Bartolomeo Vanzetti i Nicola Sacco podczas procesu

Ferdinando "Nicola" Sacco (ur. 4 kwietnia 1891 w Torremaggiore , zm. 23 sierpnia 1927 ) i Bartolomeo Vanzetti (ur. 11 czerwca 1888 w Villafalletto , zm. 23 sierpnia 1927 ) - anarchiści i robotnicy amerykańscy pochodzenia włoskiego .

Sacco i Vanzetti przybyli do USA w 1908 , poznali się w 1916 . Brali czynny udział w robotniczych demonstracjach strajkowych o lepsze płace i humanizację stosunków pracy. W 1920 w trakcie organizowania wiecu zostali zatrzymani pod zarzutem działalności godzącej w dobro publiczne. Dodatkowo oskarżono ich o napad rabunkowy i dwa morderstwa (Fredericka Parmentera i Alessandra Berardellego), które miały miejsce 15 kwietnia 1920 w South Baintree, Massachusetts . W trakcie napadu zrabowano 15 766 dolarów i 51 centów , przeznaczonych na wypłaty dla robotników.

Mimo posiadania przez nich alibi i wątpliwych dowodów skazano ich 14 lipca 1921 na śmierć na krześle elektrycznym w atmosferze powszechnej nagonki (prowadzący proces sędzia Webster Thayer nazywał Sacco i Vanzettiego anarchistycznymi bękartami). Głównym dowodem w procesie był dowód materialny — udowodniono, że pistolet, który znaleziono przy Sacco, posłużył do morderstwa (w 1961 i 1983 badania balistyczne powtórzono z takimi samymi wynikami), a rewolwer znaleziony przy Vanzettim należał do Alessandra Berardellego (była to jego broń służbowa). Jednakże nie udało się udowodnić, że Sacco i Vanzetti byli mordercami — odmówili oni zeznań dotyczących pochodzenia broni, żeby nie obciążać innych osób. W takiej sytuacji dobry obrońca mógł doprowadzić do uniewinnienia oskarżonych z zarzutu morderstwa i zostaliby oni najwyżej skazani za utrudnianie śledztwa. Jednakże obrona Sacco i Vanzettiego stanowiła wielką pomyłkę — oparła się ona na opinii podejrzanego eksperta samozwańczego "doktora" George'a Hamiltona, który próbował obalić dowody materialne, a gdy podczas rozprawy wykazano jego ignorancję, usiłował nieudolnie sfałszować dowody (rozmontował pistolet służący do morderstwa oraz dwa inne tego samego typu, a potem składając broń usiłował do pistoletu dowodowego zamontować lufę od jednego z tych dwóch; kiedy osoby na sali sądowej to zauważyły, próbował tłumaczyć się roztargnieniem).

W obronie robotników stanęło wielu intelektualistów (m.in. Dorothy Parker , Edna St. Vincent Millay , Bertrand Russell , John Dos Passos , Upton Sinclair , George Bernard Shaw i H. G. Wells ). Ostatecznie wyrok wykonano 23 sierpnia 1927 . 23 sierpnia 1977 gubernator Massachusetts Michael Dukakis zrehabilitował Sacco i Vanzettiego.

Sprawę Sacco i Vanzettiego opisywano w wielu książkach (m.in. Boston Uptona Sinclaira i Recydywista Kurta Vonneguta ), a w 1971 powstał film fabularny Sacco i Vanzetti.