15 Dywizja Grenadierów SS

15 Dywizja Grenadierów SS (1 łotewska) – dywizja grenadierów Waffen-SS złożona z Łotyszy .

Historia

Pierwsze łotewskie ochotnicze oddziały walczące po stronie Niemców powstały już w lipcu 1941 roku. Nabór do łotewskiego legionu SS rozpoczęto w styczniu 1943 roku. Formalnie nabór był dobrowolny, jednak wiele jednostek łotewskiego wojska wcielono bez pytania o zdanie (w sumie zebrano 80 000 ludzi).

Jesienią jednostka ta została wycofana z frontu, w celu przeformowania na 1 Dywizję Łotewskiego Legionu SS (nazwę zmieniono następnie na 15 Ochotniczą Dywizję Łotewską SS.^[1]. W listopadzie 1943 dywizja ruszyła do walki przeciwko Armii Czerwonej nad rzeką Wielikają – na południe od jeziora Pejpus ^[2]. Od stycznia 1944 roku jednostka wchodziła w skład VI Ochotniczego Armijnego Korpusu SS (łotewskiego) . Jednostka razem z siłami niemieckimi nieudanie próbowała w tym czasie powstrzymać sowiecką ofensywę mającą na celu odblokowanie Leningradu . W lipcu 1944 dywizja uczestniczyła w ciężkich walkach pod Ostrowem. W wyniku tych walk jednostka utraciła zdolność bojową. Kadra trzech pułków piechoty oraz jednostki dywizyjne zostały ewakułowane drogą morską na poligon "Westpreussen" znajdujący się pomiędzy Kościerzyną a Bytowem ^[3]. W październiku 1944 roku pozostały w Kurlandii pułk artylerii został odcięty wraz z łotewską 19 Dywizją Grenadierów SS ) (której w tym czasie podlegał), oraz wieloma innymi oddziałami.

Reorganizacja dywizji i walki na Wale Pomorskim

We wrześniu 1944 jednostka została odtworzona, otrzymała też nową nazwę 15. Dywizji Granadierów SS (łotewska nr 1). Dywizja walczyła na Wale Pomorskim , m.in. z oddziałami 1 Armii Wojska Polskiego . Tam też, w miejscowości Podgaje , 2 lutego 1945, SS-mani z grupy bojowej "Elster" (niem. Kampfgruppe Elster), wchodzącej w skład 15 Dywizji Grenadierów SS, dokonali zbrodni wojennej na polskich jeńcach, paląc żywcem w stodole skrępowanych drutem kolczastym 32 żołnierzy Wojska Polskiego z 4. kompanii 3. pułku piechoty 1 Dywizji WP.^[4][5][6][7] Łotysze wycofali się potem w rejon Lędyczka , w czasie tego manewru ponieśli straty w wysokości 70%^[4] stanu osobowego i całości sprzętu ciężkiego, po okrążeniu przez 1 Armię Wojska Polskiego i radziecki 2 Samodzielny Korpus Kawalerii Gwardii . Dywizja utraciła także dowódcę, SS-Brigadeführera Herberta von Obwurzera.

Ostatnie walki dywizji

15 Dywizja SS z resztkami żołnierzy przebiła się następnie w rejon Berlina i dalej na zachód. Niewielka grupa żołnierzy pod dowództwem Obersturmführera Neilandsa uczestniczyła w obronie stolicy Trzeciej Rzeszy^[2]. Część wojsk przedostała się przez Łabę i poddała Amerykanom. Reszta została rozstrzelana przez wojska radzieckie. Niektórzy spośród żołnierzy starali się ukryć przed NKWD , bądź próbowali kontynuować walkę partyzancką przeciwko sowietom^[8].

Nieśmiertelnik jednego z żołnierzy dywizji

Kontrowersje

Obecnie, w niepodległej Łotwie można zaobserwować tendencję do usprawiedliwiania działań łotewskich jednostek SS, zwłaszcza 15 i 19 Dywizji Grenadierów SS, jako zgrupowań walczących o wolność Łotwy. Często jednak przemilcza się zbrodnie wojenne łotewskich oddziałów w służbie III Rzeszy , wyróżniających się pod tym względem nawet wśród innych jednostek Waffen SS^[]. Tego typu przedstawianie historii w Łotwie i Estonii nie jest właściwe tylko środowiskom nacjonalistycznym, ale obejmuje szersze kręgi społeczeństwa, media, urzędy i władze państwowe^[9].

1 września 1950 Komisja Stanów Zjednoczonych do spraw Osób Przesiedlonych uznała, że jednostka ta nie była stroną wrogą wobec USA i przyznała jej kombatantom prawo do ubiegania się o azyl polityczny^[10].

Dowódcy

• SS-Brigadeführer Peter Hansen ( 25 lutego 1943 – 1 maja 1943)
• SS-Gruppenführer Carl Graf von Pückler-Burghauss (1 maja 1943 – 17 lutego 1944 )
• SS-Brigadeführer Nikolaus Heilmann (17 lutego 1944 – 21 lipca 1944)
• SS-Brigadeführer Herbert von Obwurzer (21 lipca 1944 – 26 stycznia 1945 )
• SS-Oberführer Dr. Eduard Deisenhofer (26 stycznia 1945)
• SS-Oberführer Adolf Ax (26 stycznia 1945 – 15 lutego 1945)
• SS-Brigadeführer Karl Burk (15 lutego 1945 – 2 maja 1945)

Skład

W roku 1944 w skład dywizji wchodziły następujące pułki^[11]:

• 32. Pułk Grenadierów SS (3. łotewski)
• 33. Pułk Grenadierów SS (4. łotewski)
• 34. Pułk Grenadierów SS (5. łotewski)
• 15. Pułk Artylerii SS

Zobacz też

• 19 Dywizja Grenadierów SS (2 łotewska)

Przypisy