Paweł Andrejew ok. 1932

Paweł Andrejew - (ur. 14 września 1887 - zm. 16 marca 1942 ) był polskim adwokatem w międzywojennym Wilnie. Z pochodzenia Rosjanin, Paweł Andrejew znany był z mów sądowych wygłaszanych po polsku.

Urodził się w rodzinie adwokata Bazylego Andrejewa. Ukończył gimnazjum w Wilnie . Brał udział w strajkach szkolnych 1905 roku. Wychowywany przez ciotkę Piotrowską, był miłośnikiem kultury polskiej. Ukończył prawo na Uniwersytecie w St. Petersburgu. Od 1912 roku wpisany na listę adwokatów w Wilnie. W 1914 roku ożenił się z Eugenią Pochitonow, jedną z jedenastu córek dentysty w Wilnie, Mikołaja Pochitonowa.

Po ustanowieniu polskiej administracji w Wilnie, uzyskał renomę jednego z najlepszych adwokatów w mieście. Rozgłos uzyskał między innymi broniąc Borysa Kowerdy , zabójcy posła sowieckiego Piotra Wojkowa , w głośnym procesie w Warszawie w 1927 roku. Andrejew podkreślał w swojej mowie pobudki patriotyczne czynu Kowerdy , dziewiętnastoletniego ucznia gimnazjum rosyjskiego w Wilnie, syna działacza białogwardyjskiego.

Paweł Andrejew został aresztowany przez NKWD w Wilnie w październiku 1940 roku, podczas tzw. drugiej okupacji sowieckiej Wilna. Po ataku Niemiec hitlerowskich na Polskę, Andrejew został 23 czerwca 1941 przewieziony w transporcie więźniów z więzienia na Łukiszkach w Wilnie w głąb Rosji i od 3 lipca 1941 roku więziony w Gorkij (nazwa od 1932 r.; przedtem i obecnie Niżny Nowogród ), w Więzieniu Numer 1, gdzie więziono wielu Polaków. W sierpniu 1941 roku większości uwięzionych udaje się wydostać do formowanej wtedy Armii Andersa, Andrejew pozostaje jednak w więzieniu.

W lutym 1942 roku wytoczono Andrejewowi proces zarzucając mu wrogie nastawienie do ZSRR. Po krótkim procesie, 9 lutego 1942 roku Andrejew został skazany na karę śmierci, a jego odwołanie (proces sowiecki odbywał się bez adwokata) uwzględniono o tyle, że zmieniono paragraf podstawy skazania, ale nie sam wyrok. Paweł Andrejew został rozstrzelany w więzieniu w Gorkij 16 marca 1942 roku. Nieznane jest miejsce jego pochowania. Po wojnie władze radzieckie przez szereg lat utrzymywały, że Paweł Andrejew został zwolniony z więzienia w czasie formowania Armii Andersa i wraz z Wojskiem Polskim ewakuował się do Pahlevi w Iranie.

Grób symboliczny Pawła Andrejewa znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Akta NKWD dotyczące aresztowania, procesu oraz wykonania wyroku na Andrejewie są obecnie dostępne w Litewskim Archiwum Specjalnym (Lietuvos Ypatingasis Archivas) w Wilnie.

Źródła

• Słownik biograficzny adwokatów polskich; Zdzisław Czeszejko-Sochacki, Naczelna Rada Adwokacka, Ośrodek Badawczy Adwokatury, Redakcja "Palestry." Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1980, (str. 18)
• Księga adresowa m. Wilna: Wileński kalendarz informacyjny, Nakładem Józefa Zawadzkiego, Wilno 1939, wymienia na stronie 82 pośród adwokatów: Andrejew Paweł, Mickiewicza 37 m. 3, tel. 13-08
• O transporcie z Łukiszek do Gorkij: Longin Tomaszewski, Kronika Wileńska 1939-1941, Wydawnictwo Pomost, 1990, (str. 184)
• O Pawle Andrejewie wspomina też Bohdan Kawecki w książce: Z wędrówek wileńskiego prokuratora, Wydawnictwo Polskiej Fundacji Kulturalnej, Londyn, 1977 (str. 186: " Adwokat Paweł Andrejew, po matce Polak, obywatel polski, aresztowany przez bolszewików i wywieziony dla Rosji, Po tzw. amnestii nie został zwolniony...")
• Akta uwięzienia, procesu i skazania dot. Pawła Andrejewa w dawnym archiwum NKWD w Wilnie: Lietuvos Ypatingasis Archivas, Vilnius, Gedymino pr.40; Akta reg. nr.7321

Linki zewnętrzne

• strona Paweł Andrejew - In Memoriam
• Paweł Andrejew w sprawie Głuchowski kontra Maliszewski, czerwiec 1936 r. (Sebastian Chosiński, Instytucjonalny Obrońca Pokrzywdzonych.Józefa Mackiewicza przygody z reportażem)