Stan Nowy Jork
Flaga stanowa Nowego Jorku Pięczęć stanowa Nowego Jorku Flaga stanowa Nowego Jorku Pieczęć stanowa Nowego Jorku
Przydomek: Empire State
Dewiza: Excelsior
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Albany
Największe miasto	Nowy Jork
Gubernator	David Paterson
Język urzędowy	angielski
Powierzchnia  • ogółem  • lądowa  • wodna  • % wodna	na 27. miejscu 141 205 km² 122 409 km² 18 795 km² 13,3 %
Populacja ( 2000 )	na 3. miejscu 23 890 120
Gęstość zaludnienia ( 2000 )	na 6. miejscu 155,18 os./km²
Piramida wieku
Wejście do Unii  • kolejność  • data	11 26 lipca 1788
Strefa czasowa	Eastern: UTC -5/-4
Szerokość geograficzna	40°29'40"N - 45°0'42"N
Długość geograficzna	71°47'25"W - 79°45'54"W
Szerokość Długość Wzniesienie  • najwyższe  • średnie  • najniższe	455 km 530 km   1629 m 305 m 0 m
ISO 3166-2	US-NY

Nowy Jork ( ang. State of New York lub New York State) – stan w północno-wschodniej części USA . Graniczy z jeziorami Ontario i Erie , z kanadyjskimi prowincjami Ontario i Quebec , a także ze stanami Vermont , Massachusetts , Connecticut , New Jersey i Pensylwania . Od południowego wschodu dotyka Oceanu Atlantyckiego .

Największym miastem stanu jest Nowy Jork gdzie mieszka prawie połowa jego mieszkańców. Inne duże miasta to Buffalo , Rochester , Syracuse i Albany .

Historia

Przed przybyciem Europejczyków obszary te zamieszkiwali Indianie Mohegan, Munsee i Delawarowie (grupa algonkińska ) oraz Mohawk , Oneida , Onondaga, Cayuga i Seneka (z Ligi Irokezów ). Pierwszym Europejczykiem który odwiedził terytorium przyszłego Nowego Jorku był Giovanni da Verrazano w 1524 . Henry Hudson w 1609 odkrył główną rzekę stanu, później nazwaną jego imieniem.

Pierwszymi stałymi europejskimi osadnikami byli Holendrzy , którzy od 1613 roku organizowali w okolicach Manhattanu prywatne terytorium zamorskie i po zasiedleniu go przez pierwszą grupę emigrantów w 1624 przekształcili je w holenderską prowincję o nazwie Nowe Niderlandy ( niderl. : Nieuw-Nederland, łac. : Novum Belgium lub Nova Belgica). Rok później założono tam Fort Amsterdam, (późniejszy Nowy Amsterdam , a od 1665 Nowy Jork ). W  1664 kolonię zajęli bez oporu Anglicy z sąsiedniej Nowej Anglii . Holendrzy odzyskali ją przejściowo w roku 1673 , znów przemianowując Nowy Jork (nazwany tak na cześć brata króla angielskiego, księcia Jorku) na New Orange. Jednak już rok później, po klęsce w III wojnie angielsko-holenderskiej , zrzekli się całej kolonii na rzecz Anglików, którzy przemianowali ją na Prowincję Nowy Jork (istniejącą do 1777 roku).

Miasto Nowy Jork było od początku miastem wielokulturowym i wieloreligijnym. Po przejściu kolonii pod władzę Anglików osadnicy holenderscy pozostali w kolonii, zachowali wolność religii i utrzymali swe duże wpływy polityczne i gospodarcze. Kolonia przyjęła też Żydów wydalonych z portugalskiej Brazylii . Miasto Nowy Jork rozwijało się nieustannie i około 1790 stało się największym miastem Stanów Zjednoczonych, mając wtedy około 33 tys. mieszkańców.

Podczas amerykańskiej wojny rewolucyjnej stan był miejscem intensywnych walk. W 1776 Brytyjczycy zdobyli miasto Nowy Jork i stworzyli z niego swoją główną bazę w Ameryce Północnej. Z tej bazy próbowali zdobyć panowanie nad rzeką Hudson i tym sam przeciąć kolonie amerykańskie na pół. Brytyjska porażka w bitwie pod Saratogą 19 września 1777 położyła kres tym planom. Brytyjczycy utrzymali się jednak w mieście Nowy Jork aż do zakończenia wojny gdyż Amerykanie nie próbowali zdobyć silnie ufortyfikowanego miasta.

Aż do końca XVIII wieku europejscy osadnicy zajmowali tylko południową część dzisiejszego stanu, osiedlając się głównie w dolinie rzeki Hudson i dookoła miasta Nowy Jork u jej ujścia. Tereny północne i północno-zachodnie obecnego stanu były zdominowane przez silne plemiona Indian (przede wszystkim Irokezów ), które do 1760 często posiadały poparcie Francuzów z sąsiedniej Kanady . Dopiero w trakcie amerykańskiej wojny rewolucyjnej armie USA zaczęły przejmować kontrolę w tych regionach. Ostatecznie tereny te formalnie stały się własnością USA na skutek traktatów podpisanych z Indianami do 1797 .

Geografia

Stan rozciąga się od Atlantyku do jezior Ontario i Erie. Na północy graniczy z Kanadą. Główne rzeki to Niagara , Hudson i Rzeka Świętego Wawrzyńca .

Demografia

Nowy Jork ma 17 421 800 mieszkańców (2005). Najpowszechniej używanymi językami są:

• język angielski - 71,84%,
• język hiszpański - 14,08%,
• język chiński - 1,66%,
• język rosyjski - 1,33%,
• język włoski - 1,27%,
• język francuski - 0,8%,
• francuski kreolski - 0,65%,
• język jidysz - 0,61%,
• język koreański - 0,6%
• język polski - 0,54%^[1].

Uniwersytety i wyższe uczelnie

• City University of New York
• Cornell University
• Syracuse University
• Columbia University

Informacje dodatkowe

Główne atrakcje turystyczne

Statua Wolności , wodospad Niagara , wyższa szkoła wojskowa West Point , Central Park , i inne.

Zobacz też

• Stany Zjednoczone
• Podział terytorialny Stanów Zjednoczonych
• Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki

Linki zewnętrzne

• ©New York Fotografia Nowy Jork
• sounds of new york Nowy Jork
• New York Information

Przypisy