Sokółka
Panorama miasta Plac Tadeusza Kościuszki w Sokółce
Herb Flaga Herb Sokółki Flaga Sokółki
Dewiza : Sokółka – naturalnie wielokulturowa
Województwo	podlaskie
Powiat	sokólski
Gmina • rodzaj	Sokółka miejsko-wiejska
Założono	XV wiek.
Prawa miejskie	28 lutego 1608
Burmistrz	Stanisław Małachwiej
Powierzchnia	18,59 km²
Ludność (2009) •  liczba •  gęstość •  aglomeracja	18 579[1] 999,4 os./km² 25 949[2]
Strefa numeracyjna	+48 85
Kod pocztowy	16-100
Tablice rejestracyjne	BSK
Położenie na mapie Polski Sokółka
53°24'N 23°30'E / 53.4, 23.5 Na mapach: 53°24'N 23°30'E / 53.4, 23.5
TERC ( TERYT )	3202611084
Miasta partnerskie	Rochlitz Soleczniki
Urząd miejski pl. Kościuszki 1 16-100 Sokółka
Strona internetowa miasta

Sokółka to miasto w woj. podlaskim , siedziba powiatu sokólskiego i gminy miejsko-wiejskiej Sokółka , przy drodze krajowej nr 19 ^[3]. Prawa miejskie nadane zostaly Sokółce w roku 1609. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego .

Położenie geograficzne

Miasto położone jest na obszarze Wzgórz Sokólskich , w północnej części Niziny Podlaskiej , u źródeł rzeki Sokołdy .

Przez miasto przebiega międzynarodowa trasa drogowa droga krajowa nr 19 i kolejowa Warszawa – Grodno i dalej w kierunkach na Wilno , Rygę , Sankt-Petersburg , Mińsk i Moskwę . Sokółka oddalona jest o 16 km od polsko-białoruskiego przejścia granicznego w Kuźnicy Białostockiej ^[4].

Historia

Początki miasta

Rycina Bony Sforzy z okresu, w ktorym nadany został jest dworek Sucholda, na obszarze dzisiejszej Sokółki

Pierwotnie Sokółka była wsią koronną, której mieszkańcy zobowiązani byli do hodowli sokołów^[5], z czym można wiązać pochodzenie nazwy miasta. W początku XVI wieku istniał tu dwór myśliwski Sucholda znajdujący się we władaniu królowej Bony , który został nadany jej przez Zygmunta Starego w roku 1524 wraz z rozległym obszarem od Kowna do Narwi i Świsłoczy , jaki wydzielił z Puszczy Grodzieńskiej^[6]. W 1565 roku Zygmunt August ufundował w Sokółce kościół katolicki, a parafia funkcjonowała od roku 1592.^[7] W latach 1586-1589 Sokółka stała się wsią targową. Prawa miejskie otrzymała ona 28 lutego 1609 od Zygmunta III ^[8]. Przed nadaniem praw miejskich do Sokółki przybyli rewizorowi królewscy Jerzy Scipion del Campo oraz Stefan Nieszkowski, którzy dokonali rozplanowania przyszłego miasta^[9].

Sokółka w XVII i XVIII wieku

Tablica poświęcona Antoni Tyzenhauzowi na ścianie Muzeum Ziemi Sokólskiej

W roku 1652 Ludwika Maria Gonzaga nadała parafię w Sokółce^[10] trzem współpracownikom Wincentego à Paulo ^[11]. Po krótkim pobycie w mieście przeniesieni zostali jednak do Warszawy . W tym okresie w mieście wytapiano rudę darniową ^[12]. 29 grudnia 1698 roku August II nadał zamieszkującym Sokółkę Żydom przywilej wolnego handlu oraz prowadzenia szynków^[13].

W roku 1717 miasto znalazło się na drodze pocztowej między Warszawą i Mitawą , a wmieście osadzono urzędników pocztowych z rodziny Michaelisów^[14]. W drugiej połowie XVIII wieku podskarbi nadworny litewski Antoni Tyzenhauz sprowadził rzemieślników i rozbudował miasto, próbując dokonać przestrzennej przebudowy miasta^[8]. W czasie jego administrownia dokonany został nowy podział ekonomii litewskich, w wyniku czego Sokółka została siedzibą guberni. Tyzenhauz na obszarze ekonomii grodzieńskiej wybudował szereg fabryk i manufaktur , które później upadły, jednak wprowadził na nowo wcześniej zniesioną pańszczyznę . W wyniku tego w Sokółce oraz w Kuźnicy i Krynkach pojawiły się protesty miejscowej ludności, a w latach 70. XVIII pisano supliki do króla. W tym czasie w mieście znajdowały się 182 domy i stacjonował w nim garnizon kawalerii narodowej^[15]. Na zlecenie Tyzenhauza został wykonany przez Józefa de Sacco projekt założenia parkowo-pałacowego: "Planty Zabudowania gubernji J.K.mci Sokolskiey", zbudowano jednak tylko pałacyk gubernatora. Za to do lat 80. XVIII wieku wybudowano 12 kamienic na rynku^[16].

W czasie insurekcji kościuszkowskiej w marcu 1794 agitację na terenie Sokółki prowadził Joachim Chreptowicz. W kwietniu tego roku stacjonujący w mieście regiment liczył 600 osób. Po zajęciu Grodna przez Rosjan , 9 maja w Sokółce podpisany został przez kilkaset osób akces do powstania oraz zawiązano w nim Komisję Porządkową Powiatu Grodzieńskiego. Wydana została też specjalna odezwa do mieszkających na tych terenach Tatarów. W lipcu komisja ogłosiła Uniwersał Połaniecki^[17].

Okres rozbiorów

Od 1796 miasto znalazło się w zaborze pruskim , w prowincji Prusy Nowowschodnie ^[18]. Do czasu Pokoju w Tylży w roku 1807 , gdy Sokółka znalazła się w zaborze rosyjskim , stacjonował w niej szwadron wojsk pruskich, liczący 228 osób.^[19] W latach 1792 i 1803 wybuchały pożary w wyniku których spłonęła część miasta, a w roku 1796 kościół parafialny^[20]. W roku 1848 zbudowany został murowany kościół katolicki pw. św. Antoniego . W latach 50. XIX wieku zbudowana została prawosławna cerkiew św. Aleksandra Newskiego ^[21] oraz szkoła administracyjno-leśna i strzelecka, a w 1886 koszary. Pod koniec XIX wieku do wybuchu I wojny światowej w mieście stacjonował 63 Uglicki Pułk Piechoty ^[22].

Od roku 1807 aż do 1975 Sokółka była miastem powiatowym . W XIX wieku była ośrodkiem targów, rzemiosła i drobnego przemysłu.

Kościół Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa w Sokółce.

Sokółka w czasie Drugiej Rzeczypospolitej

Pomnik z popiersiem Józefa Piłsudskiego

Od 30 kwietnia^[23] 1919 Sokółka znalazła się w granicach Polski , jednak w okresie VII-IX 1920 zajmowana była przez wojska radzieckie podczas wojna polsko-bolszewickiej ^[24]. W lipcu 1920 roku w wyniku ostrzału artyleryjskiego część miasta została zniszczona^[25]. 24 września tego roku stacjonował w mieście sztab dowodzenia 2 Armii Wojska Polskiego , tu także został wydany przez Józefa Piłsudskiego rozkaz ataku na Lidę ^[25]. 20 listopada 1996^[26] odsłonięty został pomnik poświęcony bohaterom Bitwy nad Niemnem z tamtego okresu z popiersiem marszałka Piłsudskiego.

W okresie międzywojennym miasto znane z garbarni oraz targów końskich i bydlęcych.

II wojna światowa

21 września 1939 roku miasto zostało zajęte przez oddziały sowieckiej 2 brygady czołgów. Do czasu zajęcia przez Niemców w 1941 Sokółka została zagarnięta przez ZSRR . Podczas okupacji niemieckiej w Sokółce mieścił się hitlerowski obóz pracy (3 tys. osób) i w latach 1941-1943 getto żydowskie liczące ponad 8 tys. osób. Żydzi z getta w roku 1942 wybudowali zalew w Sokółce^[27]. W czasach wojennych zginęło ok. 2 tysiące mieszkańców, zniszczono ok. 25% miasta.

Okres powojenny

W latach 70. XX wieku we wschodniej części miasta powstały dwa duże zakładu przemysłowe: stolarski Stolbud (obecnie Sokółka Okna i Drzwi) oraz Fabryka Urządzeń Mechanicznych "Spomasz"^[28].

Społeczność

Demografia

Budynek Sokólskiego Ośrodka Kultury

W kolejnych latach Sokółka liczyła:

• Przełom XVIII i XIX w. – 1124 mieszkańców (w tym 383 Żydów i 18 Tatarów)^[29]
• 1945 – 4879 mieszkańców^[30]
• 1987 – ok. 18 000^[31]
• 2004 – 19 037
• 2008 - 18 666^[32]

400-lecie miasta

W 2009 roku Sokółka obchodziła 400-lecie istnienia. Z tej okazji w Sokółce zorganizowano wiele imprez z takimi gwiazdami na czele jak Danzel . Ponadto przed Urzędem Miejskim postawiono pomnik, upamiętniający ten jubileusz. Wyprodukowano też sokólską monetę o nazwie "Sokole".

Instytucje

Budynek Muzeum Ziemi Sokólskiej

Ratusz w Sokółce

Pomnik na cześć 300 lat osadnictwa tatarskiego położony w parku w centrum miasta

Fundacje i stowarzyszenia

• Fundacja Sokólski Fundusz Lokalny^[33]
• Stowarzyszenia Na Rzecz Rozwoju Ziemi Sokólskiej "BARKA"^[34]
• Stowarzyszenie Klub 4x4^[35]

Kulturalne

• Muzeum Ziemi Sokólskiej
• Sokólski Ośrodek Kultury^[36]
• Chór Seniorów "Sokólskie Wrzosy"^[37]
• Kapela ludowa „Kapela Kundzicza”
• Klub Plastyków Amatorów
• Klub Seniora „Wrzosy”
• Nauczycielski Klub Seniora
• Zespół muzyczny „Iluzjon”^[38]
• Wiejski Klub Kultury w Starej Kamionce
• Zespół muzyczny "Lotos"
• Teatr Amatorski "Coś"

Sportowe

• Klub Sportowy Sokół Sokółka – piłka nożna^[39]
• Kolarski Klub Sportowy "Sokół" Sokółka
• Uczniowski Klub Sportowy "Batory" – sekcje: pływacka, szachowa, narciarstwa wodnego^[40]
• Klub bilardowy Metal-Fach LP Pool Bilard SOKÓŁKA^[41]
• Klub Jeździecki BIK^[42]
• Klub Sportowy MIKOLO SOKÓŁKA – siatkówka
• OSiR SOKÓŁKA – tenis stołowy^[43]
• UKS BOXING SOKÓŁKA – boks
• LUKSz ORIENT SOKÓŁKA – szachy

Imprezy cykliczne w mieście

• Dni Sokółki^[44].
• Letnia Akademia Wiedzy o Tatarach Polskich
• Przegląd Widowisk Pastorałkowych
• Wojewódzkie Spotkanie Rodzin Muzykujących
• Rodzinny Festyn Dobroczynny^[45].

Wielokulturowość miasta

Z względu na to, że miasto zamieszkują wyznawcy religii katolickiej, prawosławnej oraz islamu, poza Polakami są to Białorusini i Litwini , a w jego okolicach zamieszkują także Tatarzy , zyskało ono określenie stolicy polskiego orientu^[4]. W mieście zaczyna się także Szlak Tatarski , utworzony w roku 1979 na cześć sprowadzenia na te ziemie chorągiew tatarską przez Jana III Sobieskiego ^[46].

Sokółka na dużym i małym ekranie

Trylogia " U pana Boga... "

W Sokółce i okolicach była kręcona większość scen całej trylogii. Ukazane w filmie obiekty które znajdują się w Sokółce: Kościół pw. św. Antoniego, plebania, ogród, wędzarnia, obiekty gospodarcze, Cerkiew pw. św. Aleksandra Newskiego i inne.

Cud w Sokółce

6 lutego 2010 roku w Telewizji Polsat został wyemitowany film dokumentalny Faktu dla Polsatu pt. "Cud w Sokółce". W filmie były ukazane zdarzenia, które miały miejsce 12 października 2008 w kościele pw. św. Antoniego w Sokółce.

Edukacja i Oświata

Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Sokółce.

Kryta pływalnia

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa Specjalna
• Szkoła Podstawowa nr. 1 im. Adama Mickiewicza
• Szkoła Podstawowa nr. 2 z Oddziałami Integracyjnymi
• Szkoła Podstawowa nr. 3

Gimnazja

• Gimnazjum Specjalne
• Gimnazjum nr. 1 im. Jana Pawła II
• Gimnazjum nr. 2
• Gimnazjum nr. 3 Integracyjne

Szkoły ponadgimnazjalne

• Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
• Liceum Ogólnokształcące nr.1 im. Mikołaja Kopernika
• I Liceum Profilowane im. Mikołaja Kopernika
• II Liceum Profilowane im. Elizy Orzeszkowej
• III Liceum Profilowane im. Henryka Dobrzańskiego "Hubala"
• Technikum dla Dorosłych
• Technikum nr. 1
• Technikum nr. 2 im. Henryka Dobrzańskiego "Hubala"
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna
• Technikum Uzupełniające dla Dorosłych nr. 1
• Technikum Uzupełniające dla Dorosłych nr. 2
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr. 1 im. Elizy Orzeszkowej

Komunikacja

Ulica Białostocka/Droga krajowa nr. 19 w Sokółce. Po lewej stronie zabytkowe kamienice.

Przez Sokółkę biegnie droga droga krajowa nr 19 , a w przyszłości ma biec droga ekspresowa S19 . Oprócz tego w Sokółce początek mają droga wojewódzka nr 673 i droga wojewódzka nr 674 .

Gospodarka

Budynek firmy "Sokółka Okna i Drzwi", będącej kontynuacją działającego od lat 70. Stolbudu

Miasto jest głównie ośrodkiem usługowym regionu rolniczego, ale także produkcji stolarki okiennej, importu węgla kamiennego i gazu, mrożenia owoców i warzyw czy przetwórstwa mleka. Znajdujące się większe zakłady pracy w Sokółce to:

• Sokółka Okna i Drzwi
• Farmer
• Metal-Fach
• Spółdzielnia Mleczarska SOMLEK Sokółka
• Barter S.A.
• Eskimos S.A.
• Eko-Gril

Turystyka

zabytki

Zabytki

Zabytkowy dom w Sokółce z 1880 roku. Dawniej plebania prawosławna.

• Kościół parafialny św. Antoniego Padewskiego – neoklasycystyczny (ok. 1848 , rozbudowany 1901 - 1904 ),
• Cerkiew św. Aleksandra Newskiego z 1850 - 1853
• Granitowa płaskorzeźba – Alegoria Nauki z 1933 roku znajdująca się na elewacji frontowej budynku Szkoły Podstawowej nr 1 im. Adama Mickiewicza w Sokółce
• Murowana kapliczka przy zbiegu ul. Grodzieńskiej i Kresowej w Sokółce z 1906 roku
• Przedwojenne kamienice wzdłuż ulic Białostockiej i Grodzieńskiej
• Dawna drewniana plebania prawosławna na rogu ulic Piłsudskiego i Ściegiennego z 1880 roku

Kościół św. Antoniego w Sokółce z 1848 roku.

Cerkiew św. Aleksandra Newskiego w Sokółce z roku 1853.

Zabytkowa kapliczka u zbiegu ulic Grodzieńskiej i Kresowej w Sokółce z 1906 roku.

Inne obiekty o walorach kulturowych

Kaplica św. Męczennicy Pawły Kuncewiczowej na cmentarzu prawosławnym w Sokółce

• Kaplica św. Męczennicy Pawły Kuncewiczowej z 1900 roku^[47].
• cmentarz żydowski z XVIII wieku
• cmentarz prawosławny z XIX wieku (dawniej katolicki)

Szlaki turystyczne

• Szlak Tatarski
• Szlak Śladami Powstania Styczniowego
• Szlak Rękodzieła Ludowego
• Szlak Dawnego Pogranicza

Inne ważne miejsca i obiekty

W Sokółce

Stadion OSiR w Sokółce

Stadion OSiR w Sokółce

• zespół boisk, korty tenisowe, kryta pływalnia, skatepark, siłownia przy OSiR, ul. Mariańska 31
• stadion miejski, ul. Mariańska / ul. Grodzieńska
• Zalew Sokólski z ośrodkiem wczasowym – akwen 20 ha z plażą, wypożyczalnia sprzętu wodnego, miejsca noclegowe, kort tenisowy, boisko do siatkówki plażowej, ul. Wodna
• kino "Sokół"
• pomnik z popiersiem Józefa Piłsudskiego
• pomnik na cześć 300 lat osadnictwa tatarskiego (umiejscowiony w parku w centrum miasta)
• tablica poświęcona Antoniemu Tyzenhauzowi na ścianie Muzeum Ziemi Sokólskiej

W najbliższych okolicach Sokółki

• Izba Regionalna w Janowszczyźnie
• dolina rzeki Sokołda z malowniczymi łąkami obejmującymi tereny chronione sieci Natura 2000 w Dworzysku
• Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej z Rezerwatem Kozłowy Ług
• zabytkowe grodzisko wczesnośredniowieczne we wsi Miejskie Nowiny

Nowa wieża ciśnień

Stara wieża ciśnień

Jedno z osiedli

Starostwo Powiatowe

Sąsiednie gminy

• gmina Czarna Białostocka
• gmina Janów
• gmina Kuźnica
• gmina Sidra
• gmina Supraśl
• gmina Szudziałowo
• gmina Dąbrowa Białostocka

Gmina Sokółka sąsiaduje z Białorusią .

Zobacz też

• Domniemany Cud Eucharystyczny w Sokółce

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi

• Informator miejski
• Sokółka w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , Tom XI (Sochaczew – Szlubowska Wola) z 1890 r.
• Serwis Ośrodka Sportu i Rekreacji w Sokółce
• Strona klubu siatkarskiego UKS Mikolo Sokółka
• Oficjalny serwis KS Sokół Sokółka
• Niezależny serwis kibiców KS Sokół Sokółka
• Serwis internetowy Sokólskiego Ośrodka Kultury