Albrecht Dürer - Czterej Jeźdźcy Apokalipsy

Eschatologia (z greckiego έσχατος /eschatos/ - ostatni + λόγος /logos/ - słowo, nauka): w religiach i niektórych systemach filozoficznych, dział traktujący o tzw. rzeczach ostatecznych człowieka, jak i świata (śmierci, końca świata). Eschatologia zajmuje się również życiem pośmiertnym człowieka, w którym to dusza zostanie osądzona i otrzyma karę lub nagrodę.

W literaturze z kręgu europejskiego (szczególnie średniowiecza) rozwinęły się kazania, pieśni i dialogi eschatologiczne. Kaznodzieje, myśliciele, artyści znajdowali w wyobrażeniach nieba i piekła jeden z istotniejszych sposobów wpływania na powszechne wzmacnianie wiary i poprawę moralności.

Samego słowa eschatologia jako pierwszy użył w XVII wieku luterański teolog, Abraham Calov ( 1612 - 1686 ), który napisał dzieło Eschatologia sacra. Były to rozważania o śmierci, zmartwychwstaniu, sądzie ostatecznym i końcu świata. Większego znaczenia termin eschatologia nabrał w XIX stuleciu i dopiero od tego okresu zaczęto go powszechnie używać w teologii chrześcijańskiej^[].

Zobacz też: Danse macabre , Memento mori

Eschatologia katolicka

Pojęcie

W teologii katolickiej eschatologia jest traktatem teologii dogmatycznej . Jako taka syntetyzuje i wyjaśnia w świetle wiary zagadnienia dotyczące ostatecznego jednostkowego losu człowieka oraz ostatecznego przeznaczenia i celu wyznaczonego przez Boga całej ludzkości i całej rzeczywistości stworzonej. Eschatologia mówi o rzeczach ostatecznych, to znaczy o rzeczywistości, która następuje po życiu ziemskim człowieka lub po zakończeniu historii całej ludzkości. Ten dwojaki punkt odniesienia jest podstawą do zrozumienia katolickiego pojęcia eschatologii. W historii teologii stosowano rozmaite kryteria podziału eschatologii, łączono ją też nieraz z innymi traktatami teologicznymi. Z punktu widzenia całej chrześcijańskiej tradycji, największe znaczenie należy przyznać podziałowi na eschatologię ogólną i indywidualną. Eschatologia ogólna (powszechna) zajmuje się wydarzeniami, mającymi nastąpić przy końcu historii, do których zalicza się Paruzję (powtórne przyjście) Chrystusa, zmartwychwstanie, sąd powszechny (ostateczny), przeobrażenie kosmosu oraz niebo i piekło jako definitywne sposoby realizacji zbawienia lub potępienia po wskrzeszeniu zmarłych. Eschatologia indywidualna obejmuje śmierć człowieka, sąd jednostkowy oraz dalsze życie człowieka po śmierci, rozumiane zazwyczaj jako kontynuacja istnienia duszy pozbawionej ciała, ale zachowującej relację do ciała zmartwychwstałego. Biorąc pod uwagę dane objawienia, wyróżniamy w eschatologii dwie fazy: eschatologię końcową następującą po zakończeniu historii i eschatologię pośrednią tzn. tę, która ma miejsce między śmiercią człowieka a końcem czasów, aż do zmartwychwstania .

Historia traktatu

Pierwszy traktat teologiczny o rzeczach ostatecznych, który znamy, został napisany w Hiszpanii przez biskupa św. Juliana z Toledo i był zatytułowany Prognosticon futuri saeculi. Wpływ tego dzieła na teologię średniowieczną był ogromny. Po okresie zapomnienia został na nowo odkryty w czasie kontrowersji protestanckiej . Kiedy traktat o eschatologii zostaje włączony w wielkie syntezy teologiczne średniowiecza, zachodzi pewien interesujący fakt. Syntezy te są budowane według dwojakiej zasady systematyzacji. Najstarszą zasadą jest schemat zwany „historyczno-biblijnym”. Jego przykładem jest De sacramentis christianae fidei Hugona od św. Wiktora (koniec w. XI-1141). W dziele tym teologia jest pojmowana jako ciągły wykład historii zbawienia. W takim ujęciu traktat o rzeczach ostatecznych został oczywiście umieszczony na końcu. Piotr Abelard (ok. 1079-1142) zainicjował w teologii systematyzację typu ideologicznego, która odchodzi od porządku historiozbawczego na rzecz zastosowania kategorii „naukowych”, mających na celu schematyzację wiedzy z danej dziedziny. We wszystkich jednak typach syntez traktat o eschatologii jest zawsze na końcu. W największej syntezie teologicznej średniowiecza, w dziele św. Tomasza z Akwinu (1225-1274) Summa theologiae, brakuje traktatu o eschatologii, który miał zamykać trzecią część dzieła. Jest jednak rzeczą pewną, że św. Tomasz miał zamiar zamknąć Summę właśnie tym traktatem. Dzieło Doktora Anielskiego zostało uzupełnione o eschatologię przez jego studenta i współpracownika Reginalda z Piperno w tzw. Supplementum. W Summie św. Tomasza, zauważyć można odniesienia do eschatologii we wszystkich traktatach. W traktacie o atrybutach Boga św. Tomasz mówi o wizji uszczęśliwiającej, w części moralnej ukazuje łączność tejże teologii z nadzieją eschatologiczną. Mówiąc o łasce, traktuje ją jako początek chwały. Słowa Chrystusa :”Ja jestem drogą” (J 14,6) są dla św. Tomasza wyrażeniem łączącym chrystologię z eschatologią. Chrystus poprzez swoje zmartwychwstanie już zapoczątkował stan chwały. W XVI w. począwszy od F. Suareza zaczyna się tendencja do nazywania traktatów "O Bogu...". Zamiast traktatu o rzeczach ostatecznych - traktat o Bogu, który wiedzie swe dzieło ku wypełnieniu itd. W XIX w. używane są nazwy De Deo consummatore i De novissimis, ale pojawia się tez nowa nazwa - eschatologia. Jako pierwszy wśród teologów katolickich, jak się wydaje, terminu tego użył F. Oberthür^[1]. Formuła „traktat o rzeczach ostatecznych” ma swoje źródło w Syr 7,36 (Wulg.): We wszystkich sprawach pamiętaj o rzeczach ostatecznych a nigdy nie zgrzeszysz. Wulgata oddaje tu wiernie tekst LXX , podczas gdy tekst hebrajski mówi o kresie (w liczbie pojedynczej). Przedmiotem traktatu są rzeczy ostateczne, rzeczy, które dotyczą człowieka począwszy od jego śmierci. Prawdopodobnie pod wpływem wielkich katechizmów i podręczników XVI w. pojawiła się tendencja do wyliczania czterech rzeczy ostatecznych: śmierci, sądu, piekła i nieba. Takie ujęcie sprawy sprowadza się praktycznie do eschatologii indywidualnej. Michael Schmaus jako pierwszy dokonał pewnego przewartościowania. Podkreślił przewagę rzeczy ostatecznych dotyczących świata, czyli paruzji i zmartwychwstania, nad wydarzeniami dotyczącymi eschatologii indywidualnej^[2].

Eschatologia prawosławna

Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .

Eschatologia protestancka

Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .

Eschatologia w innych wyznaniach

Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .

Świadkowie Jehowy

Świadkowie Jehowy wierzą, że po 2520 latach od roku 607 p.n.e. czyli roku, który oni uznają za zburzenie Jerozolimy przez Nabuchodonozora II , tj. w roku 1914 nastąpiło niewidzialne wstąpienie Jezusa na tron w Niebie, od którego określają czas dni ostatnich tego złego systemu rzeczy czyli obecnych złych rządów na ziemi. Wierzą, że ludzie miłujący prawość ocaleją z nadchodzącej zagłady i będą mogli żyć wiecznie na oczyszczonej Ziemi w Królestwie Bożym .

Przypisy