Miasto królewskie - rodzaj historycznej jednostki osadniczej, miasto zlokalizowane na gruntach należących do króla tzw. królewszczyźnie .

Miasta lokowane na obszarach należących do króla nosiły miano królewskich, oprócz miast prywatnych (np. rycerskich) czy biskupich. Podstawowa różnica polegała na tym, że w miastach królewskich mieszczanie cieszyli się większą swobodą niż w pozostałych. W miastach królewskich mieszkańcy mogli składać skargi i dezyderaty przed lustratorami starostw w przypadku konfliktu ze starostą , czego pozbawieni byli mieszkańcy miast prywatnych. W końcu XVIII wieku dodatkowo pojawiła się możliwość dochodzenia swych krzywd przed takimi organami jak Departament Policji Rady Nieustającej, Komisja Policji Obojga Narodów i sądy komisji porządkowych.

Prawo o miastach , a właściwie ustawa Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej przyjęta w 1791 roku dotyczyła w praktyce 141 miast królewskich w I Rzeczpospolitej i rozszerzyła znacznie przywileje mieszczaństwa.

W świetle Ustawy o podymnym z 1775 roku miasta w Polsce podzielone były na trzy grupy: większe, mniejsze i miasteczka rolnicze. Do większych zaliczano miasta znaczne, mniejsze to liczące co najmniej 300 dymów^[1], pozostałe zaś zaklasyfikowano jako rolnicze.

Miasta królewskie występowały w wielu państwach Europy na podobnych zasadach (jako własność królewska) i wiele wśród nich nadal używa w swojej nazwie tytułu miasto królewskie.

Źródła

• Władysław Ćwik: Miasta królewskie Lubelszczyzny w drugiej połowie XVIII wieku. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1968. 

Przypisy