YIVO (
jid.
ייִוואָ) założony w
1925
w
Wilnie
,
Polska
powstał jako Żydowski Instytut Naukowy (
jid.
ייִדישער וויסנשאַפֿטלעכער אינסטיטוט / Jidiszer Wisnszaftlecher Institut). Skrót ten jest
akronimem
jego pierwotnej nazwy. Przemianowany na YIVO Institute for Jewish Research, od
1940
ma siedzibę w
Nowym Jorku
,
USA
i jest najbardziej autorytatywnym źródłem
ortografii
,
leksykografii
oraz innych pokrewnych studiów nad językiem
jidysz
, co oznacza że jest jego regulatorem.
Poza tym YIVO gromadzi, ratuje i przechowuje wszelkie źródła i materialne ślady dorobku kultury żydowskiej, a zwłaszcza
Żydów aszkenazyjskich
. W bibliotece instytutu w Nowym Jorku znajduje się ponad 360 tys.
woluminów
datowanych od początku
XVI w.
W archiwum przechowywane jest ponad 22 mln. różnego rodzaju dokumentów, fotografii, nagrań, plakatów, filmów i innych artefaktów.
Współtwórcą i kierownikiem wileńskiego oddziału instytutu był lingiwsta
Max Weinreich
, który od
1940
r., pracował w YIVO w USA. Wileński oddział w okresie istnienia posiadał 40 000 woluminów oraz wiele cennych rękopisów w tym dokumenty i listy
Lwa Tołstoja
,
Icchoka Lejba Pereca
, Alfreda Landaua czy
Szolema Alejchema
. Instytut organizował wystawy i wykłady wielu wybitnych osobistości, zajmował się zbieraniem i opracowywaniem materiałów naukowych, prowadził badania nad językiem, kulturą i folklorem, a także wspierał programy badawcze. Przy YIVO działało Muzeum Sztuki. W sierpniu
1935
r., na światowym zjeździe YIVO w Wilnie gościli między innymi malarz
Marc Chagall
i historyk
Szymon Dubnow
. W
1941
r., po wkroczeniu
niemieckich
narodowych socjalistów
do Wilna do budynku Instytutu zwieziono dzieła i książki zrabowane z żydowskich bibliotek, muzeów i mieszkań prywatnych, a dodatkowo w budynku skoszarowano wojsko. Część ze zbiorów YIVO została zniszczona przez nazistów, cześć wywieziona w głąb
Rzeszy
, a część ukryta przez grupę żydów pracujących dla Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg w tym poetę
Abrahama Suckewera
i wydobyta po wojnie.
Zobacz też
- Krótkie omówienie języka
jidysz
Bibliografia
-
Daniel Kac
: Wilno Jerozolimą było. Rzecz o Abrahamie Sutkeverze.
Sejny
: Wydawnictwo Pogranicza,
2003
. .
Linki zewnętrzne