Przypisy - wydzielone fragmenty tekstu w publikacji, wskazujące na źródło informacji, stanowiące uboczny lub pomocniczy nurt rozważań albo wskazujące dodatkowe informacje o danym fragmencie utworu. Zwykle nie umieszcza się ich w podręcznikach akademickich .

Przeznaczenie przypisów

W przypisach zawarte są zazwyczaj komentarze, dygresje, objaśnienia terminów fachowych, dane biograficzne, informacje mniej istotne o zjawiskach, wydarzeniach, poglądach czy problemach, często też informacje o innych pracach. Umieszczane są przede wszystkim przez autora tekstu, ale też przez jego redaktorów, tłumaczy i wydawców.

Mają na celu ułatwienie korzystania z publikacji przez czytelników, zachowanie klarowności tekstu podstawowego, a także umożliwienie i czytelnikom i badaczom sprawdzenie stanowiska autora pracy wobec przedmiotu publikacji oraz literatury przedmiotu.

Przypisy są stosowane wszędzie tam, gdzie podaje się cytaty lub dane pochodzące z badań. Brak przypisu w takiej sytuacji traktuje się jako plagiat .

W artykułach Wikipedii ze względu na jedną z kardynalnych jej zasad, czyli zasadę weryfikowalności, przypisy stanowią bardzo ważny element struktury treści.

Tworzenie przypisów

Przypisy są oznaczane w tekście głównym odsyłaczem, zwykle numerem z cyfr arabskich lub znacznie rzadziej rzymskich (występuje też oznaczanie za pomocą gwiazdek lub innych znaków), do tekstu przypisu, a sam przypis jest oznaczony tym samym symbolem. Numerowanie może być ciągłe (każdy kolejny przypis zyskuje następny numer, niezależnie od tego, na której stronie się pojawia) lub numeracja jest wznawiana na każdej stronie lub w każdym rozdziale od początku. Zgodnie z polską praktyką typograficzną odsyłacz w tekście głównym jest umieszczany przed znakiem interpunkcyjnym lub spacją.

W edytorach tekstu , programach DTP i hasłach Wikipedii przypisy są automatycznie przenumerowywane za każdym razem, gdy zmieni się zawartość dokumentu. Pozwala to bez zbędnego nakładu pracy zachować aktualność numeracji.

W opisie bibliograficznym występującym w przypisach podaje się dokładnie nazwiska autorów, tytuły publikacji, daty i miejsca ich wydania, a także strony w publikacji, skąd pochodzi dana myśl lub konkretny cytat.

Rodzaje przypisów

Ze względu na miejsce ich umieszczenia wyróżnić można:

• przypis dolny – jest to najczęściej spotykana forma przypisu pojawiającego się na tej samej stronie publikacji co treść, do której się odnosi, poniżej pola tekstu ograniczonego separatorem mającym zwykle postać cienkiej poziomej linii
• przypis końcowy - tworzony i numerowany niezależnie od przypisów dolnych, mający zazwyczaj charakter dygresji, nieco luźniej związanych z dokumentem niż przypisy dolne i umieszczany na końcu rozdziału, sekcji lub całego dokumentu (publikacji).

Na stronach internetowych przypisy umieszcza się na dole strony, co w zależności od struktury takiej publikacji pozwala na traktowanie ich jako przypisy dolne lub końcowe.

Ze względu na treść i pełnioną funkcję wyróżnić można przypisy:

• rzeczowe – pozwalające na objaśnianie, komentowanie i poszerzanie odnośnego tekstu
• terminologiczne – ujmujące interpretacje i tłumaczenia użytych zwrotów w językach obcych oraz terminów specjalistycznych, przy czym mogą takie przypisy mieć postać słownikowych prostych lub rozwiniętych, ponadto w publikacjach zawierających słownik takich przypisów nie stosuje się
• bibliograficzne – podające praktycznie zgodny z odpowiednimi normami^[1] bibliograficzny opis źródeł, a więc dokumentów piśmienniczych (w postaci papierowej i elektronicznej), z których są zaczerpnięte cytaty lub inne dane umieszczone w tekście publikacji, przy czym każda taka pozycja może być poszerzona o komentarz
• informacyjne – zawierające wskazówki ułatwiające czytelnikowi korzystanie z publikacji, jak np. przez podanie, że zawiera słownik, dodatki, rozwiązania zadań, itd.

Podana klasyfikacja jest zaczerpnięta z pracy Barbary Osuchowskiej, natomiast Robert Chwałowski wymienia trzy rodzaje: rzeczowe, słownikowe (czyli powyższe terminologiczne) oraz bibliograficzne, a nie wskazuje informacyjnych.

Za starszą literaturą^[2] można rozróżniać kilka typów przypisów rzeczowych, jak to:

• źródłowe zwykłe – wskazujące skąd pochodzi informacja lub gdzie jest zawarty dany pogląd
• źródłowe rozszerzone – zawierające obok wskazania źródła także poglądy autora, najczęściej w postaci cytatu
• odsyłające – informujące o danej kwestii i miejscach, gdzie można porównać sąd autora z opiniami innych
• polemiczne – odnoszące się do polemiki z omówionymi poglądami, gdy wyjaśnia się dlaczego jeden z wielu sądów na dany temat został wybrany
• dygresyjne – podające uwagi nie związane bezpośrednio z tematem i nasuwające się na marginesie zagadnienia

Zobacz też

• cytowanie

Przypisy

Bibliografia

• Chwałowski R., Typografia typowej książki, Helion, Gliwice 2002.
• Orczyk J., Zarys metodyki pracy umysłowej, PWN, Warszawa 1984.
• Osuchowska B., Poradnik autora, tłumacza i redaktora, Inicjał, Warszawa 2005.