|
Henri Bergson
|
Stanowisko Bergsona dawało rozwiązanie także i zagadnieniu wolnej woli. Jest ona trudna do pojęcia, tylko jeśli się przyjmie determinizm powszechny, a tymczasem w filozofii Bergsona determinizm uległ zakwestionowaniu: nie jest on prawem rządzącym rzeczywistością, jest tylko konstrukcją naszego intelektu.
Oddzielny postępek człowieka może wydać się zdeterminowany przez warunki, w jakich powstał, ale — nie ma naprawdę oddzielnych postępków, życie całe jest nieprzerwanym strumieniem przeżyć i postępków.
W strumieniu przeżyć i postępków nie ma zależności jednych jego części od drugich, bo nie ma w ogóle części. Determinizm jest związany z intelektualizmem i upada z nim razem.
Bergson sądził, że w gruncie rzeczy, mimo wszystkich teorii, nikt w determinizm nie wierzy,
każdy jest przekonany, że jest wolny.