Nowa Anglia

Data przystąpienia do Unii
Stan:  - Connecticut  - Maine  - Massachusetts  - New Hampshire  - Rhode Island  - Vermont	- 9 stycznia 1788 (5)  - odłączenie od Massachusetts 15 marca 1820 (23)  - 6 lutego 1788 (6)  - 21 czerwca 1788 (9)  - 29 maja 1790 (13)  - 4 marca 1791 (14)
Statystyki
Największe miasto	Boston
Stany USA	Connecticut , Maine , Massachusetts , New Hampshire , Rhode Island i Vermont
Powierzchnia  - w sumie	69 746 mi² (181 440 km²)
Ludność  - Łącznie (2006)  - Gęstość zaludnienia	14 239 724[1] 76,7 os/km²

Nowa Anglia ( ang. New England) – region Stanów Zjednoczonych , ulokowany na północnym wschodzie kraju, kolebka kultury USA. Nowa Anglia składa się z 6 stanów: Maine , New Hampshire , Vermont , Massachusetts , Rhode Island i Connecticut .

Pierwotne region ten był zamieszkany przez indiańskich autochtonów . Kolonizacja tych terenów przez Europejczyków zaczęła się 21 listopada 1620 r., kiedy to angielscy pielgrzymi , uciekając przed prześladowaniami, dotarli na te tereny i założyli miasto Plymouth . Założenie Plymouth stało się zaczynem do budowy kolejnych miast w Nowej Anglii. Przybywający na te tereny liczni angielscy i szkoccy emigranci , zakładali kolejne miasta, coraz bardziej kolonizując te dzikie niegdyś tereny. Dzięki nim zaczęły powstawać takie miasta jak: Boston , Nantucket , New Bedford , czy słynne z procesu o czary miasto Salem .

Nowa Anglia odegrała znaczną rolę w ruchu abolicjonistycznym , który doprowadził w późniejszym okresie do zniesienia niewolnictwa . Nowa Anglia jest także wraz z Doliną Krzemową i stanem Illinois zagłębiem intelektualnym Stanów Zjednoczonych. New England słynie, bowiem, jako region , w którym znajdują się znane prestiżowe prywatne uczelnie. Należą do nich: Uniwersytet Browna , Dartmouth College , Uniwersytet Yale , Massachusetts Institute of Technology czy Uniwersytet Harvarda . Stąd także pochodziło aż 8 z 44 dotychczasowych prezydentów USA. To tutaj rozwinęła się, jako pierwsza amerykańska literatura i filozofia , utworzono pierwsze szkoły publiczne oraz rozpoczęła się rewolucja przemysłowa na terenie Stanów Zjednoczonych.

Podział terytorialny i ludność

Główne miasta

1. Boston , Massachusetts : 589 141^[2]
2. Providence , Rhode Island : 173 618
3. Worcester , Massachusetts : 172 648
4. Springfield , Massachusetts : 152 082
5. Bridgeport , Connecticut : 139 529
6. Hartford , Connecticut : 124 558
7. New Haven , Connecticut : 123 626
8. Stamford , Connecticut : 117 083
9. Waterbury , Connecticut : 107 271
10. Manchester , New Hampshire : 107 006
11. Lowell , Massachusetts : 105 167

Podział etniczny i językowy

• Około 90% mieszkańców Nowej Anglii, to potomkowie białych emigrantów z Europy. Najwięcej, bo aż 96,9% mieszkańców pochodzenia europejskiego, w stosunku do całej populacji mieszka w stanach Maine i Vermont. Najmniej, bo 86,7% białych w stosunku do reszty, mieszka w najbardziej kosmopolitycznym stanie Nowej Anglii, Massachusetts. Jest to związane głównie z rozrastaniem się aglomeracji bostońskiej i imigracji na te tereny licznej kadry naukowej z całego świata.
• Drugą po białych największą grupą etniczną, są Afroamerykanie , którzy stanowią ok. 5-7% mieszkańców. Stosunkowo najwięcej w porównaniu do reszty ludności, jest ich w stanie Connecticut. Wg ostatniego spisu Afroamerykanie stanowią 10,1% ludności.
• W Nowej Anglii ok. 0,4% mieszkańców to potomkowie mieszkających na tych terenach Indian.
• Najpowszechniej używanym językiem jest język angielski (82,9%), a za nim hiszpański (6,42%), portugalski (2,14%) i francuski (2,07%)^[3].
• Najbardziej dynamicznie rosnącą grupą etniczną są Latynosi pochodzący głównie z Dominikany i Portoryko ^[1].

Religia

• Protestanci , którzy w XVII wieku skolonizowali dzisiejszą Nową Anglię, początkowo stanowili niemal 100% populacji . Pierwotnie, ze względu na przekonania religijne dominowała wśród nich niechęć, a nawet nienawiść do nielicznych w wieku XVII i XVIII imigrantów, którzy pozostawali wierni religii rzymskokatolickiej . W następnych wiekach struktura religijna w Nowej Anglii uległa znacznemu przeobrażeniu, bowiem coraz liczniejsi imigranci z Irlandii , Włoch , Portugalii i Polski (a obecnie także z Dominikany i Portoryko ), doprowadzili do tego, że obecnie katolicy są najliczniejszą grupą wyznaniową na tych terenach. Katolicy przeważają we wszystkich 6 stanach Nowej Anglii, lecz jeśli liczyć wszystkich protestantów, jako całość, przeważaliby oni jednak w stanach Maine i New Hampshire.

• W Nowej Anglii mieszka nieliczna^[4], lecz bardzo wpływowa mniejszość żydowska . Bardzo wielu znanych naukowców, w tym także noblistów pochodzenia żydowskiego studiowało, pracowało, bądź nadal pracuje na tamtejszych uniwersytetach. Warto dla przykładu wspomnieć tutaj absolwenta Harvardu Henry'ego Kissingera . Amerykanie żydowskiego pochodzenia, są również właścicielami i pracownikami wielu renomowanych kancelarii prawniczych w Bostonie .

• W stanie Vermont, urodzili się Joseph Smith i Brigham Young , prorocy i założyciele Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich . Mimo iż liczba mormonów w Stanach Zjednoczonych wynosi ok. 5 mln 691 tys.^[5], to w rodzinnym stanie, założycieli tego odłamu chrześcijaństwa , religia ta nie cieszy się większym powodzeniem. Wg szacunków, nie wyznaje jej nawet 1% mieszkańców.

Podział religijny w stanie Connecticut

Świątynia Stowarzyszenia Chrześcijańskiej Nauki w Bostonie.

Podział religijny w stanie Maine

Świątynia w Roxbury

Podział religijny w stanie Massachusetts

Podział religijny w stanie New Hampshire

Podział religijny w stanie Rhode Island

Podział religijny w stanie Vermont

Geografia i klimat

Nowa Anglia (40°58'N – 47°28'N i 66°57'W – 73°44'W) leży w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Od północy graniczy z Kanadą (prowincje Nowy Brunszwik i Quebec ), a od wschodu ze stanem Nowy Jork . Południową i wschodnią granicę Nowej Anglii wyznacza Ocean Atlantycki (Zatoka Maine i Massachusetts). Powierzchnia tego regionu wynosi 181,440 km², czyli ok. 2% powierzchni Stanów Zjednoczonych.

Geografia Nowej Anglii została ukształtowana głównie działalnością lodowca, który ustąpił z tych terenów tysiące lat temu. Zlodowacenie zostawiło po sobie głównie postrzępione wybrzeże i łagodne stoki górskie, a na nadmorskich nizinach pełno jest pozostałych z tego okresu polodowcowych jezior i bagien. Najwyższym szczytem Nowej Anglii jest wysoka na 1 917 m, znajdująca się w stanie New Hampshire góra Waszyngtona, która jest najwyższym szczytem jednego z pasm Apallachów – Gór Białych. Góra ta słynie z nieprzewidywalnej pogody i huraganowych wiatrów (max 372 km/h). W regionie pełno jest również rzek i strumieni. Główną rzeką jest długa na 640 km, z dorzeczem o powierzchni 29 138 km² Connecticut River. Największym jeziorem jest leżące na granicy amerykańsko kanadyjskiej jezioro Champlain . Powierzchnia tego jeziora wynosi 1130 km².

Klimat leżącej na atlantyckim wybrzeżu Nowej Anglii, jest ściśle związany zarówno z działalnością zimnego prądu labradorskiego , jak i obecnością długich pasm górskich ciągnących się od stanu Connecticut do samej granicy amerykańsko-kanadyjskiej w stanie Maine. Nowo angielski klimat znany jest przede wszystkim ze swojej nieprzewidywalności i różni się w zależności od regionów. W północnych bardziej górzystych stanach Maine, New Hampshire i Vermont klimat jest wilgotny, kontynentalny z krótkim dość chłodnym latem i mroźną zimą. Południowe stany Connecticut, Massachusetts i Rhode Island mają również klimat wilgotny kontynentalny z mroźnymi zimami, lecz występują tam znacznie cieplejsze lata. Wiosny są przeważnie deszczowe i mgliste . Średnia suma opadów waha się między 1000 a 1500 mm rocznie z tym, że w północnych stanach Vermont i Maine opadów jest mniej i roczna suma opadów waha się tam między 500 a 1000 mm. W zimę zazwyczaj pada około 2500 mm śniegu. Z tego powodu stany New Hampshire i Vermont z licznymi kurortami, stały się popularnymi wśród narciarzy miejscami.

Historia

"Mayflower w zatoce Plymouth" William Halsall, 1882

Przed kolonizacją

Nowa Anglia na długo przed przybyciem europejskich kolonizatorów, była zasiedlona przez liczne plemiona indiańskie ( Abenakowie , Penobscotowie , Wampanoagowie i wiele innych) posługujące się językami algonkińskimi . Podczas przybycia kolonizatorów Abenakowie zamieszkiwali tereny obecnych stanów Vermont , New Hampshire , a także zachodnią część obecnego stanu Maine oraz część Quebecu . Penobscotowie , zasiedlili tereny wzdłuż rzeki Penobscot w stanie Maine , zaś Wampanoagowie zamieszkiwali tereny obecnych stanów Massachusetts (południowa część), Rhode Island oraz wyspy Nantucket i Marthas Vineyard.

Plymouth Council dla Nowej Anglii

Nazwa "Nowa Anglia" została oficjalnie usankcjonowana 3 września 1620 roku, kiedy statut the Virginia Company of Plymouth został zastąpiony królewskim statutem dla Plymouth Council for New England – Spółki akcyjnej założonej w celu kolonizacji i zarządzania regionu. Krótko potem w grudniu 1620 stałe osiedlanie się na tych terenach zostało rozpoczęte przez Pielgrzymów (angielskich separatystów religijnych przybyłych z Holandii ), którzy założyli osadę Plymouth. Wkrótce potem w 1630 roku została założona osada Boston , która obecnie jest największym miastem w regionie.

Wygnany z Massachusetts Roger Williams osiadł na południu i założył Providence (obecną stolicę najmniejszego stanu Ameryki – Rhode Island ). W tym samym 1636 roku, 3 marca Kolonia Connecticut uzyskała statut i stworzyła własny rząd. Warto również zaznaczyć, że w tym samym czasie Vermont nie został jeszcze zasiedlony a terytoria New Hampshire i Maine były zarządzane przez Massachusetts .

Konfederacja Nowej Anglii

W tych wczesnych latach, relacje między kolonistami a rdzennymi mieszkańcami układały się różnie – od pokojowej koegzystencji do walk zbrojnych. Sześć lat po najkrwawszej z nich (wojny z ludem Pequot) w 1643 , Massachusetts Bay, Plymouth, New Haven i Connecticut połączyły się w luźny związek nazwany Konfederacją Nowej Anglii (oficjalna nazwa Zjednoczone Kolonie Nowej Anglii – "The United Colonies of New England"). Konfederacja została założona w celu koordynowania wzajemnej obrony przeciwko możliwym atakom ze strony Indian, Holendrów z Nowej Holandii na zachodzie, Hiszpanów z południa i Francuzów z północy. Konfederacja straciła wpływy, kiedy Massachusetts odmówiła włączenia się do wojny przeciwko Holendrom.

Pierwsze monety wybijane w koloniach były produkowane przez Massachusetts Bay Colony . Pierwsze serie były prosto zaprojektowane. Na awersie widniały litery „NE' (New England) a na rewersie znajdowały się różne wzory.

Dominium Nowej Anglii

W 1686 roku, król Jakub II Stuart , zaniepokojony zwiększającą się samodzielnością kolonii (szczególnie z powodu ustanawiania przez kolonie własnych statutów), zlekceważył Akty Nawigacyjne i zwiększył siły militarne w tym regionie tworząc Dominium Nowej Anglii (administracyjną unię skupiającą wszystkie angielskie kolonie tego regionu). Dwa lata później, prowincje Nowy Jork (Nowy Amsterdam) i New Jersey dołączyły do Dominium odłączając się od Holendrów. Unia narzucona z zewnątrz, sprzeczna z zakorzenionymi w tym regionie tradycjami demokratycznymi, była bardzo niepopularna wśród kolonistów.

Po Chwalebnej Rewolucji w 1689, statuty większości kolonii zostały zmodyfikowane, wraz z mianowaniem Królewskiego Gubernatora w prawie każdej kolonii. Powodowało to napięcia między Królewskimi Gubernatorami, ich urzędnikami a urzędnikami wybranymi przez kolonistów. Gubernatorzy żądali bezwzględnej władzy, co napotkało opór ze strony wszystkich warstw lokalnych urzędników. Większość z nich nie stosowała się do żądań Gubernatorów i rządziła tak, jak wtedy, gdy Gubernatorów jeszcze nie było. Napięcie te przerodziło się w rewolucję amerykańską , która skutkowała w Wojnę o niepodległość Stanów Zjednoczonych

Region Stanów Zjednoczonych

Po wojnie, kolonie zostały złączone w większą unię (lecz nie federalistyczną) nazwaną Stanami Zjednoczonymi Ameryki. W XVIII i na początku XIX wieku, Nowa Anglia nadal była bardzo ważnym regionem w kraju, jednakże z czasem rola tego ośrodka zaczęła spadać i dziś wpływy tego regionu są znacznie mniejsze niż na początku istnienia USA. W czasie wojny brytyjsko amerykańskiej w 1812 roku, Nowa Anglia była o krok od wystąpienia z Unii. Powodem tego był bunt handlowców, którzy sprzeciwiali się wojnie przeciwko ich największemu partnerowi handlowemu – Wielkiej Brytanii .

Z wyjątkiem kanadyjskiej prowincji Nowa Szkocja , Nowa Anglia jako jedyny amerykański region odziedziczył nazwę królestwa z Wysp Brytyjskich . Nowa Anglia ma dobrze zachowany charakter regionalny, szczególnie, jeśli chodzi o historyczne miejsca. Początkowo prawie jednolita pod względem narodowościowym, Nowa Anglia stała się wkrótce celem osiedlenia dla fali imigrantów z Włoch , Irlandii , Quebec'u , Polski , Azji , Ameryki Łacińskiej oraz innych części Stanów Zjednoczonych.

Gospodarka

Polityka

Kultura

Ciekawe miejsca

Sławni ludzie z Nowej Anglii

Connecticut

• Frank Baldwin – wynalazca i konstruktor maszyn liczących
• George W. Bush – 43 prezydent Stanów Zjednoczonych
• Samuel Colt – konstruktor i producent broni strzeleckiej
• Jenna Dewan – tancerka i aktorka
• Edward Lorenz – matematyk i meteorolog amerykański, odkrył tzw. układu Lorenza
• Jay McInerney – pisarz
• Jimmy Shea – skeletonista , mistrz olimpijski

Maine

• William Cohen – polityk, działacz Partii Republikańskiej
• Kevin Estman – rysownik, wraz z Peterem Lairdem stworzył postacie Wojowniczych Żółwi Ninja
• Stephen King – pisarz

Massachusetts

• John Adams – 2 prezydent Stanów Zjednoczonych
• John Quincy Adams – 6 prezydent Stanów Zjednoczonych
• Tom Bergeron – prowadzący program "America's Funniest Home Videos" – w Polsce znany widzom telewizji Comedy Central pod nazwą "Ale wtopa!"
• Tom Burke – lekkoatleta , sprinter – dwukrotny mistrz olimpijski podczas pierwszych Igrzysk w Atenach 1896
• George H. W. Bush – 41 prezydent Stanów Zjednoczonych
• William Crapo Durant – założyciel koncernu General Motors
• Emily Dickinson – poetka
• Eliza Dushku – aktorka
• Julian Hawthorne – amerykański pisarz i dziennikarz
• Peter Ivers – muzyk amerykański
• John Fitzgerald Kennedy – 35 prezydent Stanów Zjednoczonych
• Benjamin Franklin – drukarz, uczony, filozof, wolnomularz i polityk amerykański
• Christa McAuliffe – astronautka , która zginęła w katastrofie wahadłowca Challenger
• Leonard Nimoy – aktor, reżyser, poeta i muzyk. odtwórca roli Spocka w serialach Star Trek: Oryginalna Seria
• Matthew Pearl – pisarz – twórca " Klubu Dantego "
• Edward Charles Pickering – astronom
• Albert Pike – poeta, dziennikarz, prawnik wojskowy i wolnomularz
• Edgar Allan Poe – pisarz, nowelista, krytyk, przedstawiciel romantyzmu w literaturze amerykańskiej
• Eric Raymond – haker, jedna z wiodących postaci ruchu open source
• Paul Revere – złotnik, patriota; uczestnik Herbatki bostońskiej
• Charles Sweeney – pilot bombowca, który zrzucił bombę atomową na Nagasaki
• Maura Tierney – aktorka amerykańska słynna m.in. z serialu " Ostry dyżur "
• Frank Wigglesworth Clarke – chemik, twórca geochemii , określił ilościowy skład chemiczny skorupy ziemskiej
• Louis Wolff – amerykański kardiolog
• Elihu Yale – fundator Uniwersytetu Yale
• Korczak Ziółkowski – amerykański rzeźbiarz polskiego pochodzenia, rozpoczął tworzenie największej rzeźby świata – pomnika Szalonego Konia

New Hampshire

• Brooke Astor – działaczka filantropijna
• John Irving – pisarz i scenarzysta, Laureat nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej Oscara za rok 2000
• Lyndon LaRouche – działacz polityczny
• Bode Miller – amerykański narciarz alpejczyk, mistrz świata, medalista igrzysk olimpijskich, zdobywca Pucharu Świata
• John Morressy – pisarz science fiction i fantasy
• Franklin Pierce – 14 prezydent Stanów Zjednoczonych
• Dan Brown - znany pisarz, autor powieści sensacyjnych

Rhode Island

• Robert Aldrich – reżyser i producent filmowy znany m.in. z " Parszywej dwunastki "
• Bill Conti – twórca muzyki filmowej. M.in. do filmu " Rocky "
• John Herbert Higgins – pływak, działacz sportowy, rekordzista świata
• Howard Phillips Lovecraft – pisarz

Vermont

• Chester Arthur – 21 prezydent Stanów Zjednoczonych
• Calvin Coolidge – 31 prezydent Stanów Zjednoczonych
• Joseph Smith – założyciel kościoła mormonów
• Brigham Young – przywódca Mormonów

Polonia w Nowej Anglii

Według spisu ludności z roku 2000 Nową Anglię, która powierzchniowo jest 2 razy mniejsza od Polski , zamieszkuje ok. 750 tys. Polaków . Głównym skupiskiem Polonii , są stany: Massachusetts gdzie mieszka około 323 tys. Polaków i osób polskiego pochodzenia, co stanowi nieco ponad 6,1% mieszkańców oraz stan Connecticut, gdzie mieszka 284 tys. Polaków, co stanowi 8,3% mieszkańców. Obecnie emigranci z Polski osiedlają się głównie w okolicach Bostonu.

Duży wpływ na życie Polonii i kultywowanie tradycji polskich mają polonijne parafie rzymskokatolickie w Nowej Anglii .

W Nowej Anglii działa wiele organizacji polonijnych, z których najważniejsze to działające w Bostonie Polish Cultural Foundation i Polish-American Networking Organization. Warto wspomnieć również, o działającej przy Uniwersytecie Yale, organizacji studenckiej The Polish Society of Yale College, która zrzesza studentów pochodzenia polskiego. Szczególnie ważną rolę w środowisku polonijnym, odgrywa działająca od stycznia 1998 roku Polish Cultural Foundation, która przeprowadziła od tego czasu, kilkadziesiąt imprez kulturalnych i charytatywnych oraz dąży do ustanowienia w Bostonie Centrum Kultury Polskiej.

Przypisy

Zobacz też

• Anglia
• brytyjska kolonizacja Ameryki Północnej
• historia USA
• pielgrzymi
• trzynaście kolonii

Linki zewnętrzne

• USA: Nowa Anglia
• strona poświęcona Nowej Anglii, a w szczególności Bostonowi
• Nowa Anglia na Google Maps