Tybetańska Księga Umarłych ( tyb. བར་དོ་ཐོས་གྲོལ bar-do thos-grol) - rytualny buddyjski tekst odczytywany zmarłemu i opisujący proces umierania oraz pośmiertne stany umysłu.

Naukowe podejście

Według podejścia takich uczonych jak Carl Gustav Jung przekaz zawarty w tej księdze dotyczący tego, że świadomość zmarłego człowieka, zanim zamanifestuje się ponownie w nowym wcieleniu, doświadcza różnego rodzaju wizji, odpowiada archetypom wytworów indywidualnej i zbiorowej podświadomości . Tybetańska Księga Umarłych pochodzi z popularnej termy w Tybecie odnalezionej przez tertona Karma Lingpa ze szkoły ningma . Pierwsze tłumaczenia tej termy przez Evan-Wentz'a w XIX w. spowodowało ówcześnie wiele nieporozumień i porównań np. do mitologii " Księgi zmarłych " starożytnego Egiptu . Na język polski Tybetańską Księgę Umarłych przełożył Ireneusz Kania (1. wydanie: Literatura na Świecie , nr 8-9/1985; 1. wydanie książkowe: Kraków: Oficyna Literacka 1991).

Buddyjskie podejście

Buddyzm tybetański opiera się na doświadczeniach weryfikowanych z praktyką wadżrajany , którą można zrealizować bezpośrednio, np. poprzez tantry Jogi Najwyższej lub dzogczen . Stany związane ze śmiercią opisane były zgodnie z doświadczeniami praktykujących jak trzy rodzaje bardo:

1. Chikkhai bardo: bolesne bardo trwające już w czasie procesu umierania .
2. Chönyid bardo: niezwykłe świetliste bardo Dharmaty trwające dopiero w początkowym okresie "pośmiertnym", gdy świadomość całkowicie opuściło ciało, które opisują szczegółowo nauki dzogczen związane z praktyką thogal.
3. Sidpai bardo: bardo stanu "pośmiertnego" trwające od czasu bardo Dharmaty do czasu odrodzenia ("umiejscowienia się" w łonie przyszłej matki) jako przyszły człowiek lub inna istota, np. zwierzę takie jak ptak który urodzi się z jaja.

Zgodnie z procesem reinkarnacji według dwunastu ogniw współzależnego powstawania , każda czująca istota zanim narodzi się w świecie cierpień samsary musi najpierw ulec niewiedzy w czasie śmierci poprzedniego życia oraz w czasie stanu pośredniego bardo przed narodzinami. Według dzogczen niewiedza to marigpa - brak wyzwolenia, która uniemożliwia rozpoznanie pierwotnej czystości (Wyl. Ka-dak) w czasie śmierci lub nie rozpoznanie spontanicznego urzeczywistnienia ( Wyl. Lhun-Grub) zjawisk stanu bardo dharmaty. Dopiero po owych nierozpoznaniach manifestuje się stopniowo Umysł (Wyl. Sems), który zaczyna się doświadczać zjawisk jako dualistycznie zjawisk oddzielonych od niego. W wyniku tego następuje przekształcenie się zjawisk z bardo dharmaty (Wyl. Chos-nyid Bar-do) w samsaryczne formy pięciu żywiołów (przestrzeni, wiatru, ogienia, wody, ziemi) drugiego bardo (Wyl. Sidpai bardo), aż do odrodzenia po stanie bardo, a po odrodzeniu życie w świecie cierpień , kiedy aktywny jest Umysł dualności i konceptualności.

Tybetańska Księga Umarłych opisuje, że niezwykle trudno być obecnym w pierwszym świetlistym bardo dharmaty ( Wyl. Chos-nyid Bar-do), gdzie manifestuje się naturalnie całe bogactwo oświecenia (np. mandale buddów), gdyż nawykowo następuje owe nierozpoznania marigpa, przekształcenia zjawisk i przechodzi się natychmiast do drugiego stanu bardo (Wyl. Sidpai bardo) w celu odrodzenia się po nim w świecie, więcej patrz artykuł o sześciu stanach bardo . Księga dzieli doświadczenia bardo dharmaty na dni... poza ograniczeniami czasu i przestrzeni. W kolejnych dniach pojawiaja się odpowiednio gniewnie bądź spokojnie przejawiający się buddowie sambhogakaji . Bez stabilności w praktyce (thogal) dni te mogą być nieprawdopodobnie krótkie. Łagodne i gniewne "bóstwa" znikną tak szybko, że nawet nie zauważymy. Wszystkie zjawiska "pośmiertne" są wyrazem samego zmarłego, nie powinno się więc ich bać czy pożądać, należy rozpoznać je jako pozbawione wrodzonej natury zgodnie z teorią siunjata i jako przejaw stanu rigpa , który w buddyzmie odnosi się do stanu dharmakaji i który można rozpoznać np. poprzez praktykę dzogczen ^{[1] [2]}.

Linki zewnętrzne

• Tybetańska Księga Umarłych ( pol. ). [dostęp 2.10.2008].

Przypisy