Herb Rawicz

Rawicz (Rawa, Ursyn, Ursowic, Panna na niedźwiedziu, Miedźwiada, Miedźwioda, Niedźwiada, Niedźwieda, Niedźwioda, Rawic, Rawita)^[1] – polski herb szlachecki , używany również przez szlachtę litewską , ukraińską i rosyjską ^[2]. Według pierwszej wersji, początkowo przysługiwał jakoby polskim potomkom czeskich Werszowców , druga (wg Kaspra Niesieckiego "lepsza") wersja podaje, że bardziej prawdopodobne jest polskie (jeszcze z czasów pogańskich) pochodzenie rodów posługujących się herbem Rawicz.

Herb przysługiwał później także innym rodzinom szlacheckim (np. wyniku nobilitacji czy adopcji herbowej ).

Opis herbu

"Rawicz alias Vrsyn" w "Orbis Poloni" Simona Okolskiego (1642)

Opis współczesny

W polu złotym na niedźwiedziu kroczącym, czarnym, panna w czerwonej sukni , rozczesana w koronie złotej. Klejnot : Między dwoma rogami jelenimi pół niedźwiedzia czarnego, wspiętego, z różą czerwoną w prawej łapie.

Opis u Niesieckiego

Najstarsze wizerunki, zwłaszcza pieczęcie z XIV i XV w. przedstawiają liczne warianty wizerunku, nie będące prawdopodobnie odmianami herbowymi a wynikiem niepełnego jeszcze ukształtowania herbu. Przedstawiano m.in. pannę stojącą obok stojącego na tylnych łapach niedźwiedzia, niedźwiedzia obejmującego pannę jedną lub dwiema łapami.

Odmiany herbu

Panna na niedźwiedziu (z prawej) koło herbu Korczak na ścianie dworku szlacheckiego z Rdzawej w Sądeckim Parku Etnograficznym

Herb Rawicz przedstawiany był w wielu odmianach. W podstawowej wersji herbu zmieniane było czasem ułożenie rąk panny, i jej pozycja w stosunku do zwierzęcia. Prócz najczęstszego przedstawienia, w pozycji siedzącej na grzbiecie niedźwiedzia, była ukazywana stojąca przed nim, lub obok niego. Zmieniany był niekiedy kolor sukni, co może wynikać z faktu iż najpopularniejszy od k. XVIII herbarz polski Niesieckiego nie precyzuje w opisie barwy szaty. Najstarsze źródła z kolorowym przedstawieniem herbu (Codex Bergshammar i Herbarz Złotego Runa, XV w.) przedstawiają szatę panny w barwie czerwonej. Istnieją odmiany herbu Rawicz, powstałe w związku z nobilitacjami lub nadaniami tytułów arystokratycznych . Od podstawowego herbu różnią się niekiedy tylko dodatkiem korony rangowej , zmianami klejnotu lub barw herbu - są to zwykle tzw. herby własne, czyli odmiany przysługujące tylko pojedynczym rodzinom. Większość z wymienionych poniżej to właśnie herby własne :

Odmiany z niezmodyfikowaną barwą pola

Odmiany z niezmodyfikowaną barwą sukni

• Bar (labry czarne podbite zlorem)
• Dembiński (tarcza zwieńczona koroną hrabiowską)
• Homicki (tarcza zwieńczona dwoma hełmami, klejnot z prawej Rawicza, z lewej trzy pióra strusie złote między szarymi)
• Jarocki (w klejnocie brak róży w łapie niedźwiedzia)
• Pruszyński (tarcza zwieńczona koroną hrabiowską)
• Smorczewski (tarcza zwieńczona koroną hrabiowską)
• Strachocki (w klejnocie niedźwiedź otoczony złotą pomłością )

Suknia błękitna

• Lewicki (w klejnocie ręka w zbroi srebrnej z mieczem w prawo)

Suknia srebrna

• Bocheński I (w klejnocie srebrny rycerz dzierżący proporzec)
• Fribes,
• Kujawski (klejnot nieznany),
• Ożarowski (tarcza zwieńczona koroną hrabiowską)

Pole błękitne

Odmiany z niezmodyfikowaną barwą sukni

• Zawada (herb jak Rawicz, ale w błekitnym polu, w klejnocie zamiast rogów jelenich czerwone proporce, labry blękitne, podbite czerwienią)

Suknia srebrna

• Kaniowski (w polu błękitnym, na złotym niedźwiedziu kroczącym, panna w srebrnej sukni ze złotym berłem w prawej i takim kwiatem róży w lewej ręce)

Historia

Pomnik rodu Wrszowców-Ursines, czes. "památník rodu Vršovcův." Vraclav, Czechy.

Jeden z najstarszych herbów polskich, przysługujący od XIV w. potomkom Wrszowców, możnowładców czeskich osiadłych od XII w. w Polsce, m.in. w ziemi rawskiej , licznym litewskim (od 1413 ), a także rosyjskim rodom. Nadawany również rodzinom nobilitowanym, m.in. gdańskim patrycjuszom Barom.

Początki rodu tak opisują historycy, heraldycy:

Symbolika z wizerunkiem niedźwiedzia, występuje jako atrybut dostojników w zachodniej Europie w VIII wieku. Symbol niedźwiedzia, kojarzonego z siłą, występuje także w czasach prehistorycznych, i w kulturach pozaeuropejskich.

Herb Rawicz w Roli Marszalkowskiej z 1461 r.^[3]

Herb jako taki powstał w XIV w. przestawiając w różnych wariantach pannę i niedźwiedzia. Nazwa herbu pochodzi od znacznie wcześniejszej czeskiej nazwy rodowej Wrszowcy (w zapisie łacińskim Vrsines, jest wariacją łacinskiego Vrsi czyli niedźwiedzie).

Do niedźwiedzia w tarczy herbowej autor XVI-wiecznego herbarza – Bartosz Paprocki , i inni dawni heraldycy dodali odpowiednią legendę, wedle której, herb przywędrował do Polski przez Lotaryngię z Anglii za sprawą potomków króla Kanuta Wielkiego . Legendy herbowe podają daty występowania herbu, w czasach jeszcze przedheraldycznych, mianowicie w Polsce przed 1109 rokiem, a w Lotaryngii , od 1003 . ( Bartosz Paprocki. Herby rycerstwa polskiego. II ed. Krakow, 1858. Pp. 539-550 ).

W heraldyce Niemiec niedźwiedź (dawniej także w wersjach: orzeł stojący na niedźwiedziu czy orzeł nad niedźwiedziem) pojawia się w symbolice miasta Berlin co najmniej od XIII wieku (porównaj de:Wappen Berlins ). Obecnie herbem miasta jest niedźwiedź stojący na tylnych łapach. Na herb Rawicz miała z dużym prawdopodobieństwem wpływ zachodnioeuropejska heraldyka^[4]. Niedźwiedź występuje również w herbach na terenie krajów położonych na wschód od Polski. Przykładem jest herb Jarosławia (miasta w Rosji) , w którym widzimy kroczącego na tylnych łapach niedźwiedzia (w dawnych czasach z partyzaną , trójzębem lub pastorałem w łapie, w wersji obecnej z toporem), jest to miasto, które było stolicą jednego z ruskich księstw, a także podczas zajęcia Moskwy po interwencji wojsk polskich i szwedzkich tymczasową stolicą całego Cesarstwa (por. historia Jarorsławia ).

"Panna na niedźwiedziu" była używana jako znak na pieczęciach przed uznaniem herbu np. już w roku 1306^[5]. Pierwszy znany wizerunek ukształtowanego herbu widnieje na pieczęci Jana Grota , biskupa krakowskiego z 1338 r. Herb w wyniku unii horodelskiej w 1413 przeniesiony na Litwę .

Pierwszym znanym Rawitą był Goworek. Wdowa po nim wpisana została do klasztoru lubińskiego ok. 1140 roku. W 1144 roku na pogrzebie księżnej Salomei obecny był Męcina z Rawitów. W 1195 roku komes Goworek dowodził rycerstwem sandomierskim w bitwie nad Mozgawą (największa i bratobójcza bitwa w okresie rozbicia dzielnicowego). Synowie Grota – potomka Goworka – Sięgniew i Warsz byli protoplastami dwóch podstawowych linii Rawiczan: Grotowiców i Warszowiców. Warszowice ulokowali się między innymi na Mazowszu.

Ród Rawitów używał zawołania "Rawa". Pierwszy znany zapis zawołania pochodzi z 1413 roku i dotyczy Goworka z Beszna "de clenodio Rawa".

Rawici wyróżniali się spośród innych rodów używając kilku charakterystycznych imion: Goworek, Grot, Prandota, Warsz. Od imienia Warsz (a nie od legendarnego rybaka Warsa) wzięła nazwę dzisiejsza stolica Polski. Nie zachował się dokument lokacyjny Warszawy, można jednak sądzić, że miasto powstało na przełomie XIII i XIV w., kiedy uformowała się Stara Warszawa. Wiadomo jednak, że Warszawę założono na prawie chełmińskim, a zasadźcami byli prawdopodobnie Niemcy, majętni kupcy z Torunia. Nadana przez nich nazwa (pierwotnie Warszowa lub Warszewa) pochodzi od rycerza z rodu Rawów (Rawiczów) imieniem Warsz, do którego należała wieś z XII lub XIII w., leżąca w obrębie dzisiejszego Mariensztatu.

Badacz dziejów Rawiczów, J. Wroniszewski, w poświęconej im monografii napisał: W 1381 r. Goworek Kurzeski, cześnik rawski i sochaczewski, za zgodą żony Katarzyny oraz synów Goworka i Bartłomieja, sprzedał za 115 kop groszy wieś Solec mieszczaninowi warszawskiemu Piotrowi. Przy dokumencie wystawionym wtedy przez Goworka znajduje się jego pieczęć z herbem Rawa. (...) Solec będący przedmiotem powyższej transakcji to pierwotnie wieś parafialna Warszawy. Fakt posiadania przez Rawiczów Solca, obok nazwy Warszawa pochodzącej od imienia Warsz, wskazuje że również te druga miejscowość mogła należeć do omawianego rodu.

Zobacz też herbarz Szymona Okolskiego "Orbis Polonus" (1641-1645), T.2., 581-602.

Legenda herbowa

Legenda herbowa głosi, że po śmierci króla Anglii Kanuta Wielkiego (syna Swenona I i Sygrydy - córki Mieszka I) państwo dostało się synowi zmarłego monarchy - Swenonowi. Obarczono go również obowiązkiem uposażenia swojej siostry - Klotyldy gdy ta zdecyduje się na zamążpójście. Gdy jednak do Londynu zaczęli zjeżdżać swaci dopytujący o rękę królewny, źli doradcy namówili młodego króla do wydania siostry na pożarcie czarnemu niedźwiedziowi, żyjącemu w jaskini i zagarnięcia posagu dla siebie. Modlitwy dziewicy spowodowały jednak, iż groźny zwierz dał się okiełznać pasem królewny. Niedoszła ofiara wróciła tryumfalnie do zamku , jadąc na grzbiecie niedźwiedzia, używając pasa jako cugli. Przerażony oczywistym cudem brat prosił siostrę o przebaczenie i zwrócił jej zagrabione skarby. Królewna po jakimś czasie wyszła za mąż za księcia Lotaryngii. Szczęśliwe małżeństwo Bóg obdarzył siedmioma synami, z których kilku zamieszkało w innych krajach, gdzie znaleźli dla siebie żony. Dwóch synów Klotyldy osiadło w Polsce, pod Rawą. Na wieczną pamiątkę cudownego wybawienia matki umieścili w swoim herbie rodowym dziewicę z koroną na głowie, siedzącą na czarnym niedźwiedziu. Nazwa herbu wzięła się od ich nowej siedziby.

Najstarsza symbolika

Najstarszą znaną obecnie nazwą rodu jest Wrszowcy (łac. Vrsines)^[6] - najczęściej wywodzone od łac. Vrsi = niedźwiedzie, czasem także wywodzone od czes. Vrša = wiecięrz, więc pierwszą symboliką rodu był niedźwiedź względnie wiecięrz (porównaj z sekcją poniżej), .

Hipoteza odnośnie znaku przedheraldycznego rodu Werszowców

Godło Warsza i jego pochodzenie

"Godło Warsza" - odcisk z pieczęci kasztelana krakowskiego Warsza (prawdopodobnie Werszowca)^[4]

Istnieje, mające wiele prawdopodobieństwa przypuszczenie, jakoby Warsz, XIII wieczny kasztelan krakowski pochodził z rodu Werszowców^[7] (czeskich) i istnieją dwa odciski jego pieczęci (z 1278 i 1279 roku) z łacińskim napisem "Warsz kasztelan krakowski". Pewne możliwe zastrzeżenia, co do autentyczności dokumentu z roku 1278 wskazali i starali się wyjaśnić XIX-wieczni historycy^[8], autentyczność samej pieczęci jak i tej z 1279 r. nie była podważana^[]. Oba odciski pieczęci przedstawiają znak, zwany "godłem Warsza"^[7] ( Ostrowski oznaczył symbole z tych pieczęci, dość dyskusyjnie: „RAWA Ib i Ic”^[9], a wg Piekosińskiego jest to „ stanica runiczna” Werszowców). W pracy R. Kiersnowskiego jest wzmianka (prawdopodobnie wynikła z interpretacji tezy Piekosińskiego sformułowanej przezeń jako pewnik, a nie hipoteza), że podobnych pieczęci Rawitów powinno być więcej^[10], nie wskazał on jednak żadnych szczegółow, a inne dostępne opracowania nic o istnieniu takich pieczęci nie wspominają.

Znak ten przedstawia krzyż grecki z nałożonym okręgiem i wszystkimi końcami ramion przekrzyżowanymi poza nim^[4]. Może nasuwać skojarzenie z pochodzącymi jeszcze z czasów pogańskich krzyżami greckimi (można się ich doszukać sześciu), krzyżem celtyckim , słowiańskim " słonecznym " czy też z używanym przez misjonarzy, krzyżowców, a także Krzyżaków krzyżem zdwojonym (porównaj też herby: Korybut , Brodzicz ).

Znak może mieć swe źródło w jeszcze przedchrześcijańskim słowiańskim wzornictwie - we wczesnym średniowieczu podobne symbole są spotykane wśród tzw. gmerków - znaków rzemieślniczych (w szczególności garncarskich )^[11]. Zobacz też: herb mieszczański , merk .

Podobne znaki widnieją również na niektórych wczesnośredniowiecznych europejskich monetach.

Piekosiński twierdzi, że godło ma runiczne (zobacz: runy germańskie , tzw. runy słowiańskie ) pochodzenie, większość historyków odrzuca jednak hipotezę o takim źródle polskich herbów.

Hipoteza

W pracach Franciszka Piekosińskiego z XIX wieku spotyka się hipotezę, iż poza kasztelanem, także ród Werszowców w Polsce mógł posługiwać się przed obraniem herbu znakiem przedheraldycznym znanym z pieczęci Warsza^[12] (powołując się na Piekosińskiego tezę tę powiela/cytuje także Ostrowski).

Argumenty przeciwko hipotezie

• według prof. Antoniego Małeckiego bezcelowe jest wdawanie się w analizę, czy "godła Warsza", używali przed nim jego przodkowie, ponieważ na poparcie tej czy przeciwnej hipotezy na temat znaku wykorzystywanego przez przodków Warsza nie mamy żadnych dowodów^[7], co więcej: Małecki uważa "przypuszczenie", jakoby Warsz pochodził z rodu Werszowców jedynie za mające "wiele prawdopodobieństwa" nie zaś za dowiedzione^[7].
• wiadomo że potomkowie Warsza używali (np. jego syn w r. 1306) jako znaku przedheraldycznego "panny na niedźwiedziu"^[5],
• w XIII wieku spotyka się wiele przypadków, gdy znaki na pieczęciach dostojników nie były ustalonymi znakami rodowymi, ale osobistymi,
• na pieczęci opisywanej przez Piekosińskiego widnieje łaciński napis "Warsz kasztelan krakowski"^[4], co pozwala jedynie na tezę, iż godło z pieczęci wykorzystywał Warsz podczas pełnienia urzędu, brak jest jakiegokolwiek dowodu, że ktokolwiek inny z rodu go używał,
• liczący sobie co najmniej kilkaset lat wizerunek herbu Rawicz nie ma nic wspólnego pod względem graficznym z "godłem Warsza" kasztelana krakowskiego, ani z herbem Korybut , którego odmianę (występującą w wersji z nałożonym kołem) "godło Warsza" przypomina,
• Większość herbarzy zawiera domyślną i jedyną definicję Rawicz - "panna na niedźwiedziu", tylko niektóre herbarze dodają godło Warsza jako herb z nim "spokrewniony" (zobacz też herb Rawicz II o zupełnie odmiennej symbolice),
• nazwa najstarszej gałęzi rodu Vrsines (por. Wrszowcy ) pochodzi najprawdopodobniej od łac. vrsi (niedźwiedzie), względnie od. czes. vrša (wiecięrz), nazwa rodu jest pierwszą znaną symboliką rodu ( nazwa jeśli ma znaczenie jest symbolem ). Okolski, w 1642 roku podaje łac. nazwę herbu "Rawicz alias Vrsyn" ("Rawicz inaczej Niedźwiada")^[13]. Jest więc bardziej prawdopodobne iż symbolika rodu "Rawiczów inaczej Vrsines" u swego zarania miała związek z przedstawieniem niedźwiedzia (względnie wiecięrza) nie zaś z prawie nie wykorzystywanym (znane są obecnie jedynie dwa odciski pieczęci kasztelana) "godłem Warsza",
• jedyne uznawane za prawdopodobne informacje i źródła odnośnie znaku pojawiają się w kontekście kasztelana krakowskiego, jednak nawet te nie są pewne (por. kronika , herbarz ) i precyzyjne^[14], zawierają też sprzeczne informacje^[15] na temat Warsza, a wiele przekazów z tego czasu traktuje się jako legendarne,
• pieczęcie fałszowano już w XIII wieku^[16], w późniejszych czasach przypadków takich było „mnóstwo” np. w XVII w.^[17], a Piekosiński nie mógł mieć dostępu do nowoczesnych metod datowania ,
• historycy odrzucają tezę wysnutą przez Piekosińskiego oraz J.K.Ostrowskiego, iż wiele polskich herbów pochodzi od znaków runicznych ^[4], a takie pochodzenie pieczęci Warsza ci dwaj heraldycy podają,

Argumenty za hipotezą

• Autentyczność pieczęci Warsza nie była podważana przez historyków.
• Dawne fałszerstwa pieczęci wykonywane były zazwyczaj według oryginałów lub były ich odlewanymi kopiami^[18]. Nawet ewentualne podważenie autentyczności pieczęci nie przesądza o autentyczności znaku, jeśli da się udowodnić, że fałszerstwo wykonane zostało w sposób uprzednio wspomniany.
• Analogiczne przedheraldyczne znaki rodowe występują na pieczęciach przedstawicieli różnych innych rodów tego okresu (Awdańców, Gryfitów)^[4]
• Nie są znane przykłady polskich godeł przedheraldycznych, przywiązanych do urzędu (np kasztelana), a w XIII wieku, dostojnicy piastujący urzędy oprócz stosowania znaków osobistych jako pieczętnych w wielu przypadkach jako takie stosowali także znaki rodowe^[4]
• Rzetelne opracowanie źródeł przez Franciszka Piekosińskiego i Juliusza Ostrowskiego nie były przez historyków podważane, mimo odrzucenia ich hipotezy o runicznym pochodzeniu herbów.
• Większość herbarzy zajmuje się zgodnie z definicją herbami, stąd brak w nich znaków przedheraldycznych. Hipotezę o przedherbowym znaku Rawitów Piekosiński wyłożył w dziele nie będącym herbarzem, a historyczną analizą dawnych znaków rodowych i herbów rycerstwa polskiego. Wyjątkowe umieszczenie przedheraldycznego znaku w herbarzu Ostrowskiego Księga herbowa rodów polskich mogło być spowodowane osobistym stosunkiem autora, również herbu Rawicz, do tego tematu.
• Jak wskazują przykłady innych rodów ( Lisowie , Gryfici , Ślepowronowie ), także rody o nazwach związanych z symboliką zwierzęcą używały prostych, linearnych przedheraldycznych znaków rodowych, nie przypominające wizerunku rodowego zwierzęcego totemu . Zapewne wypływało to z przyczyn praktycznych - łatwości wypalenia, wyrycia lub wycięcia takiego znaku dla oznaczenia własności, niż realistycznego animalistycznego symbolu^[4].

Herbowni

Amszyński, Bagocki, Bakałarowicz, Bandrowski, Bar ( nob. 1593), Baranowski (nob. 1552), Barański, Bąkowski, Bełdowski, Bełzowski, Białonowicz, Biedrzychowski, Biedrzycki, Bielski, Bienieski, Binkbink, Biodra, Biskupski, Bliskowski, Błeszyński, Bocheński, Bogdański, Boguski, Boguskowski, Borowski, Borszczowski, Borychowski, Boryczewski, Borysowski, Boryszewski, Borzewicki, Borzyszewski, Bożewicki, Brabantski, Brośniowski, Bukowski, Bułajewski, Celej, Celejewski, Celejowski, Cielejewski, Cielejowski, Czelejewski, Czelejowski, Celgowski, Celigowski, Cemechowski, Chobrzański, Chobrzyński, Chociewski, Chodyński, Chodyniecki, Chodzyński, Chrobrzański, Chrobrzeński, Chroślicki, Cibowicz, Ciecierski, Cielgowski, Cieszycki, Ciszycki, Czekierski, Czekierstki, Czernski, Czerski, Czuryłło, Czysta, Ćwikła, Ćwilichowski, Dalmat, Dąbrowski, Dembiński, Depolt, Depult, Deręgowski, Dergon, Dergoński, Derhun, Derkon, Derkoński, Dębiński, Dobraniecki, Dobroniewski, Dobrzeniecki, Domaniewski, Dorostajski, Drzewicki, Drzewiecki, Duchnowski, Dziczkowski, Dziekoński, Dziewulski, Dzieżkowski, Fagel, Fajgel,Falkiewicz, Faygiel, Filipecki, Filipicki, Frybes (nob. 1791), Fribes (nob. 1791), Gadecki, Gadzicki, Gajecki, Galimski, Galiński, Gano(Gan), Ganolipski, Gawerski, Gawiński, Gaworski, Gawrych, Gawroński (nob. 1596), Gądecki, Giedowg, Gieszkowski, Głąbkowski, Gniewosz, Godzicki, Gołyński, Gowarczewski, Goworek, Gozdziejowski, Górski, Grabkowski, Grądzki, Grodzki, Grot, Grotowski, Grzegorczyk, Gudkowski, Guszkiewicz, Gut, Gutkowski, Hajncel, Hałuziński, Hołuziński, Homicki, Hrudziewicz, Hrudzina-Zaborowski (nob. 1777), Hudo, Jackowski, Jagodziński, Jakubowicz, Jarewski, Jarocki Jaroszyn, Jarowski, Jasieński, Jasiewicz, Jasilkowski, Jasiński, Jastkowski, Jaszczurowski, Jawojsz, Jawosz, Jawrysz, Jerome, Jeziorkowski, Kalnicki, Kamieński, Kamiński, Karpowicz, Karwowski, Kasprowicz (nob. 1566), Kazimierski, Kazimirski, Kibortt, Kiemlicki, Kiemlicz, Kieniewicz, Klimczycki, Kliszowski, Kłoczewski, Kłoczowski, Kłopocki, Kochan, Komorowski, Koniński, Korniłłowicz, Korniłowicz, Kosacki, Kosecki, Kosibski, Kosiecki, Kosiński, Kossacki, Kossecki, Kostro, Kostryc, Koziełkowski, Koziołkowski, Krajoszewski, Krasnowski, Krasowski, Krassowski, Kraszczyński, Kraśnicki , Kruczyński, Krukowski, Krzewski, Krzowski, Krzyczykowski, Krzyszczykowski, Kubeł, Kujawski, Kurosz, Lang, Lasota, Lasotawicz, Lassota, Leniek, Linowski, Lipicki, Lipiński, Łakocki, Łąkocki, Łętowski, Łubkowski, Łubnicki, Łupnicki, Mager, Magier, Makocki, Małgiewski, Mąkocki, Mejnart, Mejsztowicz, Meleniewski, Melgiewski, Melin, Meysztowicz, Męcina, Męciński, Męczyna, Męczyński, Michowski, Miechowski, Miedzikowski, Miedzikowski, Miedzykowski, Mikulczewski, Mikulski, Mikułowski, Minigał, Mitrowski, Mnichowski, Modłkowski, Mońko, Mosiński, Moszyński, Mysłowski, Mystkowski, Myszkiewicz, Nadarski, Nakutowicz, Nasuta, Nasuta, Naszuta, Niedziałkowski, Niemcewicz, Niepiekło, Niesielkowski, Niesułkowski, Nieszczewski, Nieśmiejan, Niszczewski, Noskowski, Nosowski, Nossowski, Nowomiejski, Nowomiescki, Nowomski, Nowowski, Nożewski, Nożowski, Nurzyński, Obelt, Okolski, Okólski z Okoła, Olendski, Olendzki, Oleński, Olęcki, Olędzki, Olęski, Olpiński, Olszewski, Olszowski, Ołdak, Ołdakowski, Oski, Osska, Ostasz, Ostrowski, Oszka, Otrembus, Owsianko, Owsiany, Owsianny, Ożarowski, Ożga, Pachniewski, Pajdak, Pankracki, Paroski, Patawin, Pawełecki, Pękoszewski, Piasecki, Plaskota, Płaskot, Płaskota, Płodziński (nob. 1592), Podczaski, Podczaszyński, Poddębski, Poderski, Podkoński, Poraziński, Prandecki^[], Prandota, Prosiński, Prusieński, Prusiński, Pruszyński, Przyjemski, Przystałowicz, Pukiel, Pukinicki, Pukl, Rabcewicz, Raciborski, Raciborzyński, Radkowski, Radliński, Radomyski, Radziejowski, Radzymiński, Rafał, Rajkowski, Rakacewicz, Rakocy, Rakowski, Rapcewicz, Rawa, Rawicz, Raykowski, Rąblewski, Regulski, Reszczeński, Reszczyński, Rewecki, Rewucki, Reykowski, Rogoliński, Rojek, Rokicki, Rokotnicki, Rososki, Rudzieński, Rudziński, Rusiecki, Ruzdziński, Rybka, Ryczkowski, Rzepiński, Saczyński, Samborzecki, Sapkowski, Sączyński, Sib, Siedlecki, Siestrzyński, Skawiński, Skinder, Skowieski, Skubicz, Skubisz, Skubysz, Skupiński, Słupecki, Smiarowski, Smorczewski, Snopek, Snopkowski, Sołomerecki, Sołomereski, Sowiński (nob. 1592), Staczek, Staczko, Stanowski, Stocki, Stolnicki, Straszewski, Sulistrowski, Suliszewski, Sum, Swiniowski, Szabliński, Szabrański, Szachłacki, Szaciński, Szczerba, Szczerbanienko, Szczerbań, Szczerbowicz, Szczęsny, Szczyciński, Szmurło, Szotarski, Szuliszewski, Szumowicz, Szydłowski, Śmiarowski, Świątnicki, Świerzbiński, Świniowski, Tadajewski, Tadajowski, Talewicz, Tarwid, Tąkiel, Tązowski, Tczyński, Trzciński, Twaróg, Ursyn-Kornułowicz, Ursyn-Niemcewicz, Ursyn-Rusiecki, Urzelowski, Wagner (nob. 1662), Warsz, Warszawski, Warszewski, Węgrzynowicz, Węgrzynowski, Wierciński, Wisimirski, Witanowski, Wojaczyński, Wojatyński, Wojcicki, Wolski (nob. 1591), Wołmiński, Wołucki, Woźnicki, Woźnieński, WożnieCski, Wojciński, Wójcicki, Wóycicki, Wóyciński, Wręcki, Wroczeński, Wrzelowski, Wszeborski, Wyszomierski, Wyszomirski, Zaborowski, Zackowski, Zacnolaski, Zaczek, Zaczkowski, Zaćwilichowski, Zaichowski, Zakaszewski, Załuska, Załuski, Zawada vel Zowada (nob. 1571), Zawadowski, Zdembiński, Zdębiński, Zdrzalik, Zdziechowski, Zegrzda, Zegzdra, Zelasowski, Ziemacki, Ziemak, Zołędowski, Żelaskowski, Żelazkowski, Żelazny, Żelazo, Żelazowski, Żelichliński, Żołędowski, Żołękowski, Żwan, Żwański

Znane osoby herbu Rawicz

• Andrzej Samuel Dembiński – kasztelan biecki
• Walenty Dembiński – kanclerz wielki koronny i podskarbi wielki koronny
• Andrzej Gawroński – biskup krakowski
• Jan Grot – biskup krakowski
• Erazm Grotowski – generał armii
• Piotr Kłoczewski – kasztelan zawichojski
• Adam Kosiński – kasztelan podlaski
• Antoni Amilkar Kosiński – generał, uczestnik powstania kościuszkowskiego
• Krzysztof Kosiński – hetman kozacki
• Stanisław Rawicz Kosiński – inżynier kolejnictwa
• Ksawery Kossecki – generał
• Stefan Kossecki – generał
• Julian Ursyn Niemcewicz – dramaturg, pisarz
• Szymon Okolski – dominikanin, heraldyk
• Władysław Olędzki – harcmistrz, organizator harcerskiej poczty polowej w czasie II wojny światowej
• Krystyn z Ostrowa – kasztelan krakowski, uczestnik bitwy pod Grunwaldem
• Antoni Jan Ostrowski – generał, założyciel Tomaszowa Mazowieckiego
• Juliusz Karol Ostrowski – heraldyk, działacz katolicki
• Tomasz Adam Ostrowski – marszałek Sejmu, podskarbi nadworny koronny
• Władysław Ostrowski – marszałek Sejmu
• Adam Ożarowski – rosyjski generał kawalerii, hrabia
• Jerzy Marcin Ożarowski – podstoli wielki koronny , oboźny wielki koronny
• Kajetan Ożarowski – generał wojsk polskich
• Piotr Ożarowski – hetman wielki koronny
• Jan Prandecki-Prandota – generał wojsk polskich, otrzymał order Vitruti Militari
• Adam Olbracht Przyjemski – oboźny wielki koronny, założyciel Rawicza
• Andrzej Przyjemski – marszałek nadworny koronny
• Stanisław Przyjemski – marszałek wielki koronny
• Bronisław Regulski – generał
• Józef Regulski-Falk – żołnierz, kawaler Virtuti Militari
• Jerzy Zdziechowski – minister skarbu w latach 1925 - 1926
• Kazimierz Zdziechowski – pisarz, publicysta, krytyk literacki
• Marian Zdziechowski – rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie

Postacie fikcyjne

• Andrzej Kmicic – główny bohater powieści "Potop" Henryka Sienkiewicza
• Basia Wołodyjowska z d. Jeziorkowska – bohaterka "Pana Wołodyjowskiego" Henryka Sienkiewicza
• Adam Wejdnar – postać z powieści "Boży bojownicy" Andrzeja Sapkowskiego
• Kiemlicze – ojciec z synami, Damianem i Kosmą, bohaterowie powieści "Potop" Henryka Sienkiewicza

Miejscowości podpisujące się herbem Rawicz

Wizerunek w wersji uszczerbionej w herbie miasta Rawicz

Ponadto herbem tym podpisuje się wiele miejscowości w Polsce, między innymi: Tomaszów Mazowiecki , Ożarów , Sawin , Mordy , Gmina Mniów . Wersją uszczerbioną lub odmianą herbu Rawicz posługują się takie miejscowości jak Rawicz , Radzyń Podlaski , Węgrów , Margonin , Przysucha , Goniądz , Adamów , Mońki . Odmianą herbu posługuje się też dzielnica Warszawy Ursynów .

Zobacz też

• herbarz
• herb Rawicza
• heraldyka
• rycerstwo
• lista herbów
• rycerska tradycja herbu Rawicz w harcerstwie -hufiec "Rawicz"

Przypisy

Poprzedni: Rauter

Herby ułożone alfabetycznie Rawicz

Następny: Rawicz II