Prokopiusz z Cezarei, Prokop z Cezarei ( gr . Προκόπιος Καισαρεύς Prokopios Kaisareus; ur. ok. 490 r. w Cezarei Nadmorskiej , zm. ok. 561 r.) – ostatni wielki historyk starożytności, najsłynniejszy historyk bizantyjski.

Życie

Urodzony w Cezarei Nadmorskiej w Palestynie . Niektórzy badacze za datę jego urodzin przyjmują rok 507 . Studiował prawo, najpierw w swym rodzinnym mieście - Cezarei, później w Berytos. W 527 przeniósł się do Konstantynopola i został doradcą w sztabie Belizariusza (consiliarus; nominacja pochodziła od cesarza Justyna), który przebywał w tym czasie we wschodnich rubieżach imperium, w twierdzy Daras. W 532 Belizariusz, a wraz z nim Prokopiusz, wraca do stolicy imperium, gdzie jest świadkiem powstania Nika . W 533 Prokopiusz towarzyszy swojemu wodzowi w afrykańskiej wyprawie przeciwko Wandalom (to właśnie Prokopiusza wysłał Belizariusz do Syrakuz, by wywiedział się, czy Wandalowie mają jakieś informacje o bizantyjskiej wyprawie), a w latach 535 - 540 w Italii w wojnie z Gotami . Potem, prawdopodobnie, rozpoczął urzędniczą karierę na dworze cesarza Justyniana .

W sprawie określenia roku śmierci kronikarza wielu historyków podejmuje odmienne stanowiska. Pewne jest, że Prokopiusz dożył połowy lat 50., gdyż w dziele O budowlach przedstawia wydarzenia z 555 r. (lub, jak sądzą niektórzy historycy, z 558 r.) Niewiadomo czy można go identyfikować z Prokopiuszem - prefektem miasta Bizancjum z 562 r., który zajmował się wyjaśnieniem sprawy spisku przeciwko Justynianowi. Zwolennicy utożsamiania tego urzędnika z kronikarzem na dowód powołują się na słowa Siudas , leksykografa z X w., który nazwał Prokopiusza z Cezarei tytułem illustrion. Na język polski można to tłumaczyć jako "ekscelencja". Tytuł ten nadawany był jedynie wyższym urzędnikom cesarskim. Jednak fakt nadania tego zwrotu można interpretować różnie. Mógł on znaczyć tyle co "wielki", "wybitny", "znaczący", "znakomity" w kontekście geniuszu pisarskiego Prokopiusza, który we współczesnych mu czasach przez nikogo nie był kwestionowany. Prawdopodobnie kronikarz nie dożył roku 559, kiedy to miał miejsce najazd Hunów i Słowian, którzy dotarli pod same bramy stolicy Cesarstwa. Opór stawił im Belizariusz, podczas walk zawaliła się część kościoła Hagia Sophia . Jest to znaczący fakt, którego zapewne tak szanujący się pisarz jak Prokopiusz nie pominąłby w swych relacjach. Oczywiście okoliczność ta nie przemawia za jego śmiercią, wiadomo jednak, że właśnie wtedy kronikarz zakończył swą prace z takich czy innych powodów.

Dzieła

Jego opus magnum to Historia wojen w którym w 8 księgach opisał wojny Justyniana z Persami , Wandalami i Gotami. Nad dziełem, które wydał w 550 r., pracował wiele lat. W pierwszych dwóch księgach opisuje walki na wschodzie z perskimi Sasanidami od 408 roku, po czasy mu współczesne. Następne dwie księgi Prokopiusz poświęcił walkom Justyniana przeciwko Wandalom i Maurom w Afryce, które przedstawia w szerszym kontekście historycznym. Pozostałe księgi Historii poświęcone są wojnom z Gotami o Italię. Wśród licznych dygresji historyczno-geograficzno-etnograficznych Prokopiusz podaje tu wiele informacji o plemionach słowiańskich .

Prokopiusz jest również autorem dwóch mniejszych utworów. O budowlach ( 553 - 555 ) to sześć krótkich ksiąg o sakralnych, świeckich i wojskowych budowlach Justyniana w Konstantynopolu i na granicy perskiej oraz o budowlach Armenii, wybrzeża Morza Czarnego, Europy, Azji Mniejszej, Palestyny, Egiptu i prowincji afrykańskich.

Kolejne jego dzieło, Historia sekretna, zostało odnalezione setki lat później w Bibliotece Watykańskiej , choć wcześniej było o nim wiadomo z wzmianki w bizantyjskim leksykonie encyklopedycznym Suda , w którym nazwane jest Ἀνέκδοτα (Anekdota, dosł. "Niepublikowane"). Historia opisuje zbrodnie, afery i intrygi dziejące się na dworze Justyniana i Teodory .

Bibliografia

• Brodka, Dariusz: Die Geschichtsphilosophie in der spaetantiken Historiogrphie. Studien zu Prokopios von Kaisareia, Agathias von Myrina und Theophylaktos Simokattes . Frankfurt am Main: Peter Lang, 2004.
• Börm, Henning: Prokop und die Perser. Stuttgart: Franz Steiner, 2007.
• Cameron, Averil: Procopius and the Sixth Century. Berkeley: University of California Press, 1985.
• Evans, James A. S.: Procopius. New York: Twayne Publishers, 1972.
• Greatrex, Geoffrey: The dates of Procopius' works. BMGS 18 (1994), 101-114.
• Greatrex, Geoffrey: Recent work on Procopius and the composition of Wars VIII, BMGS 27 (2003), 45-67.
• Kaldellis, Anthony: Procopius of Caesarea: Tyranny, History and Philosophy at the End of Antiquity. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2004.
• Prokopiusz z Cezarei, Historia sekretna, przekład Andrzeja Konarka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1977.
• Prokopiusz z Cezarei, O budowlach, przełożył, wstępem, objaśnieniami opatrzył P. Ł. Grotowski, Warszawa 2006.

Zobacz też

• Prokop z Gazy
• Goci

Linki zewnętrzne

• Prokopiusz z Cezarei i jego Historia sekretna, esej Andrzeja Konarka