Tiara –
papieska
korona
, składająca się z trzech
diademów
(z tego powodu zwana też w
łac.
triregnum), wysadzana
kamieniami szlachetnymi
i
perłami
, ozdobiona na szczycie małym
krzyżem
. W tej formie używana od przełomu
XIII
/
XIV wieku
aż do
1965
roku, czyli do pontyfikatu
Pawła VI
, który przekazał ją na cele
charytatywne
[1]. Tiara widnieje nadal w
godle Watykanu
.
Benedykt XVI
jako pierwszy papież wycofał ją jednak z
z herbu papieskiego
(zastąpił ją
mitrą
).
Tiara to ozdoba nieliturgiczna i jako taka używana była tylko przy okazjach nie związanych z
liturgią
:
procesjach
ze świątyni i do niej, ceremonialnych procesjach papieskich oraz przy ogłaszaniu decyzji dogmatycznych. Papież, podobnie jak inni biskupi, używa
mitry
jako liturgicznego nakrycia głowy.
Po raz pierwszy tiara wspomniana jest w dziele "Vita" papieża
Konstantyna
, później pojawia się w tekście
donacji Konstantyna
.
W ewolucji tiary można wyróżnić trzy okresy. Pierwszy z nich to czas przed ozdobieniem papieskiego nakrycia głowy królewskim diademem. Znane jest nakrycie głowy, które przypominało biały hełm i zwane było camelaucum. Być może w jego dolnej części umieszczona była ozdoba w formie okręgu lecz z pewnością nie był to jeszcze diadem. Nie wiadomo, kiedy diadem pojawił się na tiarze. Z opisu, pochodzącego z
IX wieku
wynika, iż wówczas go jeszcze tam nie było, pomimo że nakrycie głowy papieża zwano wówczas regnum. Problem historykom sprawia fakt, iż do
XII wieku
tiara nie była przedstawiana w sztuce.
Przypuszcza się, iż dodatkowa ozdoba tiary, w postaci okręgu, pojawiła się w X wieku, kiedy to z tiary właśnie powstała mitra i koniecznym stało się odróżnienie obu nakryć głowy.
Drugi okres historii tiary przypada na okres przed pontyfikatem
Bonifacego VIII
(
1294
-
1303
). Z tego okresu pochodzi wiele przedstawień tiary. Wiemy dzięki nim, iż była ona wówczas ozdobiona jednym diademem.
Najważniejszy dla rozwoju tiary był pontyfikat Bonifacego VIII. Dokonany w
1295
roku spis przedmiotów, znajdujących się w papieskim skarbcu, dowodzi, iż wówczas tiara wyposażona była w jeden diadem. Bonifacy dodał do tiary drugi diadem. Czy przyczyną takiej decyzji było umiłowanie papieża do przepychu, czy też chęć podkreślenia podwójnej (świeckiej i duchowej) natury władzy papieży, do dzisiaj nie wiadomo.
Pierwsze wzmianki o trzech diademach na tiarze pojawiają się w spisie skarbca z roku
1315
lub
1316
. Określenie dokładnej daty dodania trzeciej korony jest jednak niemożliwe. Rzeźba nagrobna
Benedykta XI
(
1303
-
1304
) przedstawia papieża w "starej" tiarze. Z kolei grób
Klemensa V
(
1305
-
1314
) został zniszczony przez
kalwinistów
. Nawet statua nagrobna
Jana XXII
(
1316
-
1334
) ukazuje papieża w tiarze z dwoma diademami. Najwcześniejszym przedstawieniem w sztuce tiary z trzema koronami jest więc dopiero posąg z grobu
Benedykta XII
(
1334
-
1342
). Jego resztki są obecnie przechowywane w muzeum w
Awinionie
.
Przedstawienia podwójnej tiary zdarzają się sporadycznie w sztuce aż do
XV wieku
. Od tamtego czasu w wyglądzie tiary nie nastąpiły znaczące zmiany.
Pierwsza wzmianka o tiarze jest w Biblii w księdze wyjścia, gdy Bóg Jahwe kazał ją sporządzić dla kapłana Aarona, brata Mojżesza: Wj 28,36-38 I zrobisz też diadem ze szczerego złota i wyryjesz na nim, jak się ryje na pieczęci: Poświęcony dla Pana. I zwiążesz go sznurem z fioletowej purpury, tak żeby był na tiarze i żeby na przedniej stronie tiary był umieszczony. I będzie on na czole Aarona, ponieważ Aaron poniesie uchybienia popełnione przy ofiarach, które będą składać Izraelici, i przy wszystkich świętych darach. A będzie na jego czole ciągle dla zjednania mu łaski w oczach Pana.
Symbolika koron (diademów) papieskich:
- władza niebiańska
- władza ziemska
- władza nad czyśćcem
Zobacz też
Przypisy
- ↑ tom 44/22 (suplement współczesny). Warszawa: Gutenberg Print, 2003, ss. 144-145, seria: Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna. .