Germinal – powieść
Emila Zoli
, napisana w
1885
r. w
języku francuskim
. Jest trzynastą z cyklu powieści autora
Rougon-Macquartowie
, uważaną przez niego za swoją najlepszą, a przez wielu krytyków -- także za jedną z najlepszych powieści w języku francuskim. Powieść jest opisem
strajku
górników
w północnej
Francji
, inspirowana przez autentyczny strajk w
Anzin
, widzianego zarówno od strony robotników, jak i
burżuazji
. Ponieważ opisuje ciężki los górników, przez
socjalistów
uważana za bardzo ważne dzieło w historii.
Tytuł nawiązuje do
miesiąca rewolucyjnego
germinal
i w bardzo swobodnym przekładzie może być tłumaczony jako "
wiosna
" (porównaj tytuł "
Przedwiośnie
"
S. Żeromskiego
). W literaturze światowej i polskiej tytuł brzmi "Germinal".
Streszczenie
Głównym bohaterem powieści jest Stefan (występuje również w powieści
W matni
), początkowo
bezrobotny
maszynista. W poszukiwaniu
pracy
Stefan przybywa do miejscowości Montsou, do kopalni Le Voreux, gdzie udaje mu się zatrudnić w kopalni. Widoki ciężkiej pracy pod ziemią, niskie płace i częsty głód sprawiają, że pod wpływem
rosyjskiego
kolegi -
anarchisty
Suwarina zaczyna interesować się ideałami socjalizmu i
I Międzynarodówki
. Do innych, drugoplanowych postaci należą Maheu (stary górnik), jego żona i dzieci, w tym nastoletnia córka Katarzyna zakochana w Stefanie, Levaque (sąsiad Maheu), dziadek Maheu (o pseudonimie Bonnemort - dobra śmierć), przyjmujący z pokorą swój los, Chaval, kochanek Katarzyny i rywal Stefana. Stronę arystokracji i burżuazji reprezentują m.in. państwo Gregoire, właściciele kopalni, oraz Hennebau, dyrektor kopalni.
Stefan przedstawiony jest jako dość naiwna osoba, wierząca w ideały socjalistyczne i łatwość ich realizacji. Udaje mu się doprowadzić do strajku i początkowo jest popierany przez prawie wszystkich kolegów. Towarzystwo, które jest właścicielem kopalni, nie ustępuje. Ciągnący się strajk doprowadza robotników do głodu, stopniowo robotnicy tracą wiarę w zwycięstwo, wielu z nich podejmuje pracę. Stefan, który początkowo cieszył się wielkim poważaniem kolegów, zaczyna spotykać się z ich niechęcią.
W końcu tłum wymyka się spod kontroli Stefana, a on sam mu ulega. Ludzie niszczą kopalnie, maszyny, atakują domy burżuazji. Wreszcie dochodzi do tragedii: sprowadzone wojsko, zaatakowane przez robotników, zmuszone jest otworzyć ogień. Ginie kilka osób, w tym Maheu, Moquette, Lidka.
Śmierć towarzyszy doprowadza do końca strajku. Kolejno górnicy podejmują pracę. Towarzystwo w akcie łaski przyjmuje wszystkich z powrotem do pracy.
Jednak Suwarin, który uważa, że górnicy ustępując zdradzili idee rewolucji, dokonuje
sabotażu
i uszkadza szyb windy. Gdy robotnicy są na dole, następuje awaria i cała kopalnia zostaje zalana. Ginie wielu robotników. Na dnie kopalni zostają uwięzieni Stefan, Chaval i Katarzyna. Po kolejnej kłótni Stefan zabija swojego rywala odłamkiem skały. Następnie w końcu wyznają sobie z dawna odczuwaną miłość z Katarzyną, jednak dziewczyna po kilku godzinach umiera z głodu.
Akcja ratunkowa przynosi ostatecznie ocalenie tylko Stefanowi. Stefan ostatecznie opuszcza pracę w kopalni i odchodzi, przekonany, że mimo tej klęski kolejny społeczny przewrót przyniesie zwycięstwo robotników.
Rewolucja socjalistyczna
W
XX wieku
, szczególnie w krajach
komunistycznych
, powieść uważana była za wezwanie do rewolucji robotniczej. Tytuł sugerujący nadejście nowej epoki, jakim byłaby rewolucja socjalistyczna, częste nawiązania do Międzynarodówki, opis ciężkiego losu robotnika i opisy lenistwa burżuazji mogły o tym świadczyć.
W kilku miejscach Zola zwraca jednak uwagę na skutki takiej rewolucji. Rasseneur, dawny górnik, wzywa towarzyszy do spokoju i opanowania. Stefan uświadamia sobie, jak trudno jest kierować tłumem. W wielu miejscach robotnicy zauważają, że ideały są dobre, ale ich realizacja - trudniejsza. Nigdzie również autor nie oznajmia wprost, że uważa rewolucję za jedynie rozwiązanie, co więcej - ukazuje po stronie burżuazji postać dobrego pracodawcy, który jednak w momencie wybuchu strajku traci tak samo jak bezwzględni szefowie Towarzystwa.
Z tego powodu, mimo pochwał, część socjalistów rewolucyjnych krytykowała Zolę.
Nawiązania
- Na pogrzebie Zoli tłumy robotników wołały "Germinal! Germinal!". Do dziś w środowiskach górniczych Francji powieść zajmuje ważną pozycję kulturową.
Adaptacje
