Zamek Chojnik
nr rej. 85 z 25.11.1949 r.
Litografia z początku XIX w. Litografia z początku XIX w.
Państwo	Polska
Miejscowość	Jelenia Góra
Ukończenie budowy	XV/XVI wiek
Zniszczono	spłonął w 1675 r.
Położenie na mapie Polski Zamek Chojnik
50°50'01″N 15°38'37″E / 50.83361, 15.64361 Na mapach: 50°50'01″N 15°38'37″E / 50.83361, 15.64361

Zamek Chojnik ( niem. Kynast, pol. 1945 – 1948 Chojnasty) – zamek usytuowany nieopodal Jeleniej Góry-Sobieszowa , na szczycie góry Chojnik w Karkonoszach . Góra ta wznosi się na wysokość 627 metrów n.p.m. , a od jej południowo-wschodniej strony znajduje się 150-metrowe urwisko opadające do tzw. Piekielnej Doliny. Warownia znajduje się na terenie rezerwatu przyrody , który jest eksklawą Karkonoskiego Parku Narodowego .

Historia

W drugiej połowie XIII wieku książę legnicki Bolesław Rogatka wzniósł na szczycie góry Chojnik dwór myśliwski. Rozbudował go zamieniając w zamek jego syn Bolko I Surowy książę jaworski na rubieżach swego władztwa gdzie rozpościerały się Karkonosze .

Bolko II Mały , ostatni niezależny książę piastowski na Śląsku (po kądzieli wnuk Władysława Łokietka ), wybudował tu w latach 50. XIV wieku kamienną warownię . W 1364 roku, zbierając pieniądze na zakup praw do zarządzania Łużycami Dolnymi , książę oddał zamek pod zastaw Thimo von Colitzowi. Ten jeszcze w tym samym roku, za kwotę 2500 kop groszy praskich odsprzedał swoje prawa królowi Czech Karolowi Luksemburskiemu . Jednakże Bolko, po niedługim czasie, wykupił posiadłość od tego władcy. Po śmierci księcia jego żona, Agnieszka Habsburska, podarowała zamek Chojnik rycerzowi Gotsch Schaffowi , późniejszemu założycielowi jednego z najpotężniejszych rodów szlacheckich na Śląsku – Schaffgotschów .

Już około roku 1393 szlachcic ten rozpoczął budowę kaplicy zamkowej z czerwonego piaskowca , w formie wykuszu nad bramą wjazdową. Budowa zakończyła się najprawdopodobniej w 1405 roku i niedługo potem rozpoczęto dalszą rozbudowę twierdzy. Na początku XV wieku skutecznie odpierano w niej ataki husytów najeżdżających Śląsk, ale w późniejszym okresie wojen husyckich właściciele okryli się złą sławą raubritterów , łupiąc okoliczną ludność oraz kupców podążających traktem do Czech.

W pierwszej połowie XVI wieku Ulryk Schaffgotsch dokonał kolejnej rozbudowy zamku, związanej z rozwijającą się techniką fortyfikacji .

Herb rodowy rodziny Schaffgotschów

Kolejna burzliwa historia związana jest z Hansem Ulrykiem von Schaffgotschem , zięciem piastowskiego księcia legnicko-brzeskiego Joachima Fryderyka . Podczas wojny trzydziestoletniej był on stronnikiem cesarza Ferdynanda II i służył w jego armii pod dowództwem Albrechta Wallensteina . Kiedy cesarz stracił zaufanie do swojego generała, w 1634 Hans Ulryk jako jego podwładny został aresztowany i rok później, po oskarżeniu o zdradę, ścięty. Wszystkie dobra rodzinne Schaffgotschów skonfiskowano, a do końca wojny zamek obsadzały oddziały cesarskie pod dowództwem generała Rudolfa Collerado, broniące twierdzę przed atakami Szwedów. Po zakończeniu działań wojennych, w roku 1649 syn Hansa Ulryka, Krzysztof Leopold, został mianowany przez cesarza Ferdynanda III Habsburga radcą śląskiego urzędu zwierzchniego i rok później odzyskał swoją posiadłość na górze Chojnik. W 1662 Krzysztof Leopold uzyskał tytuł węgierskiego barona .

Najtragiczniejszym wydarzeniem w historii zamku okazała się niszczycielska działalność natury. Podczas burzy, która nawiedziła okolice Chojnika 31 sierpnia 1675 , zamek trafiło potężne uderzenie pioruna i w twierdzy wybuchł olbrzymi pożar . Ogień doszczętnie strawił całe zabudowania, pozostawiając jedynie zgliszcza. Nie podjęto się już odbudowy i ruiny zamku opustoszały.

Dla wygody turystów, którzy często odwiedzali pozostałości warowni, w 1822 urządzono tam gospodę oraz bazę przewodników górskich. Natomiast w roku 1860 , w przebudowanej północnej bastei , otworzono schronisko turystyczne "Na Zamku Chojnik", które funkcjonuje do dziś. Dopiero w 1964 zamek został gruntownie wyremontowany.

Na początku lat 90. XX wieku twierdza ta stała się siedzibą Bractwa Rycerskiego Zamku Chojnik.

Od 1991 na zamku odbywa się jeden z największych w Polsce turniejów kuszniczych "O Złoty Bełt Zamku Chojnik".

Architektura

Budowla obronna, pierwotnie wzniesiona przez Bolka II, została zbudowana na planie czworokąta o długości ok. 20 m i szerokości 10 m. Północno-zachodnia część została całkowicie zajęta przez budynek mieszkalny, od którego na wschód ciągnął się otoczony murami dziedziniec . Całość od wschodu zamykała okrągła wieża obronna ( stołp ) i brama wjazdowa po stronie północnej.

Około 1405 nowy właściciel Gotsch Schaff ufundował kaplicę św. Jerzego i św. Katarzyny , która została dobudowana w formie wykusza nad bramą wjazdową. Jeszcze w pierwszej połowie XV w. dziedziniec zamku został znacznie poszerzony, a na środku stanął kamienny pręgierz zachowany do dziś (datowany jest na rok 1410 ).

Kolejne rozbudowy nastąpiły na początku XVI wieku . Od północno-wschodniej strony powstał rozległy zamek dolny, który został zajęty głównie przez budynki gospodarcze.

Zamek Chojnik zimą, stan obecny

Pomieszczenia dla załogi oraz kuchnia wraz z piekarnią przylegały do wschodniej części murów, a w północnym narożniku stanęła sala rozpraw. Na terenie warowni nie było możliwości wykopania studni , dlatego na dziedzińcu dolnym oraz górnym zostały umiejscowione skalne cysterny zbierające wodę deszczową. W 1560 wybudowano wydłużoną północną basteję i mniej więcej w tym samym czasie główną bramę z mostem zwodzonym. Tuż przy bramie usytuowano stajnię, a mury wzbogacono renesansową attyką .

W latach 40. XVII wieku , kiedy zamek był zajęty przez wojska cesarskie, dokonano dalszych umocnień twierdzy. W północno-zachodniej części wzniesiono bastion , tworząc kolejną linię murów obronnych oraz basztę bramną od zachodniej strony. Na dziedzińcu powyżej, obok bramy głównej, wybudowano kwaterę dla komendanta.

Zamek Chojnik w legendach i literaturze

Zdjęcie wykonane w 1926 r. z Piekielnej Doliny

Najsłynniejszą legendą , związaną z twierdzą Chojnik, jest historia o pięknej księżniczce Kunegundzie, córce zamożnego właściciela zamku. O jej rękę starało się wielu zacnych rycerzy przybywających na zamek, jednakże księżniczka postawiła śmiałkom jeden warunek. Zostanie żoną tego, kto w pełnej zbroi objedzie na swoim wierzchowcu wokół murów zamkowych. Wszyscy wiedzieli, że zadanie to było niemalże niewykonalne z powodu stromych zboczy góry, jednak niejeden rycerz próbował swych sił. Wszyscy ginęli spadając w przepaść, a co mądrzejsi rezygnowali zawczasu. Wiele lat upłynęło i wielu młodzieńców straciło życie, aż na zamku pojawił się rycerz z Krakowa, który od razu spodobał się Kunegundzie. Chciała nawet dla niego zrezygnować ze śmiertelnej próby, ale dumny śmiałek siedząc w siodle podjął wyzwanie. Objechał zamek, a jego koń utrzymał się na urwistym szlaku. Rozległy się fanfary, a księżniczka wybiegła rzucić mu się na szyję. Ten jednak ani drgnął i odrzekł, iż nie chce wiązać się z Kunegundą, gdyż przez jej okrutny pomysł zginęło tylu niewinnych ludzi. Chciał tylko pokazać, na co stać polskie rycerstwo. Następnie odjechał, a księżniczka, nie mogąc znieść upokorzenia, jakiego doznała od dzielnego rycerza (według innej wersji – wyrzutów sumienia), sama rzuciła się w górską przepaść.

O Chojniku w 1872 pisał w swoim wierszu W zwaliskach Adam Chodyński . Wspomniany jest również w trylogii husyckiej Andrzeja Sapkowskiego jako siedziba rodowa Schaffów .

Bibliografia

• Małgorzata Chorowska: Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne. Wrocław: 2003. . 
• Bohdan Guerquin: Zamki śląskie. Warszawa: 1957. 
• Bohdan Guerquin: Zamki w Polsce. Warszawa: 1984. . 
• Adam Bujak: Zamki i zamczyska. 
• Leszek Kajzer , Stanisław Kołodziejski, Jan Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: 2001. . 
• A. Kuzio-Podrucki: Schaffgotschowie. Zmienne losy śląskiej arystokracji . Bytom: 2007. . 

Panorama z zamku Chojnik

Panorama z zamku Chojnik

Linki zewnętrzne

• Strona Zamku Chojnik