Zakon Braci Mniejszych (łac. Ordo Fratrum Minorum, pot. franciszkanie) – katolicka wspólnota zakonna z grupy zakonów żebrzących . Założona w 1209 przez św. Franciszka z Asyżu . Zakon ten w 1517 r. na mocy bulli Ite et vos ad vineam meam został podzielony na Zakon Braci Mniejszych zwanych Obserwantami, oraz Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych. W 1619 r. pełną niezależność uzyskała trzecia gałąź: Zakon Braci Mniejszych Kapucynów . Wszystkie trzy zakony są oparte na tej samej regule, napisanej przez św. Franciszka i zatwierdzonej przez papieża Honoriusza III 29 listopada 1223 r. Posiadają wspólne dziedzictwo historyczne i duchowe. Różne konstytucje oraz przełożeni stanowią jednakże o ich odrębności prawnej.

Istotę życia Braci Mniejszych wyznaczają słowa Reguły z 1223 r.:

Habity franciszkanów mogą się różnić w zależności od ich przynalezności. Cechą wspólną dla wszystkich jest sznur z trzema węzłami symbolizującymi rady ewangeliczne . Na zdjęciu: franciszkanin z Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych.

Jest to istota charyzmatu i działalności naśladowców św. Franciszka. Jej uniwersalność powoduje, że Bracia Mniejsi prowadzą bardzo zróżnicowaną działalność: pomoc ubogim, misje, kaznodziejstwo, prowadzenie parafii i sanktuariów, działalność naukowa (warto wspomnieć średniowieczny nurt filozoficzno-teologiczny (szkoła franciszkańska), do której zaliczani są m.in: św. Antoni Padewski , św. Bonawentura , bł. Jan Duns Szkot , William Ockham , Roger Bacon i inni). Jednak przed działalnością zewnętrzną pierwszeństwo posiada życie modlitwy. Charyzmat franciszkański jest więc kontemplacyjno-czynny.

W Polsce pierwszy klasztor franciszkański powstał w 1236 we Wrocławiu , a następny w 1237 w Krakowie .

Podział wspólnoty zakonnej

Św. Franciszek założył trzy zakony: męski, żeński oraz dla osób świeckich.

• I Zakon św. Franciszka - zakony męskie

1. Bracia Mniejsi
2. Bracia Mniejsi Kapucyni
3. Bracia Mniejsi Konwentualni

• II Zakon św. Franciszka - zakony żeńskie

1. Klaryski
2. Klaryski od wieczystej Adoracji
3. Ubogie Siostry Świętej Klary

• III Zakon św. Franciszka - zakony regularne męskie i żeńskie, oparte na III regule św. Franciszka oraz świeccy franciszkanie

1. Franciszkański Zakon Świeckich

Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych

Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych (łac. Ordo Fratrum Minorum Conventualium) pot. franciszkanie, najważniejsze ośrodki w Polsce to klasztor w Niepokalanowie założony przez św. Maksymiliana Marię Kolbego oraz Kościół św. Franciszka z Asyżu w Krakowie , gdzie nieprzerwanie pracują od 1237 . Od XIII w. są stróżami grobu i bazyliki św. Franciszka w Asyżu . Ważne ośrodki w Polsce to liczne klasztory w centrach miast, sanktuaria, parafie i wydawnictwa. Zaangażowani w działalność kulturalną ( Fioretti ), medialną ( Radio Niepokalanów , TV Puls ) i misyjną (co 4 brat mniejszy konwentualny pochodzący z polskiej prowincji pracuje poza granicami kraju), wśród młodzieży i osób uzależnionych.

Strój zakonny to czarny lub szary habit z kapturem przepasany białym sznurem.

Podział Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych w Polsce

1. Prowincja bł. Jakuba Strzemię i św. Antoniego z Padwy - Kraków
2. Prowincja Matki Bożej Niepokalanej^[2] - Warszawa
3. Prowincja św. Maksymiliana Marii Kolbego - Gdańsk

Zakon Braci Mniejszych Kapucynów

Zakon Braci Mniejszych Kapucynów (łac. Ordo Fratrum Minorum Capuccinorum) to zakon nawiązujący do tradycji życia pierwszych franciszkanów założony przez Matteo Serafini da Bascio . W 1528 formalnie wyodrębnili się, w 1619 zatwierdzeni przez papieża , a w 1681 przybyli do Polski. W okresie rozbiorów odgrywali ważną rolę jako działacze społeczni i niepodległościowi. Ważne ośrodki w Polsce to m.in. Ośrodek Apostolstwa Trzeźwości w Zakroczymiu .

Strój zakonny to kasztanowy habit z charakterystycznym długim kapturem przepasany sznurem ( cingulum ).

Podział Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Polsce

1. Prowincja św. Józefa Oblubieńca NMP - Kraków
2. Prowincja św. Wojciecha i św. Stanisława - Warszawa

Zakon Braci Mniejszych

Zakon Braci Mniejszych (łac. Ordo Fratrum Minorum) to zakon połączony w całość w 1897 , pot. franciszkanie. W Polsce ze względów historycznych pot. obserwanci ( reformaci , bernardyni , alkantarzyści ), franciszkanie śląscy. W 1911 Watykan zakazał używania oficjalnie starych nazw w odniesieniu do wspólnoty braci mniejszych^[]. Ważne ośrodki w Polsce to sanktuaria maryjne w Dukli , Kalwarii Zebrzydowskiej , Leżajsku , Panewnikach , Wambierzycach , sanktuaria świętych w Górze św. Anny , Prudniku , liczne parafie i specjalistyczne duszpasterstwa (akademickie, charytatywne, młodzieżowe) oraz Kustodia Ziemi Świętej . Każda prowincja posiada własne wyższe seminaria, a wywodzący się z nich naukowcy pracują w uniwersytetach krajowych i zagranicznych. Bracia mniejsi posiadają w Polsce kilka eremów (m.in. Dukla, Woźniki, na Śliwkuli k. Koniakowa ).

Strój zakonny to brązowy habit przepasany białym sznurem ( cingulum ).

Podział Zakonu Braci Mniejszych w Polsce

1. Prowincja Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny - Katowice
2. Prowincja Matki Bożej Anielskiej - Kraków
3. Prowincja Niepokalanego Poczęcia NMP - Kraków
4. Prowincja św. Franciszka z Asyżu - Poznań
5. Prowincja św. Jadwigi Zakonu Braci Mniejszych - Wrocław

Historia

Choć nie było zamiarem św. Franciszka zakładanie Zakonu, udał się wraz ze swymi naśladowcami do papieża, by uzyskać potwierdzenie swojego sposobu życia. Właśnie to wydarzenie uznaje się za moment założenia Zakonu. Zatwierdzenie ustnej reguły przez papieża Innocentego III miało miejsce prawdobodobnie 16 kwietnia 1209 r. Ponieważ pierwsza reguła św. Franciszka nie była spisana, Kuria Rzymska nie sporządziła również żadnego dokumentu w tej sprawie. Pisemna reguła (zwana regula bullata) została potwierdzona przez papieża Honoriusza III bullą "Solet annuere" z dnia 29 listopada 1223 r.

W chwili śmierci św. Franciszka (1226 r.) Zakon liczył sobie ok. 5000 braci. Szybki rozwój był spowodowany z jednej strony nowatorskimi ideami Założyciela i radykalizmem braci, a z drugiej: sprzyjającą atmosferą rodzącej się w Kościele powszechnej dążności do odnowy życia religijnego. Wędrujący początkowo, bez stałych siedzib bracia poczęli niebawem osiadać w klasztorach, jednakże bez charakterystycznego dla zakonów mniszych stabilitas loci. Jeszcze za życia św. Franciszka Zakon został podzielony na prowincje. Na czele każdej z nich stał minister prowincjalny. Zakonem zarządzał minister generalny. Jednakże w tym pierwszym okresie istnienia Zakonu struktury organizacyjne i terminologia nie były jeszcze w pełni określone. Bracia spotykali się na kapitule . Organizowane początkowo kilka razy do roku, potem razrocznie w okolicy Uroczystości Zesłania Ducha Świętego, ostatecznie zaś raz na kilka lat, kapituły miały charakter spotkania braterskiego. Odbywały się one w kolebce Zakonu, podasyskim kościółku Matki Bożej Anielskiej, zwanym Porcjunkulą . Z powodu dużej ilości braci od 1221 r. na kapitule generalnej spotykali się tylko przedstawiciele prowincji. Z biegiem czasu kapituły przyjęły charakter organizacyjny: ustawodawczy i wyborczy.

Różne interpretacje Reguły i praktyki dotyczące ubóstwa spowodowały powstanie podziałów. Pierwsza linia interpretacji (observantia laxata) postulowała, za cenę złagodzenia ubóstwa, podjęcie przez braci różnorakich zadań w Kościele: misji ad gentes, działalności naukowej, kaznodziejskiej. Druga linia (observantia extrema) stanowiła przeciwieństwo pozostałej. Jej cechą charakterystyczną było usiłowanie zachowywania reguły w dosłowny sposób. Trzecia linia (observantia mitigata) stanowiła wyważony kompromis. Elementy tych trzech opcji można odnaleźć w późniejszych odgałęzieniach i podziałach I i II Zakonu.

Kontrowersje na temat ubóstwa i zadań, jakie powinni podejmować bracia, ciągnęły się z mniejszym czy większym natężeniem przez całą historię Zakonu. Znalazły swój wyraz w autonomiczności obserwantów od braci konwentualnych w XV w., a następnie w ich rozdzieleniu w 1517 r. przez papieża Leona X bullą "Ite et vos in vineam meam", w powstaniu kapucynów oraz podziałach obserwantów w ramach jednego zakonu na autonomiczne gałęzie. Także w dzisiejszych czasach dążenie do reform znalazło swoje ucieleśnienie w powstaniu Franciszkanów Odnowy (Franciscan Friars of Renewal) w 1987 r.

Zobacz też

• Generałowie franciszkanów
• Kustodia Ziemi Świętej
• Pio z Pietrelciny
• Studium Biblicum Franciscanum
• Duchowość franciszkańska
• Acta Ordinis Fratrum Minorum
• Klasztor franciszkanów w Łodzi

Źródła

• H. Wyczawski, Krótka historia Zakonu Braci Mniejszych, [w:] Klasztory bernardyńskie w Polsce, Kalwaria Zebrzydowska 1985

Przypisy

Linki zewnętrzne

• serwis informacyjny Franciszkanów w Polsce
• zakony franciszkańskie (OFM) w Polsce i na misjach – strona kierująca na witryny poszczególnych wspólnot
• Franciszkanie w katalogu Open Directory Project
• Platforma telewizyjna franciszkanów