Erazm z Rotterdamu
Erazm z Rotterdamu na obrazie Hansa Holbeina młodszego
Imiona i nazwisko	Gerrit Gerritszoon
Data i miejsce urodzenia	27 lub 28 października 1467 Rotterdam
Data i miejsce śmierci	12 lipca 1536 Bazylea
Narodowość	Holender
Dziedzina sztuki	proza
Ważne dzieła	Pochwała głupoty
Teksty na Wikiźródłach

Erazm z Rotterdamu ( łac. Desiderius Erasmus Roterodamus, właściwie Gerrit Gerritszoon [Gerhard Gerhardson], urodzony 27 lub 28 października 1467 roku w Rotterdamie , zmarł 12 lipca 1536 ^[1][2][3] w Bazylei – holenderski filolog , filozof , pedagog , jeden z czołowych humanistów renesansu (książę humanistów), propagator kultury antycznej, pisarz , myśliciel chrześcijański , katolicki duchowny (oskarżony o herezję ). Głosił, że człowiek z natury jest dobry, zło zaś pochodzi z niewiedzy^[4].

Życiorys

Erazm był nieślubnym synem katolickiego kapłana Rogera Gerarda i córki lekarza z Zevembergu. Wcześnie osierocony, wstąpił do klasztoru augustianów , gdzie przebywał pięć lat. Następnie za pozwoleniem władz duchownych opuścił klasztor i został sekretarzem biskupa Henryka von Bergen w Cambrai . W 1495 wyjechał do Paryża , później do Anglii , gdzie zawarł przyjaźń z Tomaszem Morusem oraz interpretatorem Biblii , Johnem Coletem. W 1506 uzyskał doktorat z teologii w Turynie .

Twórczość

W swoich dziełach krytykował przywary społeczne, takie jak przekupstwo , hipokryzja , rozwiązłe obyczaje kleru. Najsławniejsza jego rozprawa Pochwała głupoty jest satyrą na ówczesne społeczeństwo . Był zwolennikiem irenizmu . Jako przeciwnik scholastyki , krytykował ją za odejście od ewangelicznej prostoty i sprowadzenie orędzia Chrystusa do akademickich dysput. W 1516 opracował pierwsze greckie wydanie Nowego Testamentu . Namawiał, aby Pismo Święte było czytane przez osoby świeckie w języku narodowym. Opublikował krytyczne wydania dzieł klasyków: Arystotelesa , Cycerona , Seneki , a także Ojców Kościoła : Ambrożego , Orygenesa , Augustyna .

Poglądy pedagogiczne Erazma charakteryzują się ciepłem i serdecznością względem dzieci i młodzieży. Sprzeciwiał się on szkole takiej, jaka istniała, zwłaszcza surowemu traktowaniu uczniów przez nauczycieli. Nie podobały mu się również treści i metody nauki szkolnej. Uważał, że nauka w szkole ma być przyjemna dla dziecka, sprawiać radość, pociągać. Przekonywał, że kształcenie powinno opierać się na językach klasycznych – łacinie i grece , a historia , geografia , matematyka stanowić powinny rolę służebną w stosunku do literatury . Jeśli chodzi o metodę nauki, Erazm zalecał m.in. De ratione studii – umieszczanie greckich i łacińskich sentencji w widocznych miejscach domu (w tym na ścianach), tak, aby ciągle czytane przez uczącego się, wspomagały naukę.

Działalność reformatorska

Opracowane przez Erazma pierwsze greckie wydanie Nowego Testamentu wzbudziło zainteresowanie prawdami wiary pierwotnego Kościoła i przyczyniło się do zakwestionowania wielu katolickich doktryn , przez co wywołało szerokie kontrowersje. Utorowało także drogę do przekładów Biblii na języki narodowe. Jednym z nich był niemiecki przekład Nowego Testamentu przygotowany przez Marcina Lutra . Erazm zachęcał osoby świeckie do czytania Pisma Świętego i popierał działalność Reformatora. W liście do elektora saskiego Fryderyka Mądrego pisał, że "grzechem" Lutra jest to, że "naruszył tiarę papieża i brzuchy mnichów" a w liście do papieża Leona X nazwał go "potężną trąbą ewangelii prawdy". W późniejszym czasie poróżnił się z Lutrem w kwestii wolnej woli człowieka, pozostał jednak zwolennikiem reform w Kościele oraz nawoływał do powrotu do nauki Chrystusa .

Z powodu swoich poglądów naraził się na ostrą krytykę władz Kościoła katolickiego . W wielu miejscach Europy zwalczano rozpowszechnianie jego dzieł, palono je na stosie, jego samego zaś oskarżano o herezję (na jego pogrzebie nie zjawił się żaden katolicki duchowny). Papież Paweł IV w 1559 zaliczył wszystkie jego dzieła do pierwszej kategorii ksiąg zakazanych. Sankcje te zostały kilka lat później częściowo złagodzone przez Sobór Trydencki , nadal jednak większość z tych dzieł podlegała mniej lub bardziej restrykcyjnej cenzurze^[1]. Jednak nie wszyscy hierarchowie byli mu nieprzychylni. Do jego przyjaciół zaliczał się m. in. kardynał Jan Fisher (przyszły święty). Papież Paweł III (1534–1549) w 1535 roku proponował mu nawet kapelusz kardynalski. Erazm odmówił przyjęcia tej nominacji z uwagi na zły stan zdrowia^[2][3].

Doktryna polityczna

Republikanizm – krytykował szlachectwo bez cnoty , snobizm i godności duchowe bez pobożności oraz wiedzy, jak również demoralizację kleru. Krytykował również instytucję monarchii dziedzicznej .

Pacyfizm – uważał, że wojna jest sprzeczna z filozofią świata i występuje przeciwko naturze człowieka, który jest stworzony do życia w pokoju . Wojna niszczy prawa moralne, zasady religijne i wartości kulturalne. Dzielił wojny na sprawiedliwe – obronne i niesprawiedliwe – łupieżcze. Lud jednak miał prawo do wypowiedzenia posłuszeństwa, ale żeby rozpocząć wojnę, potrzebna była zgoda parlamentu i ludu.

Dzieła

Erazm pisał wyłącznie po łacinie, wypracowując w niej własny styl, różny od włoskiego cyceronianizmu , który krytykował jako niewolnicze podążanie za wzorem mistrza . W większości jego dzieł można znaleźć wskazówki, czy pouczenia dydaktyczne. Do pedagogicznych prac należy zaliczyć:

• O sposobie studiów – 1512
• Rozmówki dla dzieci – 1518
• O sposobie pisania listów – 1530
• Cyceronianin czyli najlepszy sposób mówienia – 1528 - gdzie wymienia pośród polskich humanistów m.in. Andrzeja Krzyckiego ^[5]
• Mowa o konieczności kształcenia chłopców zaraz od urodzenia w cnocie i naukach – 1529
• O wytworności obyczajów chłopięcych – 1530

Znane dzieła:

• Podręcznik żołnierza Chrystusowego – 1503
• Pochwała głupoty – 1509
• O wolnej woli – 1524
• Księgi które zowią język

Przypisy

Zobacz też

• Lamento Pacis

Linki zewnętrzne

• Góra Karmel – pisma Erazma