Kambium waskularne –
tkanka twórcza
oddzielająca
łyko
od
drewna
w
korzeniu
w
walcu osiowym
.
Kambium odpowiedzialne jest za przyrost boczny
roślin dwuliściennych
(w większości
jednoliściennych
taki przyrost nie występuje). Kambium w budowie pierwotnej występuje pomiędzy
łykiem
i
drewnem
tworząc kształt "gwiazdki". W budowie wtórnej powstaje walec drewna wtórnego wewnątrz cylindra kambium oraz pierścień łyka wtórnego na zewnątrz cylindra kambium. W dalszym rozwoju wytworzony zostaje również
fellogen
wytwarzający
korę
, tkanki pierwotne okrywające ulegają zniszczeniu. Proces tworzenia nowych warstw tkanek wtórnych polega na
podziałach peryklinalnych
, czyli powstająca ściana podziałowa jest równoległa do powierzchni stycznej organu.
Kambium w trakcie przyrostu wtórnego musi zwiększyć swój
promień
, a w związku z tym również
obwód
– to wynika chociażby z
geometrii
,
koło
o mniejszym promieniu ma mniejszy obwód, koło o większym promieniu większy. Potrzebny jest zatem proces zwiększenia powierzchni kambium. Odbywa się to przy udziale
podziałów antyklinalnych
, czyli takich, gdzie ściana podziałowa jest prostopadła do powierzchni stycznej. Nowo powstałe komórki rosną zwiększając powierzchnię kambium. Ważne jest pojęcie
komórki inicjalnej
– jedna komórka pełni funkcje inicjalne, czyli tworzy kolejne pokłady tkanek wtórnych, dzieląc się peryklinalnie. Po jednym podziale powstają dwie komórki podobnego kształtu. Jedna z nich pozostanie komórką inicjalną, druga jest komórką macierzystą drewna lub łyka, przez jakiś czas zachowuje aktywność
mitotyczną
, po jakimś czasie ulega ona jednak różnicowaniu w komórkę drewna lub łyka.
Komórki kambium mają dwa różne kształty: komórki wrzecionowate których pochodne tworzą system przewodzenia podłużnego, wydłużone w kierunku osiowym i spłaszczone w kierunku promieniowym, mają długość 0,1 mm do ponad 9 mm, oraz malutkie,
izodiametryczne
lub wydłużone w kierunku promieniowym komórki promieni, których pochodne tworzą system przewodzenia podłużnego, na przekroju stycznym komórki promieni tworzą soczewkowate grupy zwane promieniami – są to
promienie łykodrzewne
.
Kambium waskularne dzielimy na piętrowe i niepiętrowe co w starszej literaturze wiązano z obecnością różnych rodzajów podziałów antyklinalnych. W kambium niepiętrowym obserwuje się krótkie podziały antyklinalne, powstają dwie komórki znacząco krótsze od macierzystej, po czym zachodzi intensywny
wzrost intruzywny
. Kambium piętrowe charakteryzuje się podziałami o bardzo długiej ścianie podziałowej i ograniczonym wzroście intruzywnym. Niemniej jednak najnowsze prace polskiej szkoły badań kambium (W. Włoch, P. Kojs, J. Jura) sugerują, mechanizmy przebudowy kambium są uniwersalne. Potwierdza to fakt, iż u
nagonasiennych
nigdy nie występuje kambium piętrowe – czyli jest ono
ewolucyjnie
młodsze, oraz istnienie
gatunków
o kambium typu przejściowego, np.
jesion
, a także występowania różnego typu kambium w różnych środowiskach, np. u
lipy
kambium
drzewa
rosnącego w otwartej przestrzeni jest niepiętrowe, a u drzewa rosnącego w gęstym
lesie
jest piętrowe. Wydaje się, że kambium piętrowe umożliwia wytworzenie odpornego mechanicznie drewna i szybki przyrost
rośliny
na długość – 80% drzew najwyższego piętra lasu tropikalnego ma kambium podwójnie piętrowe (piętrowy jest wtedy również układ promieni).