Obraz M. Piotrowskiego Śmierć Wandy. Ilustracja z książki Dzieje Polski z 1909 roku zatytułowana: Wanda, córka Krakusa, rzuca się w nurty Wisły.

Popiersie na Pałacu Ursynowskim

Krakowski Kopiec Wandy

Wanda. Drzeworyt z Kroniki Macieja Miechowity

Wanda (Wąda^[1]) – bohaterka polskiej legendy . Według najbardziej znanej wersji Wanda, córka Kraka i polska księżniczka, nie zgodziła się na małżeństwo z księciem niemieckim. Urażony książę najechał ze swoimi wojskami ziemie polskie. Armia pod dowództwem Wandy zdołała odeprzeć atak. Wanda jednak zdecydowała się na samobójstwo, rzucając się w nurt Wisły , aby nie prowokować kolejnych napaści (według innej wersji była to ofiara za odniesione zwycięstwo).

Postać najprawdopodobniej wymyślona przez Wincentego Kadłubka ^[2]. Według Kadłubka Wanda rządziła Polską po odsunięciu od władzy syna Kraka, splamionego zbrodnią bratobójstwa^[3]. Najechana przez niejakiego "tyrana lemańskiego" (czyli niemieckiego) staje na czele wojsk i zmusza wroga do odwrotu. Wódz Lemański wygłasza pochwalną pieśń na cześć Wandy i... popełnia samobójstwo^[4]. Zaś królewna rządzi długo i szczęśliwie, zostając do śmierci dziewicą. Kadłubek dodaje:

Od niej ma pochodzić nazwa rzeki Wandalus, ponieważ ona stanowiła ośrodek jej królestwa; stąd wszyscy, którzy podlegali jej władzy, nazwani zostali Wandalami .

Nie ma tu najmniejszej wzmianki o utopieniu się w Wiśle^[5]. Pojawia się ona dopiero w późniejszej Kronice wielkopolskiej ^[6]. Powszechnie znaną wersję zawdzięczamy natomiast Janowi Długoszowi , który nadał najeźdźcy niemieckiemu imię Rytygier ^[7].

W kronikach polskich i zagranicznych (Długosz i Georgius Aelurius^[8]) wspomina się niekiedy o jej dwóch siostrach. Jedną z nich miała być założycielka Pragi , Libusza , a drugą, Waleska , uchodząca za założycielkę Kłodzka ^[9].

Motyw Wandy był często wykorzystywany politycznie jako dowód, że w Polsce może panować kobieta ( Jadwiga , Anna Jagiellonka ) oraz w propagandzie antyniemieckiej (Wanda leży w naszej ziemi, bo nie chciała Niemca).

Historia Wandy jest tematem wielu utworów literackich, zwłaszcza z okresu walki o niepodległość.

Być może nawiązuje do losu Wandy śmierć Ofelii, córki Poloniusza, w Hamlecie Williama Szekspira . Pisał o niej także Goethe . Z przedstawień plastycznych najbardziej znany jest obraz Piotrowskiego z krakowskich Sukiennic oraz cykl "Dzieje Wandy" M. Stachiewicza z klasztoru w Mogile. Ten ostatni zainspirował Norwida do napisania dramatu "Wanda". Za grobowiec Wandy uchodzi kopiec znajdujący się dziś na terenie Nowej Huty , niedaleko wejścia do kombinatu. Jej imię nosi także: osiedle, dom handlowy, stadion sportowy i most. Dzień jej imienin ( 23 czerwca ) jest jednocześnie dniem rozpoczęcia budowy Nowej Huty.

Przypisy

Zobacz też

• imię Wanda ,
• most Wandy ,
• Krak ,
• Lech II ,
• Krak II ,
• Libusza ,
• Waleska .