Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza - partia komunistyczna założona w grudniu 1948, na skutek połączenia Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej, po przeprowadzeniu czystek w ich szeregach. Określana również jako realno-socjalistyczna, sprawująca rządy w Polsce Ludowej, w latach 1948-1989 na drodze dyktatury proletariatu. Realizowała ideologię marksizmu-leninizmu. Zgodnie z obowiązującą nomenklaturą partyjną i ówczesnymi założeniami ideowymi, PZPR stanowiła awangardę rządzącej klasy robotniczej.
Działalność PZPR (oparta na obowiązującym w bloku wschodnim modelu monopartyjnym), w ramach międzynarodowego ruchu komunistycznego i państw demokracji ludowej, podporządkowana była sowieckiej partii komunistycznej (najbardziej do roku 1956).
W czasie swojego istnienia, PZPR była partią masową, kierującą centralnie zarządzaną i zbiurokratyzowaną gospodarką, sprawującą władzę państwową w sposób autorytarny, dążącą do totalitarnego kontrolowania wszystkich oznak życia społecznego.
Program polityczny i cele PZPR
Do roku 1989 PZPR miała charakter partii państwowej, która sprawowała władzę absolutną (poprawka do konstytucji z roku 1976 mówiła o partii jako "przewodniej sile narodu") oraz kontrolowała zbiurokratyzowaną gospodarkę nakazowo-rozdzielczą. Głównym celem było stworzenie społeczeństwa komunistycznego oraz współuczestniczenie w budowie komunizmu na całym świecie – podstawowym oparciem ideologicznym PZPR była doktryna komunistyczna, po 1956 stopniowo nasycana elementami narodowymi.
W sferze gospodarczej realizowano likwidację własności indywidualnej poprzez kolektywizację sektora rolniczego (niezrealizowaną w zamierzonym zakresie), przejęcie wszystkich przedsiębiorstw prywatnych przez administrację państwową, rozbudowę struktur biurokratycznych w instytucjach państwowych i społecznych (co wiązało się z likwidacją organizacji niezależnych, samorządu terytorialnego i związków zawodowych). W gospodarce priorytetem stała się rozbudowa przemysłu ciężkiego (zwłaszcza przemysłu zbrojeniowego), co odbywało się kosztem indywidualnej konsumpcji i skutkowało okresowymi niedoborami artykułów codziennego użytku.
Nacisk położono na indoktrynację ideologiczną społeczeństwa (zwłaszcza młodzieży), forsowanie tzw. socrealizmu w życiu kulturalnym i stałe próby podporządkowania Kościoła (oraz innych związków wyznaniowych lub organizacji religijnych). Cele gospodarcze wdrażane przez PZPR, wobec powiększających się problemów ekonomicznych gospodarki socjalistycznej, ulegały okresowej liberalizacji. Na skutek cyklicznych protestów społecznych i wystąpień robotniczych, dochodziło do pewnych ustępstw politycznych ze strony władz PZPR, m.in. ograniczonej demokratyzacji w systemie sprawowania władzy, zmian w polityce gospodarczej państwa, czy przesunięć w polityce inwestycyjnej (na rzecz indywidualnej konsumpcji).
Status
PZPR oficjalnie posiadała status partii, pod wieloma względami nie stanowiła ona jednak partii politycznej sensu stricto. Według jednej z tez Polska Zjednoczona Partia Robotnicza to "struktura administracyjna, która zarządzała z państwem – od szczytów władzy, po najdrobniejszy zakład pracy i gminę".
Pod względem wpływu na państwo i relacji z resztą społeczeństwa rola PZPR była porównywalna z rolą szlachty w okresie I RP. Partia ustalała program polityki państwa i obsadzała realizujące go stanowiska rządowe oraz w dominującym stopniu ustanawiający obowiązujące prawo Sejm. Podobnie też jak wśród polskiej szlachty, w obrębie partii zachodził daleko posunięty formalny egalitaryzm (wszyscy członkowie bez względu na rangę oficjalnie zwracali się do siebie "towarzyszu"), jednak faktyczne wpływy posiadały tylko wąskie kierownictwa centralne i terenowe, zaś położenie większości członków nie różniło się w stosunku do reszty społeczeństwa niczym poza posiadaniem legitymacji partyjnej.
Organizacja
Partia była zorganizowana na zasadzie centralizmu demokratycznego, który w teorii zakładał demokratyczne wyłanianie władz oraz podejmowanie decyzji i kierowanie jej działalnością. W istocie ten sposób sprawowania władzy w partii stanowił pewną odmianę systemu wodzowskiego. W rzeczywistości najważniejszą rolę w PZPR (władzy wykonawczej), pełniły Komitet Centralny, jego Biuro Polityczne (ścisłe kierownictwo PZPR o stałej liczbie ok. 15 członków), Sekretariat KC i Sekretariat BP (kierowane przez I Sekretarza KC PZPR, przy czym te organy same były poddane ścisłej kontroli władz Związku Radzieckiego) oraz tzw. egzekutywy komitetów partyjnych. To właśnie te władze decydowały o polityce oraz składzie personalnym głównych organów, choć według statutu zadanie to spoczywało na członkach zjazdu, który odbywał się co cztery-pięć lat. W przerwie pomiędzy nimi odbywały się co dwa-trzy lata, konferencje partyjne komitetów wojewódzkich, powiatowych, gminnych i zakładowych.
Najmniejszą jednostką organizacyjną PZPR była Podstawowa Organizacja Partyjna (POP), która istniała w zakładach pracy, uczelniach, instytucjach kulturalnych itd. Główną rolę w PZPR odgrywały osoby zawodowo zajmujące się polityką, czyli tzw. aktyw partyjny, który tworzyły osoby rekomendowane do kierowania głównymi instytucjami państwowymi, organizacjami społecznymi, związkami zawodowymi. Biuro Polityczne KC, Sekretariat oraz komitety wojewódzkie decydowały o obsadzie kluczowych stanowisk nie tylko wewnątrz partii lecz także we wszelkich strukturach mających w nazwie "państwowe" – od urzędów centralnych po nawet niewielkie przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielcze, co było nazywane systemem nomenklaturowym zarządzania państwem i gospodarką. W pewnych obszarach gospodarki – np. rolnictwie system nomenklaturowy był jednak kontrolowany za zgodą PZPR przez jej partie sojusznicze ZSL (rolnictwo i produkcja żywności) i Stronnictwo Demokratyczne (środowiska rzemieślnicze, drobna przedsiębiorczość, niektóre spółdzielnie).
Inne hasła zawierające informacje o "Polska Zjednoczona Partia Robotnicza":
Podróżnik
...
Dziady (zwyczaj)
...
Pęcice
...
Biskup
...
Wag
...
Cava de' Tirreni
...
Mieszko II Lambert
...
Nadciśnienie tętnicze
...
Guwernantka
...
Adwentyzm
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Polska Zjednoczona Partia Robotnicza":
218a Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 1)
...
218a Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 11)
...
204 Kryzys europejskiej myśli demokratycznej (plansza 7)
...
|