San
San - (ukr. Сян, niem. Saan) – rzeka w południowo-wschodniej Polsce, prawobrzeżny dopływ Wisły. Długość – 443,4 km. Na odcinku ok. 55 km tworzy granicę między Polską i Ukrainą (od miejsca położonego kilkaset metrów od źródeł, aż do wielkiego zakola wokół Łysani koło Smolnika nad Sanem). Powierzchnia zlewni – 16 861 km² (14 390 km² w Polsce, 2 471 km² na Ukrainie).
Geografia
Źródło Sanu znajduje się na terenie Ukrainy, na wysokości około 950 m n.p.m., na południowo-wschodnich stokach Piniaszkowego w Bieszczadach Zachodnich, w pobliżu miejscowości Sianki. Na granicy Polski i Ukrainy, przy słupku granicznym 224, znajduje się źródło jego pierwszego lewego dopływu, przy którym władze ukraińskie ustawiły obelisk błędnie informujący, iż jest to witik riki Sian (źródło rzeki San). Rzeczywiste źródło Sanu znajduje się wyżej, około 200 m na południowy zachód od obelisku w centrum śródleśnej polany ok. 30 m od granicy z Polską.
San w górnym biegu płynie na północny zachód, przepływa przez Bieszczady, gdzie tworzy malowniczy przełom pomiędzy Otrytem a Tołstą. Na odcinku bieszczadzkim na Sanie utworzono dwa sztuczne zbiorniki wodne: Jezioro Solińskie i Jezioro Myczkowskie. Następnie w okolicach Sanoka San skręca na północ i przepływa przez Pogórze Środkowobeskidzkie, oddzielając od siebie Pogórze Przemyskie i Pogórze Dynowskie. W okolicach Dynowa skręca na wschód i, meandrując, dociera do Przemyśla. Na odcinku od źródła do Przemyśla San jest rzeką górską. Na wschód od Przemyśla, na terenie tzw. Bramy Przemyskiej, zatacza łuk na północ i ponownie, tym razem już ostatecznie, przyjmuje kierunek północno-zachodni. Na tym odcinku rzeka płynie Doliną Dolnego Sanu, stanowiącą część Kotliny Sandomierskiej. San zbiera liczne niewielkie dopływy z Pogórza Dynowskiego i Płaskowyżu Kolbuszowskiego na zachodzie oraz z Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i Równiny Biłgorajskiej na wschodzie. Dolina Sanu jest na tym odcinku szeroka (do 10 km), pełna starorzeczy, wypełniona przez łąki i lasy łęgowe. San uchodzi do Wisły na północny wschód od Sandomierza.
Dolina Sanu na odcinku od Przemyśla do Sandomierza stanowi korytarz komunikacyjny, którym biegną droga krajowa 862 i linia kolejowa Przemyśl–Rozwadów. W dolinie dolnego Sanu leżą Jarosław, Radymno, Przeworsk, Sieniawa, Leżajsk, Krzeszów, Ulanów (stolica flisaków), Rudnik nad Sanem, Nisko i Stalowa Wola. W dolinie górnego Sanu leżą Lesko, Zagórz, Sanok, Dynów i Przemyśl. Jak większość naszych dolin rzecznych, również i San zagrożony jest planami hydrotechnicznymi na całej długości swojej doliny i koryta.
Ta część doliny charakteryzuje się dużym udziałem łąk kośnych, lasów łęgowych, olsów bagiennych, a także starorzeczy, szuwarów i turzycowisk. Charakterystyczne gatunki zwierząt kręgowców to różanka, boleń, kumak nizinny, różne gatunki żab zielonych (np. jeziorkowa), derkacz, tracz nurogęś, brodziec piskliwy, gąsiorek, srokosz, czajka, rycyk, wydra, łoś, chomik.
Historia
Początki osadnictwa celtyckiego na terenie dorzecza Sanu sięgają IV wieku p.n.e. Celtowie osiedlili się w południowej części dorzecza, nad górnym i środkowym Sanem, w okolicach dzisiejszego Sanoka. Na terenie tym do chwili obecnej zlokalizowano 26 stanowisk archeologicznych z materiałami, które należy przypisać kulturze celtyckiej. Do najlepiej przebadanych należą osady w miejscowościach Pakoszówka, Sanok-Biała Góra oraz Trepcza. Na stanowisku w miejscowości Trepcza jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku znaleziono m.in. złotego statera celtyckiego. Prawdopodobnie wczesnośredniowieczna nazwa tych ziem określonych jako Galicja wzięła swój początek od jakiegoś plemienia celtyckiego.
Przed okresem wędrówek ludów tereny znajdujące się w dorzeczu Sanu należały do związku plemiennego Lugiów. W pierwszych dziesięcioleciach IX wieku obszar ten był siedzibą Lędzian, którzy następnie dostali się pod panowanie koczowniczych Madziarów. W latach 981-1340 prawobrzeżne dorzecze Sanu aż po Wisłok weszło w skład Rusi Kijowskiej a następnie Księstwa Halickiego. W późnym średniowieczu dolne dorzecze Sanu zostało skolonizowane przez polskich Mazurów [2] oraz Niemców ze Śląska i Saksonii - "Cały obszar Podgórza od Dołów Sanockich po Gorlice, Szymbark i Pilzno, skolonizowany był przez Sasów i do dziś jeszcze lud nazywa tę okolicę "Na Głuchoniemcach" [3], [4] Do kolonizacji ziem w górnym dorzeczu Sanu głównie na prawie wołoskim prowadzonej przez rody Balów i Herburtów, doszło dopiero na przełomie XIV i XV wieku. Osadnictwo wołoskie dało początek zamieszkującym te tereny grupom etnicznym wschodniosłowiańskiej proweniencji: Łemkom i Bojkom. W wyniku powojennych przesiedleń oraz Akcji Wisła górne i środkowe dorzecze Sanu opuściła autochtoniczna ludność tych ziem pochodzenia ukraińsko-ruskiego. Rozproszone enklawy tej grupy pozostały w dorzeczu Osławy. Obecni mieszkańcy tego regionu to ludność polska pochodząca z województwa podkarpackiego, okolic Nowego Targu, Śląska Cieszyńskiego oraz przybysze z dużych miast Polski.
Najstarszymi miejscowościami położonymi nad Sanem i odnotowanymi w źródłach historycznych przed rokiem 1340 są; Przemyśl, Trepcza i Sanok.
Nazwa rzeki ma etymologię prawdopodobnie praindoeuropejską, w znaczeniu `wartki, bystry strumień` (taki San właśnie jest na odcinku aż do Przemyśla). W języku Gallów san znaczyło `rzeka`. Nazwy rzek Shannon (irl. Siannan), Saona, Seine i San mają wspólny źródłosłów," . Według różnych interpretacji działa Ptolomeusza Geografia dorzecze Sanu we wczesnym średniowieczu II/III w. n.e. mogło być siedzibami celtyckich plemion Anartów i Saboków. W źródłach nazwę rzeki podawano jako Sanъ, reku Sanъ, k Sanovi, nad Sanomъ (1152), Sanu (1287), San 1339, Szan 1406, Sanok 1438, Saan 1439, Sayn 1445, San 1467, Szan 1517, Schan 1526.
W latach 70. XX wieku opracowano projekt budowy kaskady górnego Sanu, w skład której miały wchodzić (oprócz dwóch istniejących zbiorników): zapora i zbiornik wodny w Niewistce, zbiornik wyrównawczy w Dynowie oraz stopnie wodne w Wybrzeżu, Kupnej i Tarnawcach. Projekt ten został jednak zarzucony.
Inne hasła zawierające informacje o "San":
II wiek
...
Brescia
wyścig przeniesiono na tor miejscowości
Monza
.W XVI wieku w Brescii działał malarz reneSansowy
Moretto da Brescia
.W miejscowości znajduje się stacja kolejowa
Brescia
.Spis treści1 Zabytki2 ...
Linz
Kabis
,
Kansas City
, Kwangyang,
Linköping
, Linz am Rhein,
Modena
,
Niżny Nowogród
,
Norrköping
,
San Carlos
,
Zaporoże
,
Tampere
Położenie na mapie Austrii
Linz
Strona internetowa miasta
Linz
Nowa Katedra
Linz (
czes.
...
Półwysep Antarktyczny
część tzw.
Antarktydy Argentyńskiej
używają najczęściej obecnej nazwy, zamiennie z nazwą Ziemia San Martína (Tierra de San Martín). Półwysep jest również uznawany przez Brytyjczyków ...
Ziemia Ognista (archipelag)
Ognista (Isla Grande de Tierra del Fuego) o pow. ok. 48 tys. km²
Navarino
Hoste
ClarenceSanta InésDesolación
Riesco
Picton, Lennox i Nueva
HornLandfallNunezStewartLondondery
Gordon
TomasNajdalej na południe wysuniętą wyspą jest Horn ze ...
1986
Dezerterzy
.
29 września
"
Solidarność
" wznowiła jawną działalność.
Lech Wałęsa
powołał kierownictwo Tymczasowej Rady NSZZ Solidarność.
AlekSander Krawczuk
, profesor
UJ
, historyk kultury antycznej, został ministrem kultury.
30 września
– ...
Bernardo Bellotto
Prospektowej (Canaletta) w Zamku Królewskim w WarszawieRio dei Mandicanti i Scuola di San Marco (1740) olej na płótnie, 42 x 69 cm Galleria dell'Accademia ...
Mantua
jego najmłodsza córka
Matylda Toskańska
, która wg. podania ufundowała kościół Rotonda di San Lorenzo (
1082
). Po śmierci Matyldy w
1115
Mantua stała się wolną ...
Pstrąg potokowy
...
1878
wydano pierwszą na świecie
książkę telefoniczną
.
3 marca
– zawarto
pokój preliminaryjny w San Stefano
(koniec wojny rosyjsko-tureckiej, uzyskanie niepodległości przez
Bułgarię
,
Serbię
i
Rumunię
).
1 ...
Inne lekcje zawierające informacje o "San":
221. Przemiany powojenne na bliskim i dalekim wschodzie (plansza 15)
Przemiany powojenne na bliskim i dalekim wschodzie
Na mocy podpiSanego traktatu pokojowego w San Francisco 8 września 1951 r. zobowiązano Japonię ...
214a II Wojna Światowa. Działania zbrojne w latach 1939 - 1941 r. (plansza 4)
...
Wody powierzchniowe w Polsce (plansza 18)
San
...
|