Schematyczne przedstawienie śledziony od strony jej powierzchni trzewnej
Końska śledziona widoczna w obrazie laparoskopowym.
Śledziona (
łac.
lien) – narząd występujący u kręgowców. U
człowieka
jest największym
narządem limfatycznym
.
Anatomia śledziony człowieka
Topografia śledziony u człowieka (zaznaczona na żółto)
Znajduje się w jamie brzusznej,
wewnątrzotrzewnowo
, w lewym podżebrzu pomiędzy IX a XI
żebrem
. Jej długa oś u człowieka w pozycji leżącej biegnie wzdłuż dziesiątego żebra. W pozycji stojącej przód narządu zwrócony w stronę
mostka
nieco się obniża, ale u zdrowego dorosłego śledziona nigdy nie jest wyczuwalna pod łukiem żebrowym. Wielkość i kształt śledziony w dużej mierze zależą od stopnia wypełnienia jej krwią. Średnio waży około 150 g i mieści około 50 ml krwi, chociaż może jej zmagazynować kilkakrotnie więcej.
Śledziona ma powierzchnię przeponową (facies diaphragmatica lienis), wypukłą, przylegającą do
przepony
i trzewną (facies visceralis lienis), składającą się z powierzchni żołądkowej (facies gastrica lienis), nerkowej (facies renalis lienis) i okrężniczej (facies colica lienis). Na powierzchni trzewnej śledziony znajduje się zagłębienie, w którym rozgałęziają się naczynia śledzionowe, tzw. wnęka śledziony (hilus lienis).
Śledziona posiada więzadło żołądkowo-śledzionowe (ligamentum gastrolienale) rozciągające się między żołądkiem i śledzioną, więzadło przeponowo-śledzionowe (ligamentum phrenicolienale) łączące śledzionę z przeponą i podtrzymujące narząd od dołu
więzadło przeponowo-okrężnicze
(ligamentum phrenicocolicum).
Budowa mikroskopowa
Obraz histologiczny śledziony człowieka: (1) Centrum rozrodcze (Miazga biała), (2) tętniczka środkowa, (3) Miazga biała - otaczające t. środkową, (4) Miazga czerwona
Narząd ten jest zbudowany z
siateczkowatej tkanki łącznej
. Na przekroju poprzecznym widać wysepki miazgi białej, czyli skupiska limfocytów wokół naczyń krwionośnych. Składa się ona z pęcherzyków pierwotnych, zawierających
limfocyty
, które nie zetknęły się z antygenem, oraz z pęcherzyków wtórnych – komórek prezentujących antygeny i umożliwiających
limfocytom B
rozpoznawanie antygenu i wytworzenie przeciwciał. Ta część śledziony przynależy do układu limfatycznego. Białe wysepki otacza miazga czerwona. Śledzionę otacza
błona surowicza
(tunica serosa) i torebka włóknista (tunica fibrosa). Od torebki odchodzą pasma tkanki włóknistej nazywane beleczkami (trabeculae lienis), wchodzące w miąższ narządu w postaci pasm i błon. Beleczki są zbudowane ze sprężystych włókien i komórek mięśni gładkich. Zależnie od ruchów tych ostatnich śledziona może się kurczyć i rozkurczać, zasysając krew lub wypychając ją do krwiobiegu.
Unaczynienie
Śledzionę odżywia
tętnica śledzionowa
(arteria lienalis) odchodząca od
pnia trzewnego
, biegnąca w więzadle przeponowo-śledzionowym. We wnęce narządu rozdziela się na sześć lub więcej gałęzi śledzionowych, które biegną w beleczkach śledziony rozpadając się na drobniejsze tętniczki.
Żyła śledzionowa
(vena lienalis) biegnie razem z tętnicą w więzadle przeponowo-śledzionowym i powstaje we wnęce z połączenia sześciu lub więcej żył wychodzących z beleczek śledziony.
Fizjologia
Głównym zadaniem śledziony jest wytwarzanie
immunoglobulin
. Śledziona jest miejscem usuwania defektywnych lub "starych"
erytrocytów
,
krwinek białych
oraz
trombocytów
. W życiu płodowym jest miejscem namnażania erytrocytów. Śledziona może magazynować pewną pulę
krwi
.
Śledziona nie jest niezbędna do życia, w przypadku jej usunięcia czynność jest przejmowana przez inne narządy (głównie przez
wątrobę
). Jednakże ludzie pozbawieni śledziony wykazują nieco niższą odporność, ponieważ śledziona odpowiada za niszczenie bakterii otoczkowych[1][2] (na przykład
pneumokoków
) w przypadku
bakteriemii
. Niski wpływ usunięcia śledziony na odpowiedź immunologiczną jest spowodowany głównie tym, że większość antygenów jest filtrowana w naczyniach limfatycznych.
Śledziona w stanach patologii
W niektórych
chorobach
dochodzi do (niekiedy znacznego) powiększenia śledziony, co określa się jako
splenomegalię
. Zaburzenia ogólnoustrojowe związane ze splenomegalią określa się jako
hipersplenizm
. Samo powiększenie śledziony nie jest wskazaniem do leczenia operacyjnego[3].
Nieprawidłowości rozwojowe
Możliwe wady rozwojowe śledziony to
asplenia
,
śledziony dodatkowe
i
połączenie śledzionowo-mosznowe
.
Badanie śledziony
Śledzionę bada się przedmiotowo opukiwaniem i obmacywaniem. Najlepsze warunki do opukiwania narządu występują w ułożeniu pośrednim między ułożeniem na wznak lub prawobocznym. Można też opukiwać śledzionę u pacjenta stojącego.
Obmacywanie śledziony przeprowadzane jest dwuręcznie: jedna ręka wywiera nacisk na śledzionę z tyłu lewej strony klatki piersiowej, palce drugiej ręki lekarz wsuwa pod łuk żebrowy. Śledziona nie daje objawu balotowania, co pozwala ją niekiedy odróżnić od powiększonej lewej nerki. Prawidłowo śledziona jest niewyczuwalna.
Przypisy
- ↑ Fuentes-Ferrer ME., Cano-Escudero S., Mato-Chaín G., Mariano-Lázaro A., Fereres-Castiel J. [Vaccination coverage against Streptococcus pneumoniae in splenectomized patients in a fourth-level hospital (1999-2004).]. „Enferm Infecc Microbiol Clin”. 4 (26), ss. 194-8 (kwiecień 2008).
PMID 18381038
.
- ↑ Konradsen HB., Rasmussen C., Ejstrud P., Hansen JB. Antibody levels against Streptococcus pneumoniae and Haemophilus influenzae type b in a population of splenectomized individuals with varying vaccination status.. „Epidemiol Infect”. 2 (119), ss. 167-74 (październik 1997).
PMID 9363015
.
- ↑ Chirurgia śledziony. W: Chirurgia. Podręcznik dla studentów medycyny. Jan Fibak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002, ss. 569–570. .
Bibliografia
- Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. Janina Sokołowska-Pituchowa (red.). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005. .
-
Adam Bochenek
,
Michał Reicher
: Anatomia Człowieka, tom III, Układ naczyniowy. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1998. .
- Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak, Witold Lasek: Immunologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. .
Zobacz też