|
Blok wschodni
Blok wschodni (blok socjalistyczny, kraje demokracji ludowej – KDL, kraje "komunistyczne", potocznie demoludy) – zespół państw, które wprowadziły bądź starały się wprowadzić zmiany życia społecznego i gospodarczego zgodne z ideologią komunizmu, na który składały się: dyktatura proletariatu, gospodarka planowa oraz idee sprawiedliwości społecznej. Blok ten był wyróżniany od zakończenia II wojny światowej do początku lat 90. XX wieku.
W praktyce w krajach tych władzę przejmowała partia komunistyczna w wyniku przewrotu (powstania, rewolucji) albo interwencji z zewnątrz. W żadnym z krajów, które zaliczano do tej kategorii, partie komunistyczne (zwane też robotniczymi – w Polsce była to PZPR, socjalistycznymi – np. w NRD była to SED, albo partiami pracy – np. w Wietnamie) nie przejęły władzy w wyniku legalnych i wolnych wyborów. Ustrój polityczny panujący w tych krajach określany był zwykle oficjalnie jako socjalizm lub demokracja ludowa, określany jest też często jako realny socjalizm lub "komunizm".
Historia
Pierwszym państwem, dla którego ideologia komunistyczna była urzędową naczelną ideą, była powstała w wyniku rewolucji październikowej Rosja radziecka (pełna nazwa – Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka), która po 1917 rozszerzała swoje terytorium, zajmując sąsiednie państwa. W 1922 Rosyjska Federacja, Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka, Białoruska SRR oraz Zakaukaska Federacyjna SRR (w skład której wchodziły Gruzińska SRR, Armeńska SRR, Azerbejdżańska SRR oraz, do 1931 r., Abchaska SRR) zostały połączone w jeden Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). W latach 20. utworzono środkowoazjatyckie republiki: w 1925 – Uzbecka i Turkmeńska SRR, kilka lat później Tadżycka SRR, Kazachska SRR i Kirgiska SRR. W 1936 rozwiązano Zakaukaską FSRR, z której wyłoniły się Armeńska SRR, Azerbejdżańska SRR, i Gruzińska SRR. W 1940 ZSRR anektował państwa bałtyckie i utworzył z nich kolejne republiki radzieckie: Litewska SRR, Łotewska SRR i Estońska SRR. Utworzono także, częściowo w wyniku aneksji Finlandii i Rumunii Karelo-Fińska SRR (istniała do 1956) oraz Mołdawska SRR).
Wojska ZSRR (Armia Czerwona) w wyniku II wojny światowej zajęły szereg państw Europy Środkowej i Wschodniej, co usankcjonowała konferencja jałtańska. W tych państwach władze oddano partiom komunistycznym i dokonały się w nich podobne jak w ZSRR przekształcenia ustrojowe. Państwa satelickie takie jak NRD, Polska, Czechosłowacja, Węgry, Bułgaria i Rumunia, znajdowały się pod większą lub mniejszą kontrolą Związku Radzieckiego. W większości z nich stacjonowała Armia Radziecka, a granice z Europą Zachodnią były pilnie strzeżone; wkrótce ukuto dla niej nową nazwę, użytą pierwszy raz przez Josepha Goebbelsa, a spopularyzowaną dzięki słynnemu przemówieniu Winstona Churchilla: "żelazna kurtyna". Jugosławia i Albania, w których komuniści doszli do władzy bez pomocy Armii Czerwonej, zachowały niezależność od Moskwy.
"Rewolucja ludowo-demokratyczna" została wyeksportowana także w inne części świata. Już w 1924 istniała podporządkowana ZSRR Mongolska Republika Ludowa. W 1949 proklamowano Chińską Republikę Ludową. Inne azjatyckie kraje socjalistyczne to Korea Północna (od 1948) i Wietnam Północny (od 1954). Na półkuli zachodniej rewolucja kubańska w 1959 zaprowadziła na tej wyspie socjalizm.
Koniec lat 80. to rozpad bloku socjalistycznego. Byłe państwa realnego socjalizmu zerwały z dawnym ustrojem i poszły ścieżką demokratyzacji i dekomunizacji życia politycznego. Natomiast początek lat 90. to rozpad dwóch dawnych państw demokracji ludowej: ZSRR i Jugosławii. W swoich wyborach politycznych skierowały się ku Europie Zachodniej i strukturom euroatlantyckim: NATO i Unii Europejskiej. Współcześnie przetrwało kilka państw o ustroju socjalistycznym, w których rządzi partia komunistyczna (w wielu z nich jednak wprowadzono gospodarkę rynkową: Chiny, Kuba, Wietnam, Laos, częściowo także Korea Północna).
Demoludy
To potoczne określenie państw demokracji ludowej. Pochodzi ono z tak zwanej nowomowy[potrzebne źródło], czyli odmiany języka polskiego, którą posługiwali się urzędnicy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Pod pojęciem demoludów kryją się w zasadzie wszystkie państwa dawnego bloku wschodniego, tzn. w Europie ZSRR, PRL, NRD, Czechosłowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Albania a ponadto poza Europą Mongolia, Korea Północna, Wietnam, ChRL i Kuba. Zazwyczaj nie zaliczano do tej grupy Jugosławii, która pod rządami Josipa Broz Tito przyjęła nieco inny "kurs" w tzw. budowie socjalizmu. Niekiedy wyłączano z tej grupy także ChRL i Albanię, skonfliktowane ideowo z breżniewowskim ZSRR i przywódcami KPZR.
Uwaga. Pojęcie "demoludy", jako pojęcie potoczne, odnosiło się do krajów istniejących gdy istniało ZSRR. Jako "demoludy" określano kraje satelickie do ZSRR, "wypaczone demokracje", ale nie zawsze w pojęciu tym mieścił się ZSRR. Nie jest zasadne używanie tego pojęcia w stosunku do byłych republik radzieckich, gdyż wtedy stanowiły one część ZSRR.
Inne hasła zawierające informacje o "Blok wschodni":
Wag
...
Zawał mięśnia sercowego
...
Zlepieniec
...
Wschodnia osłona granitu karkonoskiego
...
Pogórze Izerskie
...
Blok karkonosko-izerski
...
Czeski Grzbiet
...
Niegocin
...
Bocian czarny
...
Łuknajno
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Blok wschodni":
011. Cesarstwo Bizantyjskie (plansza 11)
...
211a Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej w dwudziestoleciu międzywojennym (plansza 10)
...
211a Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej w dwudziestoleciu międzywojennym (plansza 11)
...
|
