Gomfotery (Gomphotheriidae) - wymarła
rodzina
trąbowców
, prawdopodobnie najbardziej zróżnicowana ze wszystkich rodzin tego
rzędu
.
Za najstarszego przedstawiciela tej grupy
ssaków
uważa się rodzaj Phiomia, pochodzący z osadów wczesno i
środkowooligoceńskich
Egiptu
(
El Fayoum
) i
Etiopii
(Chilga). Niekiedy jednak rodzaj ten jest wyłączany z rodziny gomfoterów. Do tej rodziny zalicza się również niekiedy Choerolophodontinae i Amebelodontidae.
Typowe gomfotery z rodzaju Gomphotherium to średniej wielkości trąbowce (przeciętnie 2
m
wysokości w kłębie
), wydłużonym ciele, dwóch parach
ciosów
i silnie wydłużonej dolnej szczęce.
Żuchwa
znacznie przekraczała długością
szczękę
, miała stosunkowo delikatną strukturę i kończyła się dwoma prostymi ciosami. Ciosy w górnej szczęce były znacznie dłuższe i nieco zakrzywione do dołu.
Zęby
trzonowe miały kilka guzków i były przystosowane do rozdrabniania głównie liści i gałązek.
Niewyjaśniona jest do dziś zagadka
morfologii
trąby tych ssaków. Niektórzy naukowcy sugerują, że była ona szeroka i stosunkowo mało ruchliwa i tworzyła ryj zbliżony nieco do świńskiego. Inni z kolei sugerują, że gomfotery miały typową chwytną trąbę różniącą się od trąby dzisiejszych słoni jedynie długością. W każdym razie taka budowa pyska musiała być wysoce efektywna w zdobywaniu pokarmu, gdyż opisano ok. 20 gatunków z tego rodzaju zasiedlających
Afrykę
,
Europę
,
Azję
i
Północną Amerykę
od środkowego oligocenu aż po
pliocen
. Inna gałąź gomfoterów rozwinęła formy zbliżone budową i sylwetką do dzisiejszych
słoniowatych
.
W rodzaju Sinomastodon należy szukać przodków podrodziny Cuvieroniinae, grupy która osiągnęła chyba największy sukces wśród gomfoterów. Trąbowce te miały już silnie skróconą
żuchwę
bez ciosów oraz wydłużoną typowo "słoniową" trąbę. Gatunki tu należące pierwotnie zamieszkiwały Północną Amerykę, ale po połączeniu się tego kontynentu z
Ameryką Południową
zasiedliły nowe rejony i zróżnicowały się, szybko zajmując nowe
nisze ekologiczne
. Przynajmniej trzy rodzaje doczekały się pojawienia Paleoindian i być może stanowiły ich zwierzynę łowiecką. Stegomastodon, wielkością zbliżony do dzisiejszych
słoni indyjskich
(Elephas maximus), zasiedlał głównie
biotopy
leśne północnej części Ameryki Południowej. Podobnej wielkości był Haplomastodon zasiedlający
sawanny
i
pampasy
. Najmniejszy był Cuvieronius przystosowany do ostrego klimatu i trudnych warunków
Andów
i suchych pampasów. Ten ostatni rodzaj zasiedlał również Amerykę Północną — (
Teksas
i
Florydę
). Bardzo charakterystyczną cechą Cuvieronius były ciosy spiralnie skręcone wokół osi.
Istnieje niepotwierdzone domniemanie, iż któryś z tych gatunków dotrwał do czasów
prekolumbijskich cywilizacji
Ameryki Południowej. Na jednej z płaskorzeźb
Majów
znajdują się wizerunki niezidentyfikowanych zwierząt, w których niektórzy naukowcy rozpoznają jakiegoś trąbowca. Jeśli się nie mylą, to trąbowce zamieszkiwały Amerykę Południową jeszcze zaledwie kilkaset lat temu. Udowodnić jednak tę hipotezę mogą jedynie znaleziska szczątków kostnych.
W pliocenie inna gałąź rozwojowa gomfoterów wykształciła niezwykle wydłużone ciosy w górnej szczęce. Były to Anancinae.
Żuchwa
była również u nich silnie skrócona a ciosy w niej albo mocno zredukowane, albo całkowicie zanikłe. Z kolei górne ciosy były mało zakrzywione i osiągały u niektórych osobników ponad 4 metry długości przy rozmiarach zwierzęcia mniejszych niż w przypadku dzisiejszych słoni. Nie wiadomo do czego mogły służyć tak silnie rozwinięte ciosy, ale były na pewno zbyt długie, aby spełniać funkcje takie same jak u właściwych słoni. Anancus zasiedlał w pliocenie rozległe obszary Azji i Europy, a w
plejstocenie
już tylko Afrykę. Doczekał prawdopodobnie pojawienia się pierwszych
człowiekowatych
. Prawdopodobnie od bliskiego krewniaka Anancinae wywodzą się właściwe
słoniowate
(Elephantidae).
Linki zewnętrzne