Polikrates
|
Tyran Samos |
Okres panowania | od 537 p.n.e. do 522 p.n.e. |
Poprzednik | rządy oligarchów |
Następca |
Majandrios
|
Dane biograficzne |
Zmarł | 522 p.n.e. |
Ojciec | Ajakes |
Polikrates
tyran
Samos
w latach (
537 p.n.e.
-
522 p.n.e.
). Obok
Krezusa
archetypiczne przedstawienie zmienności losu. Jego historia jest przedmiotem opisu w trzeciej księdze Dziejów
Herodota
.
Biografia
Młodość i przejęcie władzy
Polikrates był synem
Ajakesa
, człowieka, który należał do samijskiej arystokracji (geomoroi) i prawdopodobnie w którymś momencie rządził wyspą. W młodości kształcił Polikratesa poeta
Anakreont z Teos
. Polikrates przejął władzę na Samos[1] w czasie świąt ku czci
Hery
, patronki wyspy, przy pomocy kilkunastu
hoplitów
i swoich braci, Pantagnotosa i
Sylosonta
, z którymi krótko współrządził. Wspólne rządy skończyły się zabójstwem Pantagnotosa i wygnaniem Sylosonta, który znalazł schronienie na dworze
Kambyzesa II
- króla
Persów
.
Rozwój Samos i szczęście władcy
Samos pod rządami Polikratesa stała się potęgą w basenie
Morza Egejskiego
dzięki zwycięskim wojnom z
Miletem
,
Lesbos
oraz sojuszom m.in. z
faraonem
Amasisem
i tyranem
Naksos
Lygdamisem
. W realizacji celów wojennych pomogła Polikratesowi jego flota, składająca się z stu pentekontorosów i tysiąca
łuczników
, która odbywała wyprawy na wyspy i miasta
Jonii
. Na polecenie Polikratesa skonstruowano nowy rodzaj okrętu - Samajna (Samaena), który łączył w sobie cechy okrętu i statku handlowego.
Polikrates był przez starożytnych uważany za człowieka niezwykle szczęśliwego. Wzbudziło to zaniepokojenie Amasisa - sojusznika i przyjaciela tyrana - który wierzył, że ktoś, komu powodzi się nazbyt dobrze we wszystkim, musi marnie zakończyć żywot. Jest to przejaw silnie zaznaczonej u Herodota wiary w
Ananke
- zrównującą moc przeznaczenia, która nazbyt pomyślne losy odwraca w końcu na niekorzyść. Jak podaje Herodot, Amasis poradził Polikratesowi, by ten dobrowolnie wyrzekł się czegoś, co jest dla niego cenne. Uznawszy słuszność tej rady, Polikrates wyrzuca do morza piękny sygnet, dzieło Teodorosa z Samos. Bogowie nie przyjmują jednak tej dobrowolnej ofiary i pierścień powraca do władcy w brzuchu ryby podarowanej mu przez jednego z poddanych[2].
Polikrates otaczał się poetami i uczonymi. Na jego dworze przebywali
Anakreont z Teos
, Ibikos, Teodoros i
Demokedes
. Polikrates zbudował w Samos świątynię
Hery
-
Herajon
nad strumieniem Imbrasos, miejscem narodzin
Hery
, tunel Eupalinosa i falochron portu w dzisiejszym
Pythagorionie
.
Wojna ze Spartą i upadek
Polikrates wysyła na pomoc Amasisowi wielu swych żołnierzy, pragnąc w ten sposób pozbyć się potencjalnych buntowników. W drodze do Egiptu dezerterują oni jednak, tworząc silną opozycję przeciw władcy. Po śmierci Amasisa Polikrates zawarł sojusz z Kambyzesem II, a niezadowoleni przeciwnicy z Samos wezwali na pomoc
Spartan
i
Koryntyjczyków
, którzy przez czterdzieści dni nieudanie oblegali mury Samos. Po zdobyciu
Jonii
przez
Cyrusa
i floty
fenickiej
przez Kambyzesa hegemonia Samos na morzu dobiegła końca, a Polikrates musiał zaprzestać uprawiania dochodowego piractwa.
Śmierć Polikratesa jest potwierdzeniem wypowiedzianej przez Amasisa zasady o zmienności losu. Tyran został podstępnie zabity przez
Orojtesa
, perskiego namiestnika w
Sardes
, który zwabił go w pułapkę w
Magnezji
obiecując współpracę wojskową przeciw Persom i liczne skarby. Polikrates wysyła do Magnezji swego sekretarza
Majandriosa
, po czym skuszony jego opowieścią o bogactwach Orojtesa sam wyrusza za morze, mimo ostrzeżeń córki, która we śnie ujrzała, że jej ojca "kąpać będzie Zeus a namaszczać Helios"[3].
Orojtes pojmał i zamordował Polikratesa przez ukrzyżowanie[]. Tak też spełniło się widzenie jego córki, gdyż ilekroć padał deszcz - Zeus kąpał jego ciało, zaś gdy w słońcu okrywało się ono potem - namaszczał je Helios. Jest to być może pierwsze znane w historii ukrzyżowanie.[4]
Nawiązania kulturowe
Za sprawą przytoczonej przez Herodota opowieści postać Polikratesa zapisała się trwale w zbiorowej wyobraźni kultury Zachodniej. Do wątku nadmiernego szczęścia i powracającego pierścienia nawiązują liczne dzieła malarskie i literackie. Także krzyżowa śmierć, odczytywana przez chrześcijan jako paralela do męki
Chrystusa
, stawała się natchnieniem dla artystów.
- 1557 Giovanni Fedini, Pierścień Polikratesa (olej na płótnie przedstawiający służbę królewską przynoszącą na półmisku rybę, która pożarła pierścień władcy)
- 1661
Salvator Rosa
, Ukrzyżowanie Polikratesa (rysunek przedstawiający śmierć władcy Samos)
- 1797
Friedrich Schiller
, Pierścień Polikratesa (ballada opisująca przywołaną przez Herodota anegdotę)[5]
- 1982
Jerzy Piechowski
, Imię tego zdrajcy (powieść o losach Polikratesa)
Istnieje także w psychologii jednostka zwana kompleksem Polikratesa, a objawiająca się pragnieniem kary lub nieszczęścia[].
Przypisy