Max Karl Ernst Ludwig Planck (ur.
23 kwietnia
1858
, zm.
4 października
1947
) - niemiecki fizyk, autor prac z zakresu
termodynamiki
,
promieniowania termicznego
,
energii
,
dyspersji
,
optyki
,
teorii względności
, a przede wszystkim
teorii kwantów
.
W roku
1889
odkrył stałą fizyczną nazwaną następnie jego nazwiskiem (
stała Plancka
), co dało początek
mechanice kwantowej
.
Dzieciństwo i młodość
Planck pochodził z rodziny uczonych. Zarówno jego pradziadek jak i dziadek ze strony ojca byli profesorami teologii w
Getyndze
, ojciec był profesorem prawa w
Kilonii
i
Monachium
, a stryj sędzią, profesorem prawa i jednym z autorów niemieckiego Kodeksu Cywilnego.
Max Planck urodził się w Kilonii jako syn Johanna Juliusa Wilhelma Plancka, znanego profesora prawa konstytucyjnego, współtwórcy pruskiego kodeksu cywilnego i jego drugiej żony Emmy Patzig. Był szóstym dzieckiem w rodzinie, przy czym dwoje z jego rodzeństwa pochodziło z pierwszego małżeństwa ojca.
W 1867 rodzina przeprowadziła się do Monachium, a Planck został zapisany do tamtejszego elitarnego Königliches Maximiliansgymnasium, gdzie trafił pod opiekę niejakiego Hermanna Müllera, który poprzez lekcje
matematyki
,
mechaniki
oraz
astronomii
inspirował swojego ucznia. Od niego pierwszego Planck nauczył się
zasady zachowania energii
. Planck ukończył szkołę średnią już w wieku szesnastu lat.
Edukacja i kariera uniwersytecka
Planck był również utalentowanym muzykiem. Brał lekcje śpiewu, grał na fortepianie, organach, wiolonczeli, komponował pieśni i opery. Jednakże za kierunek studiów zamiast
muzyki
obrał
fizykę
.
Monachijski profesor fizyki
Philipp von Jolly
odradzał mu to, twierdząc, że jest to dziedzina, w której prawie wszystko już odkryto i do wypełnienia pozostało jedynie kilka luk. Planck odparł, że nie pragnie odkrywać nowych rzeczy, ale jedynie zrozumieć podstawy tego, co już zostało opisane i w roku 1874 podjął studia na
Uniwersytecie Monachijskim
. Pod kierownictwem von Jollego Planck przeprowadził jedyne eksperymenty w całej swojej naukowej karierze badając
dyfuzję
wodoru
przez rozgrzaną
platynę
). Szybko przeszedł jednak do
fizyki teoretycznej
.
W roku 1877 wyjechał do
Berlina
, gdzie przez rok studiował u sławnych fizyków –
Hermana von Helmholtza
i
Gustawa Kirchhoffa
- a także u matematyka
Karla Weierstrassa
. Planck zaprzyjaźnił się z Helmoltzem. W tym samym czasie powziął też zamiar samodzielnego studiowania prac
Clausiusa
, co zaowocowało wyborem
ciepła
jako specjalności.
W październiku 1878 Planck zdał egzamin państwowy nauczycielski, a w lutym 1879 obronił doktorat ("Über den zweiten Hauptsatz der mechanischen Wärmetheorie"). Potem krótko uczył matematyki i fizyki w swym dawnym gimnazjum w Monachium.
W czerwcu 1880, wieku 22 lat, przeprowadził przewód habilitacyjny ("Gleichgewichtszustände isotroper Körper in verschiedenen Temperaturen "). Kolejne 5 lat spędził na Uniwersytecie Monachijskim jako docent bez prawa do wynagrodzenia utrzymując się z publikacji naukowych. W 1885 r. został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego w katedrze fizyki teoretycznej Uniwersytetu Kilońskiego. Jego prace z dziedziny termodynamiki i entropii nie wywołały początkowo zainteresowania w świecie naukowym, jednakże monografia pt. "Zasada zachowania energii" zyskała w 1887 r. wyróżnienie na Uniwersytecie w Getyndze. Rok później Planck został powołany na Uniwersytet Berliński, gdzie w 1892 r. awansowano go na profesora zwyczajnego. W tym czasie jego pozycja naukowa jest już ugruntowana, co znajduje wyraz w wybraniu go w 1894 r. do Pruskiej Akademii Nauk. W Berlinie zostaje także jednym z członków Niemieckiego Towarzystwa Fizyki i prowadzi wykłady z zakresu fizyki teoretycznej.
Był promotorem kilku późniejszych sław z dziedziny fizyki, w tym dwóch laureatów Nagrody Nobla (
Max von Laue
i
Walther Bothe
). Jako jeden z pierwszych docenił
teorię względności
Einsteina
i będąc rektorem Uniwersytetu Berlińskiego sprowadził go na tę uczelnię. W 1918 r. został laureatem
Nagrody Nobla
. Od lat 20. XX w. Planck uchodził za największy autorytet w dziedzinie fizyki w Niemczech i piastował wiele czołowych stanowisk w towarzystwach naukowych swego kraju (m.in. w Cesarskim Towarzystwie Naukowym przemianowanym później na
Towarzystwo Maxa Plancka
). W 1926 r. przeszedł oficjalnie na emeryturę, ale pozostał czynnym naukowcem prowadzącym serie wykładów w kraju i zagranicą .
Zmarł 4 października 1947 r. w wieku 89 lat.
Zobacz też
Linki zewnętrzne