Poprzeczny przekrój pylnika 1. wiązka przewodząca connectivum 2. epiderma 3. endothecium 4. tapetum 5. pyłek lub pyłkowina

Pylnik (theca) - element pręcika (stamen) kwiatu , znajduje się w główce pręcika (anthera). U roślin okrytonasiennych w każdym pręciku występują dwa pylniki (thecae) połączone łącznikiem (connectivum). W każdym pylniku znajdują się komory pyłkowe (archespor), wytwarzające liczne ziarna pyłku lub pyłkowiny (pollinium).

Budowa:

Ściana zewnętrzna pylnika zbudowana jest z minimum czterech warstw komórek. Pierwszą jest zazwyczaj jednowarstwowa egzotecjum (epiderma, skórka). Pod nią znajduje się mechaniczna warstwa włóknista (endothecium), a dalej zanikająca w czasie dojrzewania pylnika warstwa pośrednia (przejściowa, tranzoteryczna), a w końcu warstwa wyściełająca tapetum, która otacza archespor - komórki macierzyste pyłku.

Endothecium odpowiedzialne jest za pękanie i otwieranie się woreczków pyłkowych za pomocą mechanizmu kohezyjnego . Komórki tej warstwy mają listewki zgrubień mocniejsze od strony zewnętrznej pylnika, a delikatniejsze od wewnątrz. Utrata wody powoduje, że komórki te zaczynają skręcać się z zewnątrz, co przez wzrost napięcia skutkuje rozerwaniem ściany pylnika i uwolnienie pyłku. Pęknięcie najczęściej ma miejsce na styku dwu sąsiadujących woreczków (patrz zdjęcie).

Istnieją jednak wyjątki. U wrzosowatych (Ericaceae) pylniki otwierają się porami powstałymi przez rozpuszczenie tkanki. U obrazkowatych (Araceae) zgrubienia warstwy włóknistej zbudowane są odwrotnie, co powoduje, że woreczek kurczy się, a pyłek wypychany jest na zewnątrz z otworu. U wawrzynowatych (Lauraceae) warstwa włóknista tworzy się tylko w niektórych miejscach tworząc klapki, które w czasie wysychania otwierają się.
Tapetum odpowiedzialne jest za odżywianie komórek macierzystych pyłku, dlatego jego komórki bogate są w plazmę. Warstwa wydzielnicza może zachować charakter komórkowy, wówczas mówimy o tapetum sekrecyjnym. Jeżeli po rozpuszczeniu ścian komórkowych tapetum protoplasty izolowane wnikają pomiędzy młode ziarna pyłku to mówimy o tapetum ameboidalnym lub też łączącymi się w ośluźnię (peryplazmodium).

Archespor tworzą komórki macierzyste pyłku, a z nich przez podziały mejotyczne powstają po cztery ziarna pyłku .