoenocaulon A.Gray –
sabadyla
- Stenanthium (A.Gray) Kunth, Stenanthella Rydb.
- Toxicoscordion Rydb. (nazwa traktowana też jako synonim Zigadenus s.l. po połączeniu rodzajów)
- Veratrum L. –
ciemiężyca
- Zigadenus Michx.
- Heloniadeae
- Helonias L.
- Heloniopsis A.Gray
- Ypsilandra Franch.
- Chionographideae (wg GRIN łączone z Heloniadeae)
- Chamaelirium Willd.
- Chionographis Maxim.
- Xerophylleae
- Parideae (synonim
trójlistowce
Trilliales)
- Daiswa Raf.
- Kinugasa Tatew. & Suto
- Paris L. –
czworolist
- Pseudotrillium S. B. Farmer
- Trillidium Kunth
- Trillium L. – trójlist
Przypisy