Kamieniołomy firmy Liban, miejsce pracy przymusowej
KL Plaszow, Szary Dom
były karcer obozowy
Plaszow –
niemiecki obóz
pracy przymusowej (
niem.
Zwangsarbeitslager Plaszow des SS- und Polizeiführers im Distrikt Krakau), później przekształcony w
obóz koncentracyjny
(
niem.
Konzentrationslager Plaszow bei Krakau). Założony dla ludności żydowskiej ze zlikwidowanego
28 października
1942
getta
, terenie dawnych
podkrakowskich
gmin
Podgórze
i
Wola Duchacka
. Powstał jesienią
1942
na terenach dwóch żydowskich cmentarzy z
1887
i
1932
, przy
ul. Abrahama 3
i przy
ul. Jerozolimskiej 25
. Objął w pierwszej fazie istnienia w sumie powierzchnię ok. 10
mórg
(ok. 5
hektarów
). Był jednym z trzech "Żydowskich Obozów Pracy" (
niem.
Judenarbeitslager), utworzonych pod
Krakowem
i nosił wówczas nazwę Julag I (pozostałe dwa zbudowano w
Prokocimiu
– Julag II, i w
Bieżanowie
– Julag III).
W późniejszym okresie teren obozu rozrósł się do 80 hektarów, a liczba więźniów z początkowych dwóch tysięcy osiągnęła 10, a nawet 25 tysięcy, mieszkających i pracujących w 180 różnego rodzaju budynkach i barakach. Na terenie obozu szyto mundury (zakłady Madritsch), drukowano dokumenty, rozkazy i inne druki władz hitlerowskich. Były w obozie warsztaty samochodowe, elektryczne, stolarskie, ślusarskie i liczne inne. Więźniowie obozu zatrudnieni też byli m.in. w pobliskich kamieniołomach byłej firmy "Liban & Ehrenpreis".
Filie obozu Plaszow umiejscowione były przy większych zakładach przemysłowych; była wśród nich znana z filmu "Lista Schindlera" Fabryka Naczyń Emaliowanych, własność
Oskara Schindlera
.
Przez obóz Plaszow przeszło prawdopodobnie około 150 tysięcy więźniów, głównie z Małopolski, Węgier i Słowacji (inne dane określają tę liczbę na około 50 tysięcy). Część z nich była wywożona do obozów w
Auschwitz
i
Belzec
(w
Bełżcu
) oraz na roboty do
Niemiec
.
Zobacz
biogramy więźniów
.
Latem
1943
Plaszow stał się podobozem
obozu koncentracyjnego
w
Majdanku
, a w kwietniu
1944
– samodzielnym obozem koncentracyjnym Plaszow (
niem.
Konzentrationslager Plaszow bei Krakau), przez pewien czas mającym swoje filie w
Wieliczce
i w
Mielcu
. W czasie likwidacji przez Niemców
gett
w różnych miastach Polski nasilały się transporty do obozu Plaszow, dokonywano tu również masowych egzekucji więźniów, m.in. z podległego
gestapo
krakowskiego
więzienia Montelupich
- na tzw.
Hujowej Górce
. Jeszcze w
1943
, pod koniec, rozpoczęto budowę
komór gazowych
i
krematoriów
, ale ich nie ukończono, dlatego w czasie, kiedy jesienią
1944
Niemcy przystąpili do likwidacji obozu, wysyłali więźniów do obozów, w których czynne były komory i krematoria – głównie do
Auschwitz
i do
Stutthofu
. W tym samym czasie do obozu przywożono również grupy więźniów z
Warszawy
, w związku z upadkiem
powstania warszawskiego
. Ostatnia grupa więźniów wyjechała z obozu Plaszow do
Auschwitz Birkenau II
16 stycznia
1945
.
Wśród nielicznych ocalonych więźniów znajduje się 1100 krakowskich Żydów z "listy Schindlera", a także obecny przewodniczacy
Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie
,
Tadeusz Jakubowicz
.
Pomnik pamięci ludzi zamordowanych w obozie Plaszow
SS-Hauptsturmführer
Amon Göth
, komendant obozu, został aresztowany jeszcze we wrześniu
1944
przez władze niemieckie pod zarzutem
korupcji
i łamania regulaminów (ale nie pod zarzutem morderstwa bądź innych przestępstw przeciw osadzonym w obozie więźniom). Zwolniony z powodu choroby w styczniu
1945
pojechał do sanatorium, gdzie po zakończeniu wojny aresztowali go Amerykanie. Jako zbrodniarza wojennego przekazali go Polsce, gdzie został oskarżony o
ludobójstwo
, osądzony, skazany na śmierć i powieszony w
Krakowie
13 września
1946
.
Zobacz też
Bibliografia
Wykaz bibliografii dla serii artykułów o niemieckich obozach w latach 1933-1945 został umieszczony na
osobnej stronie
.
Linki zewnętrzne