Ważki Polski
Ważki Polski
Ważki (
Odonata
) są drapieżnymi owadami dwuśrodowiskowymi ściśle związanymi ze środowiskiem wodnym –
larwy
żyją w wodzie, a osobniki dorosłe (
imagines
) przebywają w pobliżu zbiorników z wodą stojącą lub płynącą. Mają bardzo dobrze rozwinięty aparat lotu i zmysł wzroku. Badania ważek w Polsce sięgają początków polskiej entomologii (początek XIX wieku). Do 2007 roku wydano około 500 prac poświęconych ważkom Polski[1]:297. Od 1998 roku polscy odonatolodzy są zrzeszeni w Sekcji Odonatologicznej
Polskiego Towarzystwa Entomologicznego
. W
odonatofaunie
Polski
stwierdzono występowanie 75 gatunków, w tym 2 gatunki (Coenagrion mercuriale i Gomphus pulchellus) zostały błędnie wykazane w starej literaturze, choć ich wystąpienie w Polsce uważa się za możliwe[2][3]. Zestawienie skrzydeł ważek: Anisoptera (u góry) i Zygoptera Rząd Odonata reprezentowany jest w Polsce przez przedstawicieli 9
rodzin
, w tym 5 zaliczanych do
ważek różnoskrzydłych
(Anisoptera), a 4 do
równoskrzydłych
(Zygoptera). Znakiem
oznaczono gatunki chronione na terenie Polski[4]. Symbolami VU, EN i CR oznaczono odpowiednią kategorię zagrożenia danego gatunku określoną w
Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt
[5]: - VU – gatunki wysokiego ryzyka narażone na wyginięcie ze względu na postępujący spadek populacyjny,
- EN – gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożone wyginięciem w kraju,
- CR – gatunki skrajnie zagrożone, których liczebność zmalała w kraju do poziomu krytycznego.
W rubryce "Loty" podano przybliżone okresy lotów
osobników dorosłych
. Ważki różnoskrzydłe (Anisoptera)Nazwa zwyczajowa i systematyczna, status ochrony, kategoria zagrożenia | Grafika | Długość ciała (D), rozpiętość skrzydeł (R)[6] | Ubarwienie, cechy szczególne | Preferowane siedliska, uwagi | Loty[6] | Samiec | Samica | Rodzina:
gadziogłówkowate
(Gomphidae) |
gadziogłówka pospolita
, g. zwyczajna (Gomphus vulgatissimus) | | | D 46, R 66 | nogi czarne | wody płynące i jeziora | V–VI |
gadziogłówka żółtonoga
(Gomphus flavipes)
[4] | | | D 52, R 68 | nogi żółto-czarne | w pobliżu dużych, nizinnych rzek | V–VIII |
trzepla zielona
(Ophiogomphus cecilia)
[4] | | | D 57, R 78 | przydatki samców proste, u samic 2 rożki między oczami | nizinne i podgórskie cieki różnej wielkości[7] | VI–IX |
smaglec mniejszy
(Onychogomphus forcipatus) | | | D 50, R 65 | żółto-czarne, przydatki samców zakrzywione | wody płynące i jeziora | VI–VIII | Rodzina:
szklarkowate
(Corduliidae) |
miedziopierś górska
, m. alpejska (Somatochlora alpestris)
[4] EN[8] | | | D 46, R 66 | | wysokie torfowiska, oczka wodne; bardzo rzadki | VI–VII |
miedziopierś metaliczna
, m. błyszcząca (Somatochlora metallica) | | | D 54, R 76 | | gatunek pospolity | V–IX |
miedziopierś północna
, m. arktyczna (Somatochlora arctica)
[4] VU[9] | | | D 43, R 56 | | śródleśne torfowiska, gatunek bardzo rzadki[9] | VI–IX (V–VIII[9]) |
miedziopierś żółtoplama
(Somatochlora flavomaculata) | | | D 48, R 74 | | | VI–VIII |
przeniela dwuplama
(Epitheca bimaculata) | | | D 60, R 82 | | śródleśne jeziorka | V–VI |
szklarka zielona
(Cordulia aenea) | | | D 52, R 72 | dominuje kolor zielony | wody różnego typu | IV–VII | Rodzina:
szklarnikowate
(Cordulegastridae) |
szklarnik górski
(Cordulegaster bidentata) | | | D 80, R 100 | trójkąt potyliczny czarny | na pogórzu i w górach | VI–VIII |
szklarnik leśny
(Cordulegaster boltoni)
[4] VU[10] | | | D 80, R 100 | trójkąt potyliczny żółty | niziny, szybko płynące potoki i rzeki | VI–IX (VI–VIII[10]) | Rodzina:
ważkowate
(Libellulidae) |
lecicha białoznaczna
(Orthetrum albistylum) | | | D 50, R 78 | | ciepłe wody stojące | V–VIII |
lecicha mała
(Orthetrum coerulescens) | | | D 42, R 66 | | płytkie rowy, gatunek rzadki | VI–VIII |
lecicha południowa
(Orthetrum brunneum) | | | D 44, R 68 | | gatunek rzadki | VI–VIII |
lecicha pospolita
(Orthetrum cancellatum) | | | D 48, R 80 | | gatunek pospolity, nad jeziorami liczny | V–VIII |
szablak krwisty
(Sympetrum sanguineum) | | | D 37, R 60 | | wody wszelkiego typu, pospolity w całym kraju | VI–X |
szablak podobny
, s. późny (Sympetrum striolatum) | | | D 41, R 60 | | płytkie, słabo zarośnięte zbiorniki | VI–X |
szablak południowy
(Sympetrum meridionale) | | | D 38, R 56 | piaskowo-czerwonawy tułów samców | małe, ciepłe wody stojące | VI–IX |
szablak przepasany
, s. przewiązany, s. górski (Sympetrum pedemontanum) | | | D 32, R 55 | brązowe przepaski na skrzydłach | rzadki | VII–IX |
szablak przypłaszczony
(Sympetrum depressiusculum) | | | D 36, R 56 | | płytkie, silnie zarośnięte wody stojące | VI–X |
szablak szkocki
, s. czarny (Sympetrum danae) | | | D 35, R 55 | samce czarne | wody stojące i wolno płynące, zwłaszcza torfowiskowe | VI–IX |
szablak wędrowny
, s. wiosenny (Sympetrum fonscolombei) | | | D 38, R 60 | pterostygma jasna, beżowa; samce mają odwłok czerwonoróżowy, nogi czarne | płytkie, silnie nasłonecznione zbiorniki | V–X |
szablak zwyczajny
(Sympetrum vulgatum) | | | D 40, R 60 | | wody stojące, czasem wolno płynące | VII–X |
szablak żółty
(Sympetrum flaveolum) | | | D 37, R 60 | | wody stojące | VI–X |
szafranka czerwona
(Crocothemis erythraea) | | | D 40, R 66 | | wody stojące z gęstą roślinnością | VI–X |
ważka czteroplama
(Libellula quadrimaculata) | | | D 45, R 76 | | wszystkie typy wód | IV–VIII |
ważka płaskobrzucha
(Libellula depressa) | | | D 48, R 80 | | nad świeżo powstałymi zbiornikami | V–VII |
ważka żółta
, w. ruda (Libellula fulva) | | | D 46, R 80 | | jeziora i kanały | V–VII |
zalotka białoczelna
(Leucorrhinia albifrons)
[4] | | | D 39, R 64 | | wody stojące | V–VIII |
zalotka czerwonawa
(Leucorrhinia rubicunda) | | | D 38, R 62 | | torfowiska | IV–VII |
zalotka spłaszczona
(Leucorrhinia caudalis)
[4] | | | D 36, R 65 | | wody stojące o bogatej roślinności | V–VII |
zalotka torfowcowa
, z. wątpliwa (Leucorrhinia dubia) | | | D 37, R 58 | | bagna, stawy i jeziora | IV–VII |
zalotka większa
(Leucorrhinia pectoralis)
[4] | | | D 38, R 66 | | głównie torfowiska | V–VII | Rodzina:
żagnicowate
(Aeshnidae) |
husarz mniejszy
, h. ciemny, h. jeziorny (Anax parthenope) | | | D 71, R 104 | 2 rożki na głowie samic | wody stojące | V–VIII |
husarz wędrowny
(Hemianax ephippiger) | | | D 69, R 100 | | | V–X |
husarz władca
(Anax imperator) | | | D 76, R 110 | | wody stojące | V–VIII |
żagnica jesienna
(Aeshna mixta) | | | D 63, R 88 | | małe, płytkie zbiorniki | VII–XI |
żagnica południowa
(Aeshna affinis) | | | D 60, R 86 | | ciepłe wody stojące | VI–VII |
żagnica północna
(Aeshna caerulea)
[4] | | | D 65, R 90 | | wysokogórskie torfowiska w Karkonoszach | VII |
żagnica ruda
, żagiew ruda (Aeshna isoceles) | | | | | małe zbiorniki | V–VI |
żagnica sina
(Aeshna cyanea) | | | D 73, R 108 | | małe zbiorniki wody stojącej | VI–XI |
żagnica torfowa
, ż. sitowa (Aeshna juncea) | | | D 70, R 95 | | głównie kwaśne wody torfowiskowe | VI–IX |
żagnica torfowcowa
(Aeshna subarctica)
[4] | | | D 68, R 92 | | torfowiska | VII–IX |
żagnica wielka
(Aeshna grandis) | | | D 75, R 100 | | wody stojące i wolno płynące | VI–IX |
żagnica zielona
(Aeshna viridis)
[4] | | | D 66, R 92 | | związana z
osoką aloesowatą
(Stratiotes aloides) | VI–IX |
żagniczka zwyczajna
(Brachytron pratense) | | | D 63, R 75 | | wody stojące | IV–VI |
Ważki równoskrzydłe (Zygoptera)Nazwa zwyczajowa i systematyczna, status ochrony, kategoria zagrożenia | Grafika | Długość ciała (D), rozpiętość skrzydeł (R)[6] | Ubarwienie, cechy szczególne | Preferowane siedliska, uwagi | Loty[6] | Samiec | Samica | Rodzina:
łątkowate
(Coenagrionidae) |
iglica mała
(Nehalennia speciosa)
[4] EN[11] | | | D 30, R 29 | | torfowiska, bardzo rzadki | V–VII |
łątka dzieweczka
(Coenagrion puella) | | | D 34, R 40 | | gatunek pospolity | V–IX |
łątka jeziorna
(Erythromma lindenii) | | | D 35, R 44 | | jeziora | VI–X |
łątka ozdobna
(Coenagrion ornatum)
[4] | | | D 34, R 40 | | płytkie strumienie i rowy, gatunek zanikający | V–VII |
łątka stawowa
(Coenagrion hastulatum) | | | D 34, R 40 | | wody stojące, gatunek pospolity | V–VII |
łątka wczesna
(Coenagrion pulchellum) | | | D 37, R 44 | | wody stojące, gatunek pospolity | V–VIII |
łątka wiosenna
(Coenagrion lunulatum) | | | D 34, R 40 | | ciepłe wody stojące | IV–VII |
łątka zalotna
(Coenagrion scitulum) | | | D 34, R 48 | | stwierdzony 1 raz na terenie Polski | VI–VII |
łątka zielona
(Coenagrion armatum)
[4] CR[12] | | | D 34, R 42 | | bardzo rzadki | IV–VI |
łunica czerwona
(Pyrrhosoma nymphula) | | | D 34, R 48 | | gatunek pospolity | IV–VIII |
nimfa stawowa
(Enallagma cyathigerum) | | | D 34, R 42 | samce błękitne, samice zielone lub szare | | V–IX |
oczobarwnica większa
(Erythromma najas) | | | D 38, R 48 | | | V–VIII |
oczobarwnica mniejsza
(Erythromma viridulum) | | | D 30, R 44 | | | VI–IX |
tężnica wytworna
(Ischnura elegans) | | | D 34, R 42 | | gatunek pospolity | V–IX |
tężnica mała
(Ischnura pumilio) | | | D 30, R 34 | | gatunek rzadki | VI–IX | Rodzina:
pałątkowate
(Lestidae) |
straszka pospolita
, zimówka rudawa (Sympecma fusca) | | | D 37, R 44 | | pospolity w całym kraju; zbiorniki z bujną roślinnością | VII–V |
straszka północna
, s. syberyjska (Sympecma paedisca)
[4] | | | D 37, R 44 | | | VII–V |
pałątka południowa
(Lestes barbarus) | | | D 45, R 55 | nogi brązowo-żółte | płytkie, zarośnięte wody | VI–X |
pałątka niebieskooka
, p. podobna (Lestes dryas) | | | D 43, R 55 | | pospolity w całym kraju; płytkie wody stojące | VI–X |
pałątka pospolita
(Lestes sponsa) | | | D 37, R 46 | | gatunek pospolity | VI–X |
pałątka mała
(Lestes virens, L. v. vestalis) | | | D 37, R 45 | nogi czarne z żółtym paskiem | pospolity w całym kraju | VI–X |
pałątka wielkoplama
(Lestes macrostigma) | | | D 46, R 54 | | w Polsce stwierdzony tylko 1 raz | VI–VIII |
pałątka zielona
(Chalcolestes viridis) | | | D 45, R 58 | | wody stojące lub wolno płynące | VI–X | Rodzina:
pióronogowate
(Platycnemididae) |
pióronóg zwykły
(Platycnemis pennipes) | | | D 35, R 48 | | wody płynące i stojące, gatunek pospolity | V–IX | Rodzina:
świteziankowate
(Calopterygidae) |
świtezianka dziewica
, ś. modra (Calopteryx virgo) | | | D 50, R 70 | | wody płynące, pospolity w całym kraju | IV–VII |
świtezianka błyszcząca
, ś. lśniąca (Calopteryx splendens) | | | D 50, R 70 | | wody płynące, pospolity w całym kraju | V–VIII |
Zobacz teżPrzypisy- ↑ Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007. .
- ↑ Jacek Wendzonka.
Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski (pdf)
. „
Odonatrix
– Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego”. 1 (Suplement) (czerwiec 2005).
ISSN
1733-8239
.
- ↑
Ważki (Odonata) Polski: Systematyka
. Strona internetowa Sekcji Odonatologicznej PTE. [dostęp 28 sierpnia 2010].
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 Na terenie Polski gatunek ten jest objęty
ścisłą ochroną gatunkową
. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (
Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237
)
- ↑
Polska Czerwona Księga Zwierząt: Przyjęte kategorie zagrożeń
. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 5 września 2010].
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Jeśli nie podano inaczej, dane pochodzą z Klucza do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski. J. Wendzonka, 2005
- ↑ Rafał Bernard:
Przewodnik metodyczny: trzepla zielona (pdf)
. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. [dostęp 30 sierpnia 2010].
- ↑ Stefan Mielewczyk:
Polska Czerwona Księga Zwierząt: Somatochlora alpestris (Sélys, 1840)
. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 30 sierpnia 2010].
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Paweł Buczyński & Grzegorz Tończyk:
Polska Czerwona Księga Zwierząt: Somatochlora arctica (Zetterstedt, 1840)
. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 30 sierpnia 2010].
- ↑ 10,0 10,1 Rafał Bernard:
Polska Czerwona Księga Zwierząt: Cordulegaster boltonii (Donovan, 1807)
. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 30 sierpnia 2010].
- ↑ Rafał Ber:
Polska Czerwona Księga Zwierząt: Nehalennia speciosa (Charpentier, 1840)
. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 5 września 2010].
- ↑ Paweł Buczyński:
Polska Czerwona Księga Zwierząt: Coenagrion armatum (Charpentier, 1840)
. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 5 września 2010].
Bibliografia
Inne hasła zawierające informacje o "Ważki Polski":
Dziady (zwyczaj)
...
Pęcice
...
Rodzimy Kościół Polski
...
Biskup
...
Mieszko II Lambert
...
Wincenty Okołowicz
...
Grenoble
...
Linköping
...
Tampere
...
Brno
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Ważki Polski":
208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 9)
...
208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 10)
...
208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 2)
...
|