Andrzejki
AndrzejkiAndrzejki (znane też jako Jędrzejki lub Jędrzejówki) – wieczór
wróżb
odprawianych w nocy z
29
na
30 listopada
, w
wigilię
świętego Andrzeja
, patrona
Szkocji
,
Grecji
i
Rosji
. Pierwsza
polska
wzmianka literacka o nim pojawiła się w
1557
za sprawą
Marcina Bielskiego
[1]. Dzień ten przypada na końcu lub na początku
roku liturgicznego
. Andrzejki są specjalną okazją do zorganizowania ostatnich hucznych zabaw przed rozpoczynającym się
adwentem
. HistoriaNiegdyś
wróżby
andrzejkowe miały charakter wyłącznie matrymonialny i przeznaczone były dla niezamężnych dziewcząt (męskim odpowiednikiem andrzejek były
katarzynki
). Początkowo andrzejki traktowano bardzo poważnie, a wróżby odprawiano tylko indywidualnie, w odosobnieniu; w czasach późniejszych przybrały formę zbiorową, organizowaną w grupach rówieśniczych panien na wydaniu, zaś współcześnie przekształciły się w niezobowiązującą zabawę gromadzącą młodzież obojga płci. Pochodzenie andrzejkowych wróżb matrymonialnych nie jest do końca znane – niektórzy autorzy wskazują na starożytną
Grecję
, podkreślając podobieństwo
źródłosłowu
imienia Andrzej (Andress) i greckich słów aner, andros oznaczających męża, mężczyznę; inni odwołują się do
kultu
starogermańskiego boga Freyera, dawcy bogactw, bóstwa miłości i płodności. Niektóre andrzejkowe wróżby i zabiegi magiczne Indywidualne- dziewczyny wysiewały w garnkach lub na skrawku pola ziarna lnu i konopi, które zagrabiano męskimi spodniami, w nadziei, że sprowadzi to do domu kandydata na męża (Kresy Wschodnie)
- jeśli dziewczyna pościła przez cały dzień i modliła się do świętego Andrzeja, to we śnie mógł ukazać się jej przyszły ukochany (powszechne)
- jeśli ucięta przez pannę w dniu świętego Andrzeja gałązka
wiśni
lub
czereśni
zakwitła w wigilię
Bożego Narodzenia
, dziewczyna mogła liczyć na rychłe pójście za mąż (powszechne)
Tradycyjna andrzejkowa wróżba polega na laniu wosku tzw.
keromancja
i odgadywaniu przyszłości z kształtu cienia. | Postać woskowa (Andrzejki 2008). | Wieczór magii i ziół (Andrzejki 2005 - Studencko-Doktoranckie Koło Naukowe Ekologów na
UWM
|
Zbiorowe- losowanie przedmiotów o symbolicznym znaczeniu np. listek oznaczał staropanieństwo, obrączka lub wstążka z czepka – bliski ślub, różaniec – stan zakonny
- wylewanie wosku na zimną wodę (często przez klucz) i wróżenie z kształtu zastygłej masy lub rzucanego przez nią cienia sylwetki przyszłego wielbiciela, akcesoriów związanych z jego zawodem itp.
- ustawianie od ściany do progu jeden za drugim butów zgromadzonych dziewczyn: ta której but pierwszy dotarł do progu miała jako pierwsza wyjść za mąż
- strona od której zaszczekał pies miała być tą, z której nadejdzie przyszły oblubieniec
- dziewczyny rzucały psu kulki z ciasta oznaczające wybranych chłopców i czekały, którą zje jako pierwszą
- dziewczyny ustawiały się w koło i wpuszczały do środka gąsiora z zawiązanymi oczami; dziewczyna do której gąsior najpierw podszedł (albo skubnął) – jako pierwsza miała wyjść za mąż (wróżba znana na
Kujawach
i w Małopolsce)[2].
- dziewczyny kładły na ławie placki posmarowane tłuszczem i sprowadzały psa; ta dziewczyna, której placek został najpierw zjedzony jako pierwsza miała wyjść za mąż (wróżba znana na
Mazowszu
)[2].
- uczestnicy zabawy pisali imiona na dwóch kartkach: imiona dziewczyn na jednej, a chłopców na drugiej. Potem dziewczyna przekłuwała z czystej strony kartkę z imionami chłopców tak, by ich nie widzieć. Dziewczyna miała potem wyjść za mąż za chłopca o imieniu, które przekłuła. Chłopcy natomiast przekłuwali kartkę z imionami dziewczyn. (wróżba nowoczesna, znana w całej Polsce)
W Szkocji, jako
święto bankowe
, hucznie obchodzony jest dzień
świętego Andrzeja
, tj.
30 listopada
, tam czci się go hucznie jedząc i pijąc. Zobacz teżPrzypisy- ↑
Andrzejki
.
- ↑ 2,0 2,1 Czesław Witkowski, Doroczne polskie obrzędy i zwyczaje ludowe, wyd. Muzeum Etnograficzne w Krakowie, 1965 Kraków, s. 53.
Bibliografia- Ogrodowska, B. (2001) Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik. Warszawa: Verbinum
- Chwalba, A. (red.) (2005) Obyczaje w Polsce. Od średniowiecza do czasów współczesnych. Warszawa: PWN
- Czesław Witkowski, Doroczne polskie obrzędy i zwyczaje ludowe, wyd. Muzeum Etnograficzne w Krakowie, 1965 Kraków.
Inne hasła zawierające informacje o "Andrzejki":
Andrzej Apostoł
...
Andrzejki
AndrzejkiAndrzej ApostołDzień
29 listopada
Typ święta
pogańskie
Zwyczajewróżby i zabiegi magiczneInne nazwyJędrzejki, JędrzejówkiPodobne święta
Barbórka
,
Gregorianki
,
Katarzynki
, ...
Katarzynki
...
Gregorianki
...
Kategoria:Zwyczaje świąteczne
...
Kategoria:Święta
...
Gryfów Śląski
mieszkańców miasta. Organizuje imprezy kulturalne, rozrywkowe, okolicznościowe np. Dzień Matki, Dzień Babci, Andrzejki, Mikołajki. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy jest organizatorem np. wieczorów poezji, ...
29 listopada
...
24 listopada
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Andrzejki":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|