Banknoty z różnych państw

Przednia strona banknotu polskiego 200 zł - banknot przed denominacją w 1995 r.

Banknot ( niem. Banknote, ang. bank-note – kwit bankowy) to pieniądz papierowy emitowany przez centralny bank emisyjny. Jest to pieniądz symbolizujący określoną wartość niepokrytą w jego wartości materialnej. W przypadku pieniądza metalowego odpowiednikiem banknotu jest bilon . Od niedawna oprócz banknotów z papieru stosuje się również bardzo podobne do nich pieniądze wykonane z tworzyw sztucznych bez udziału celulozy.

Zgodnie z terminologią bankową i numizmatyczną banknot posiada dwie strony: przednią stronę banknotu (zwaną potocznie awersem ), oraz odwrotną stronę banknotu (zwaną potocznie rewersem ). Przednia strona banknotu bezwzględnie zawiera informację pisemną o emitencie i nominale banknotu oraz już jako elementy dekoracyjne wizerunek postaci, budynku, rośliny, zwierzęcia lub innego motywu jednoznacznie kojarzącego się z krajem emitenta i jest drukowana takimi technikami druku jak typooffset , staloryt , typografia (strona odwrotna może jej dorównywać lub pozostać niezadrukowana, np. niemieckie banknoty inflacyjne z lat 20. XX w.), oraz zawiera szereg zabezpieczeń . Również wszystkie dodatkowe cechy banknotu zawierane są przede wszystkim na stronie przedniej, np. znaki dla osób niewidomych.

Przed wprowadzeniem banknotów w obrocie funkcjonował pieniądz kruszcowy, czyli monety ze szlachetnych metali. Banknoty pojawiły się jako kwity depozytowe emitowane przez instytucje, u których depozytariusze składali monety. Po okazaniu banknotu jego emitent miał obowiązek wypłacić ekwiwalent w kruszcu.

Pierwsze banknoty pojawiły się w Chinach w IX w. n.e., w XIII w. stosowali je także Mongołowie. Najstarszy opis funkcjonowania w Chinach handlu opartego wyłącznie na obrocie banknotami znajduje się w dziele "Osobliwości miast i dziwy podróży 1325-1354", Abu Abdullah Muhammad Ibn Battuta ^[1]. Pierwsze wzmianki o pieniądzach z papieru dotarły do Europy za pośrednictwem Marco Polo . W Europie pierwsze banknoty pojawiły się w XVII wieku. ^[2]. Okazało się, że banknoty są znacznie wygodniejsze w użyciu od złotych czy srebrnych monet, można ich więc było emitować więcej niż wynikało to z pokrycia w kruszcu. Tak powstały banki emisyjne , które mogły wprowadzać banknoty do obiegu. Z czasem uregulowania prawne w poszczególnych krajach doprowadziły do ograniczenia w prawie emitowania banknotów. Obecnie zwykle tylko bank centralny danego państwa ma prawo emisji banknotów – w Polsce jest to Narodowy Bank Polski .

Pierwsze polskie banknoty, zwane wtedy biletami skarbowymi, puszczono w obieg 16 sierpnia 1794 r. w Warszawie w czasie insurekcji kościuszkowskiej , w trakcie trwania oblężenia miasta przez wojska rosyjskie za sprawą Rady Najwyższej Narodowej .

Zabezpieczenia banknotów

Banknoty posiadają zabezpieczenia chroniące przed fałszerstwami i tym samym należą do grupy druków zabezpieczonych . Oto niektóre z nich:

• specjalna, tajna receptura papieru , nadająca specyficzne cechy wytrzymałościowe i optyczne
• zastępowanie papieru podłożem polimerowym trudnym do zadruku (np. polimerowy banknot rumuński)
• Stosowanie mikrodruku (np. banknot 20 USD: nad ramieniem wizerunku Andrew Jacksona umieszczony jest mikrotekst "The United States of America 20 USA 20 USA")
• recto-verso , jest to obraz widoczny w prześwicie, utworzony z dokładnie dopasowanych elementów, znajdujących się po obu stronach banknotu.

Inne zabezpieczenia opisano poniżej na podstawie banknotu polskiego po denominacji w 1995 r. o nominale 200 zł (część z tych zabezpieczeń występuje w niższych nominałach)

- opis od strony awersu:

• folia hot-stamping metaliczna ze wzorem holograficznym : NBP 200
• Druk wypukły -wypukłości wynikające z druku stalorytniczego , m.in. trójkąt w lewym dolnym rogu
• skomplikowana grafika, a mimo to wyraźna, z mocnym nasyceniem barw i połyskiem farby
• znak wodny przy lewym marginesie, szczególnie widoczny pod światło (powtórzenie rysunku głównego: wizerunek Zygmunta Starego)
• nitka zabezpieczająca w postaci metalowego paska wpuszczonego do wewnątrz papieru z prześwitami tworzącymi napis: 200 zł
• nadruk farbą zmienną optycznie: wieniec laurowy przy prawym marginesie obserwowany na wprost i pod ostrym kątem zmienia barwę
• przetłoczenie przy dolnym prawym rogu oglądane pod różnym kątem ukazuje w owalu koronę lub liczbę 200 (podwójny efekt kątowy )
• rysunek widoczny w świetle UV , m.in. w lewym górnym rogu: 200 zł
• banknoty drukowane są z użyciem kilku technik druku: offset - w tej technice drukowane są tła i elementy płaskie, staloryt - wypukłe rysunki z wysokim odwzorowaniem detali, niemożliwym do osiągnięcia innymi technikami druku, typografia - numerowanie banknotów

- opis od strony rewersu:

• zabezpieczenie farbą widoczną w podczerwieni ( IR ): pod wpływem promieniowania podczerwonego widoczna jest tylko połowa rysunku orła

Przegląd polskich banknotów

• Banknoty od 1996 (aktualne)
• Banknoty 1944-1996
• Banknoty 1930-1939
• Banknoty 1925-1929
• Banknoty 1940
• Banknoty 1941

Aktualne banknoty (skrót)

Od 1 stycznia 1995 r. banknoty z serii „Władcy polscy” stanowią oficjalny środek płatniczy w Polsce. Emituje je Narodowy Bank Polski . Wszystkie nominały drukuje Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych w oparciu o umowę zawartą pomiędzy NBP a PWPW w 1998 r.

Banknot o nominale 200 zł (jako jedyny posiada zabezpieczenie, jakim jest hologram )
Awers – król Zygmunt I Stary
Rewers – orzeł z kaplicy zygmuntowskiej na Wawelu
Wymiary – 144mm x 72mm

Banknot o nominale 100 zł (jako jedyny posiada zabezpieczenie, jakim jest złota folia metaliczna)
Awers – król Władysław II Jagiełło
Rewers – orzeł w koronie na tarczy rycerskiej a pod nim dwa krzyżackie miecze
Wymiary – 138mm x 69mm

Banknot o nominale 50 zł
Awers – król Kazimierz III Wielki
Rewers – orzeł z pieczęci majestatycznej i insygnia królewskie
Wymiary – 132mm x 66mm

Banknot o nominale 20 zł
Awers – król Bolesław I Chrobry
Rewers – denar Bolesława I Chrobrego
Wymiary – 126mm x 63mm

Banknot o nominale 10 zł
Awers – książę Mieszko I
Rewers – denar Mieszka I
Wymiary – 120mm x 60mm

Indeks zabezpieczeń

• UV
• mikrodruk
• druk wypukły
• efekt kątowy
• znak wodny
• nitka zabezpieczająca
• efekt recto-verso

Linki zewnętrzne

• Produkcja banknotów polskich - Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych
• Skany banknotów w różnych krajów i lat
• Banknoty Rosji 1898-1918
• Kolekcja banknotów i innych znaków (1961-2007)
• Katalog Banknotów Polskich - wszystkie informacje o polskich banknotach od 1794

Przypisy

Bibliografia

"Zabezpieczenia w banknotach..." Marek Stankiewicz w Świat Druku 3/2010

Zobacz też

• gilosz