Witold

Pieczęć majestatyczna Witolda

Książę Witold (fragment obrazu Bitwa pod Grunwaldem), Jan Matejko

Zamek w Trokach - siedziba Witolda

Witold ( lit. Vytautas, Vytautas Didysis (Witold Wielki), biał. Вітаўт, ros. Витовт) (ur. ok. 1350 - zm. 27 października 1430 w Trokach ) – wielki książę litewski od 1401 , syn Kiejstuta i Biruty , byłej kapłanki Praurimy z Połągi , brat stryjeczny Władysława Jagiełły .

Brał udział w walkach z Moskwą i Krzyżakami oraz w walkach o panowanie na Litwie z Jagiełłą. Po objęciu władzy na Litwie przez Władysława Jagiełłę, popierając swego ojca, Kiejstuta, rozpoczął wojnę przeciwko bratu. Razem z Kiejstutem został uwięziony przez Jagiełłę w Krewie . Z więzienia uciekł do księcia mazowieckiego , Janusza , swego szwagra, a potem w 1382 do Malborka . W 1383 roku Witold został przez Krzyżaków ochrzczony i przyjął imię "Wigand". Z Krzyżakami podpisał układ, w którym uczynił ich spadkobiercami, gdyby wygasła jego linia dziedzictwa. Razem z Krzyżakami wyprawił się na Litwę. Krzyżacy oddali mu zdobyte Troki , które jednak ponownie odbił Jagiełło. W 1385 roku zawarł z Jagiełłą pokój i wyraził zgodę na podpisanie unii krewskiej . Witold przyjął ponownie chrzest, tym razem od ruskiej cerkwi prawosławnej, przybierając imię Aleksander. Przewidziane tą umową namiestnictwo Litwy otrzymał dopiero w 1392 . Witold otrzymał wtedy Brześć , Drohiczyn , Kamieniec Litewski , Wołkowysk , Grodno i Suraż . Na tronie książęcym w Wilnie zasiadł Skirgiełło , brat Jagiełły. Ambitny Witold podniósł przeciwko niemu bunt w 1389 roku. W roku 1390 Witold dołączył do krzyżackiej krucjaty, którą dowodził Engelbard Rabe. Razem z nimi obległ broniących Wilna Polaków. Skirgiełło został pokonany w bitwie pod Wojszuszkami. W wyniku tajnych negocjacji z Jagiełłą Witold odstąpił od Krzyżaków.

1392-1401 jako namiestnik Władysława Jagiełły na Litwie

W 1392 roku, na mocy ugody w Ostrowie , został namiestnikiem Jagiełły na Litwie, natomiast Skirgiełło wielkim księciem kijowskim. W kolejnych latach musiał przeciwstawić się kolejno Świdrygielle , który z pomocą Krzyżaków chciał zdobyć tron wileński, Jerzemu Światosławowiczowi i Hlebowi Światosławowiczowi, władcom smoleńskim, Olegowi Krasnemu, księciu riazańskiemu i Tatarom. W 1396 Witold pojmał w Witebsku Świdrygiełłę i odesłał go jako jeńca Jagielle. Jako protektor Tochtamysza poniósł 12 lub 16 sierpnia ^[1] 1399 dotkliwą klęskę w bitwie nad Worsklą z Tatarami Złotej Ordy Timura Chromego pod wodzą Timura Kołtuka. W jej wyniku Litwa odepchnięta została od Morza Czarnego , a sam Witold szukać zaczął zbliżenia z Polską.

1401-1430 jako Wielki Książę Litewski

W 1401 roku podpisał unię wileńsko-radomską , dzięki czemu otrzymał dożywotnio tytuł Wielkiego Księcia Litewskiego, podlegającego jednak władcy polskiemu. Jagiełło przyjął tytuł: "Najwyższego Księcia Litewskiego" (Supremus Dux Lituaniae). W 1404 przyłączył do Litwy księstwo smoleńskie . Poparł powstania antykrzyżackie na Żmudzi . Dowodził wojskami litewsko-ruskimi pod Grunwaldem w 1410 roku (czynił to bezpośrednio z pola bitwy).

W latach 1406 - 1408 prowadził wojny z Moskwą , zakończone pokojem nad Ugrą ( 1408 ), zwiększające jego wpływy na ziemiach ruskich.

W wyniku I pokoju toruńskiego ( 1411 ) uzyskał zwrot Żmudzi (na czas życia).

W 1413 podpisał unię horodelską , która potwierdziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie, wybieranego przy udziale panów polskich, wspólne sejmy i zjazdy polsko-litewskie, pokrewny podział administracyjny krajów, przyjęcie bojarów litewskich do herbów polskich. Unia zwiększała niezależność Litwy oraz została zaakceptowana przez panów litewskich. Na zjeździe w Łucku w roku 1429 za namową króla niemieckiego Zygmunta Luksemburczyka i przy akceptacji Władysława Jagiełły, starał się o koronę królewską, jednak wiozące koronę poselstwo cesarskie zostało zatrzymane przez niechętnych mu stronników Zbigniewa Oleśnickiego , co zaprzepaściło szanse Witolda na uzyskanie tytułu królewskiego.

Żony i potomstwo

• Pierwszą żoną Witolda była Anna Światosławowna, księżniczka smoleńska (zm. 31 lipca 1418 ),
• Drugą żoną Witolda była księżniczka Julianna Holszańska (ur. 1375 - zm. 1448 ), córka księcia Iwana Holszańskiego. Jej bratanicą lub siostrą stryjeczną była Zofia "Sonka" Holszańska - ostatnia żona króla Władysława Jagiełły .

Ciekawostki

Z okresie jego panowania Litwa osiągnęła największy obszar w swej historii (990 tys. km²), w związku z czym powstało powiedzenie iż "na Witoldzie zaczyna się i kończy wielkość Litwy".

Z pierwszego małżeństwa Witold miał co najmniej dwoje dzieci:

• Zofię Witoldównę (ur. 1370 - zm. 15 czerwca 1453 ), od 9 stycznia 1391 żonę wielkiego księcia moskiewskiego - Wasyla I Rurykowicza .
• NN (wzmiankowane w 1382)

Zobacz też

• Litewska wojna domowa (1381-1384)
• Litewska wojna domowa (1389-1392)
• Władysław II Jagiełło
• Stosunki polsko-litewskie

Przypisy

Poprzednik Władysław II Jagiełło

Wielki Książę Litwy 1401-1430

Następca Świdrygiełło